Bulgaristan Türklerinin Yükseköğretim Kademelerinde Türkçe Eğitim-Öğretimi ve Türkiye’nin Bu Konuda İzlediği Politikalar

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 1, 49 - 70, 31.01.2023

Medine Derya Canpolat Embiye Altaç

https://doi.org/10.47139/balted.1199872

Cited By: 1

Öz

Öz
Bu çalışma, Bulgaristan Türklerinin milli benliklerini koruyup yaşatması ve Türkiye ile
soydaşlık bağlarını sürdürmesi bakımından önem taşıyan Türkçe eğitim-öğretimini konu
edinmektedir. Bu bağlamda çalışma Bulgaristan’daki yükseköğretim kademelerinde
Türkçe eğitim-öğretiminin durumuna odaklanmaktadır. Çalışmanın temel amacı,
Türkiye’nin Bulgaristan’daki yükseköğretim kurumlarında Türkçe eğitim-öğretimi
konusunda izlediği politikaları Bulgaristan Türklerinin perspektifinden incelemek ve
ortaya çıkarmaktır. Bu amaç doğrultusunda, çalışmada nitel araştırma yöntemlerine
başvurularak görüşmeler gerçekleştirilmiş ve bu görüşmelerden birincil veri elde
edilmiştir. Elde edilen veriler, içerik analizine tabi tutulmuş, analiz sonucu elde
edilen kategori ve kodlar Rogers Brubaker’ın kazara diaspora teorisi çerçevesinde
yorumlanarak tartışılmıştır. Çalışma kapsamında ulaşılan bulgular Türkiye’nin, özerk
kurum olmalarından dolayı Bulgaristan’da bulunan üniversitelerdeki Türkçe bölüm ve
programların işleyişine yönelik doğrudan politika geliştiremediğini göstermektedir.
Bununla birlikte çalışma bulguları, Türkiye’nin Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar
Başkanlığı ve Yunus Emre Enstitüsü gibi kurumlar vasıtasıyla gerek hizmet içi eğitim,
seminer ve yaz okulları düzenleyerek gerekse de okutman ve burs desteği sağlayarak
Bulgaristan Türklerinin yükseköğretim kurumlarında Türkçe eğitim-öğretimine destek
olduğunu ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Bulgaristan Türkleri, kazara diaspora, Türkçe eğitim-öğretimi, yükseköğretim, politikalar

Turkish Language Education in the Higher Education Levels for the Turks in Bulgaria and Policies of Turkey in This Field

Öz

Thisstudy is on Turkish language education which is ofsignificance forthe preservation
of national identity ofthe Turksin Bulgaria and forthepermanence oftheir consanguinity

with Turkey. Within this context, the paper focuses on the state of the Turkish language

education at the level of higher education in Bulgaria. The study principally aims
to evaluate and to present Turkey’s policies on Turkish language education in the
institutions of higher education in Bulgaria through the perspective of the Turks in
Bulgaria. To this end, by employing qualitative research methods, interviews were
conducted and primary data were acquired through these interviews. The acquired
data were subjected to content analysis, and the categories and codes obtained as a
result of the analysis were interpreted and discussed within the framework of Rogers
Brubaker’s theory of accidental diaspora. The findings in the study indicate that
Turkey has not been able to develop direct policies aimed at the functioning of Turkish
departments and programs at the universities in Bulgaria, for they are autonomous
institutions. In addition to this, the findings demonstrate that Turkey supports Turkish
language education of the Turks in Bulgaria in the institutions of higher education by
organizing in-service trainings, seminars, summer schools as well as providing lecturers
and scholarships through such institutions as Presidency for Turks Abroad and Related
Communities, and Yunus Emre Institute.

Anahtar Kelimeler

Turks in Bulgaria, accidental diaspora, Turkish Language education, higher education, policy

Kaynakça

• Aktürk, Ş. (2009). Persistence of the Islamic Millet as an Ottoman Legacy: Mono-Religious and AntiEthnic Definition of Turkish Nationhood, Middle Eastern Studies, 45(6), 893-909. https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/00263200903294229 adresinden alındı.
• Bekir, H. (2015). Bulgaristan’da Dil Planlaması Çerçevesinde Anadil Olarak Türkçeye Yönelik Dil Politikaları. Ege ve Balkan Araştırmaları Dergisi, 2(2), 59-68. https://www.academia.edu/44916388/1944_1958_YILLARI_ARASI_BULGAR%C4%B0STAN_DA_D%C4%B0L_POL%C4%B0T%C4%B0KALARI_%C3%87ER%C3%87EVES%C4%B0NDE_T%C3%9CRK%C3%87EN%C4%B0N_KONUMU_THE_POSITION_OF_TURKISH_IN_THE_FRAMEWORK_OF_LANGUAGE_POLICIES_IN_BULGARIA_BETWEEN_1944_1958 adresinden alındı.
• Bekir, H. (2016). Bulgaristan Eğitim Sisteminde Türkçenin Ana Dili Olarak Öğretimi: Dr. İbrahim Hakan Karataş (Ed.), II. Uluslararası Öncü Öğretmenler Zirvesi Bildiriler Kitabı içinde (s. 169-181) İstanbul: Uluslararası Öncü Eğitimciler Derneği. https://www.academia.edu/50490296/ adresinden alındı.
• Bekir, H. (2020). 1944-1958 Yılları Arası Bulgaristan’da Dil Politikaları Çerçevesinde Türkçenin Konumu: Ayhan Yatbaz, Uğur Türkel (Ed.), Uluslararası Stratejik Araştırmalar Kongresi Bildiriler Kitabı içerisinde (s. 115-121). Antalya: Turkuaz Kongre. https://www.academia.edu/44916388/ adresinden alındı.
• Brubaker, R. (2000). Accidental Diasporas and External “Homelands” in Central and Eastern Europe: Past and Present. Reihe Politikwissenschaft Political Science Series, (71), 1-19. https://aei.pitt.edu/32402/1/1208853582_pw_71.pdf adresinden alındı.
• Canpolat, M. D. (2022). Academic Studies on the Turkish Education of Turks in Bulgaria. Turkish Journal of Diaspora Studies, 2 (2) , 124-144. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tjds/issue/72870/1182667 adresinden alındı.
• Çelik, M. E. (2016). Bulgaristan’daki Türkçe Öğretmenlerinin Türkçenin Eğitimi-Öğretimine İlişkin Görüşlerinin İncelenmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35(2), 69-81. https://aei.pitt.edu/32402/1/1208853582_pw_71.pdf adresinden alındı.
• Çelik, M. E. (2020). İki Dillilik ve Bulgaristan Türklerinin İki Dilliliği Üzerine Bir İnceleme. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 10 (20), 241-262. https://dergipark.org.tr/tr/pub/trkede/issue/56004/684641 adresinden alındı.
• Çetin, T. (2008). Bulgaristan’daki Soydaşlarımızın Türkiye’ye Göç Etme Süreçlerini Etkileyen Bazı değişkenlerin İncelenmesi. Ege Üniversitesi Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 8 (1), 55-75. https://www.academia.edu/30323396 adresinden alındı.
• Erkan, E. (2006). Dil Hakları ve Devletlerin Dil politikaları: Avrupa Birliği Aday ülkeleri Bulgaristan ve Romanya Örnekleri. Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp adresinden alındı.
• Eminov, A. (2002). Bulgaristan’daki Türkler: 1945-1983: H. Güzel, K. Çiçek, S. Koca (Ed.), Türk Dünyası içinde (s. 377-384). Ankara: Yeni Türkiye. https://www.academia.edu/4617872/Bulgaristandaki_T%C3%BCrkler_1945_1983 adresinden alındı.
• Gökdağ, B. A. (2012). Balkanlar: Etnik Karmaşanın Dilsel Boyutları. Karadeniz Araştırmaları, (32), 1‐27. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/105869 adresinden alındı. Karadeniz, R. F. (2011). Türk Dış Politikası’nda “Dış Türkler”: Karşılaştırmalı Teorik Bir Çalışma. Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp adresinden alındı.
• Karpat, K. H. (2004). Balkanlar’da Osmanlı Mirası ve Ulusçuluk. (R. Boztemur, Dü.) Ankara: İmge.
• Kaştan, Y. (2008). Atatürk Dönemi Türkiye-Bulgaristan İlişkileri. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 24(72), 669-696. https://dergipark.org.tr/tr/pub/aamd/issue/52917/699955 adresinden alındı.
• Kowalski, T. (1949). Kuzeydoğu Bulgaristan Türkleri ve Türk Dili. (Ö. F. Akün, Dü.) İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 3(4), 477-500. https://dergipark.org.tr/tr/pub/iutded/issue/17040/177925 adresinden alındı.
• Köse, M. (2021). Boundaries of the Turkish Diaspora. Turkish Journal of Diaspora Studies, 1(1), 64-79. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tjds/issue/60932/878411 adresinden alındı.
• Köksal, S. (2020). Bulgaristan Türklerini Komünizme Kazandırma Sürecinde Türk Coğrafyası Propagandası. International Journal on Social Sciences, 5(2), 161-173. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1164853 adresinden alındı.
• Kurnaz, S. ve Kurt, R. (2019). Turgut Özal Dönemi Türkiye-Bulgaristan İlişkileri. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (ASEAD), 6(12), 300-312. https://dergipark.org.tr/tr/pub/asead/issue/51619/669732 adresinden alındı.
• Memişoğlu, H. (2002). Geçmişten Günümüze Bulgaristan’da Türk Eğitim Tarihi. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Merriam, S. B. (2018). Nitel Araştırma Desen ve Uygulama İçin Bir Rehber (3. b.). (S. Turan, Çev.). Ankara: Nobel.
• Nurlu, M., ve Çelik, M. E. (2015). Bulgaristan’da Demokrasi Döneminde Türkçe Öğretimi Meselesi. Yeni Türkiye - Rumeli Balkanlar Özel Sayısı IV, 4431-4445. https://www.academia.edu/32501624/Bulgaristanda_Demokrasi_D%C3%B6neminde_T%C3%BCrk%C3%A7e_%C3%96%C4%9Fretimi_Meselesi_Yeni_T%C3%BCrkiye_Say%C4%B1_69_Cilt_IV_Mart_Haziran_2015_ss_4431_4438_TURKISH_EDUCATION_ISSUE_DURING_DEMOCRACY_PERIOD_IN_BULGARIA adresinden alındı.
• Özkan, İ. (2009, Aralık 25-26). Bulgaristan’da Türk Kültürü ve Geleceği. Asimilasyon ve Göç Sempozyumu. İzmir, Gaziemir. https://www.academia.edu/39763218/BULGAR%C4%B0STANDA_T%C3%9CRK_K%C3%9CLT%C3%9CR%C3%9C_VE_GELECE%C4%9E%C4%B0 adresinden alındı.
• Özlem, K. (2010). Soğuk Savaş Sonrası Dönem Türk-Bulgar İlişkilerinde Türk Azınlığın Durumu. Doktora Tezi, Bursa: Uludağ Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp adresinden alındı. Republic of Bulgaria National Statistical Institue (2022). https://www.nsi.bg/en/content/19806/%D0%BF%D1%80%D0%B5%D1%81%D1%81%D1%8A%D0%BE%D0%B1%D1%89%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5/population-september-7-2021 adresinden alındı.
• SETA Raporu (2020). Bulgaristan Türklerinin Kültürel, Ekonomik ve Siyasi Sorunları, Talepleri, Çözüm Önerileri. Ankara: SETA. https://www.setav.org/rapor-bulgaristan-turklerinin-kulturel-ekonomik-ve-siyasi-sorunlari-talepleri-cozum-onerileri/ adresinden alındı.
• Süleymanoğlu Yenisoy, H. (2007). Bulgaristan Türkleri'nin Türkçe Eğitim Davası (1977-2007). Ankara: Balkan Türkleri Göçmen ve Mülteci Dernekleri Federasyonu. https://www.academia.edu/21768332/BULGAR%C4%B0STAN_T%C3%9CRKLER%C4%B0N%C4%B0N_T%C3%9CRK%C3%87E_E%C4%9E%C4%B0T%C4%B0M_DAVASI adresinden alındı.
• Süleymanoğlu Yenisoy, H. (2011). İkinci Dünya Savaşından Bu Yana Bulgaristan Türklerinin Türkçe Eğitimi. Edirne: Trakya-Balkan Türkleri Kültür ve Dayanışma Derneği.
• Süleymanoğlu Yenisoy, H. (2017). Bulgaristan Türklerinin Eğitim ve Kültürel Sorunlarında Yeni Gelişmeler (1990-2010). Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi. 17(2), 33-49. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/386786 adresinden alındı. Şimşir, B. N. (1986). Bulgaristan Türkleri (1878-1985) (1. b.). Ankara: Bilgi.
• Şukrieva, M. & Kırcalı, B. (2021). Açılışından Günümüze Kadar Şumnu Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü ve Araştırmaları: Atıf Akgün, Alpay İğci, Ertuğrul Karakuş (Ed) I. Uluslararası Balkanlarda Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Sempozyumu Bildiriler Kitabı içerisinde (s. 295-341). İzmir: Ege Üniversitesi. https://basimveyayinevi.ege.edu.tr/files/basimveyayinevi/icerik/BALTES2021BildirilerKitabi1.pdf adresinden alındı.
• Toparlak, B. (2016). 1930’lu Yıllarda Türkiye-Bulgaristan Arasında Sosyo-Kültürel ve Eğitim Amaçlı Seyahatler. Tarih ve Gelecek Dergisi, 2(2), 140-156. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/227026 adresinden alındı.
• Türk, F. ve Özlem, K. (2016). Bulgaristan Türkleri ve Türkçe. F. Türk içinde, Balkanlarda Yaşayan Türk Azınlıkları ve Türkçeye Yönelik Dil Politikaları (s. 1-33). Ankara: Astana.
• Ulutürk, R. (2008, Nisan 25). TASAM Web Sitesi: https://tasam.org/tr-TR/Icerik/3752/bulgaristan_turklerinin_sorunlari adresinden alındı.
• Yağmur, K., Extra, G. ve Swinkels, M. (2013). Dil Zengini Avrupa Bulgularının Ülkeler Arası Analizi: Yağmur, K. ve Extra, G. (Ed). Dil Zengini Avrupa: Avrupa’da Çokdillili Politika Uygulama Eğilimleri içerisinde (s. 27-75). Cambridge University Press.
• Yaldız, F. (2018). Türk Kamu Yönetiminde Soydaş Sorunsalı: İç Politikadan Dış Politikaya. Amme İdaresi Dergisi, 51(4), 1-20. https://www.researchgate.net/publication/331181740_Turk_Kamu_Yonetiminde_'Soydas'_Sorunsali_Ic_Politikadan_Dis_Politikaya_The_Problem_of_'Descendant'_in_Turkish_Public_Administration_From_Internal_Policy_to_Foreign_Policy adresinden alındı.
• Yıldırım, B. (2015). Bulgaristan’daki Türk Okullarında Latin Harflerinin Uygulanma Süreci ve Sonrasında Türkiye Cumhuriyeti’nin Desteği. Asia Minor Internatonl Journal of Social Sciences, 3(5), 135-147. https://www.academia.edu/10361059/Bulgaristan_daki_T%C3%BCrk_Okullar%C4%B1nda_Latin_Harflerinin_Uygulanma_S%C3%BCreci_Ve_Sonras%C4%B1nda_T%C3%BCrkiye_Cumhuriyeti_nin_Deste%C4%9Fi_The_Process_of_Application_of_Latin_Alphabet_in_Turkish_Schools_in_Bulgaria_And_Support_of_Turkey_Afterwards_ adresinden alındı.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (11. b.). Ankara: Seçkin.
• Yılmaz Börklü, M. (1999). Tarihi Seyri İçinde Bulgaristan Türklerinin Durumu ve Türkiye’nin Bölge Türklerine Yönelik Politikaları. Bilig, (10), 61-79. https://bilig.yesevi.edu.tr/yonetim/icerik/makaleler/3472-published.pdf adresinden alındı.
• YTB. (2015). Faaliyet Raporu. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Başkanlığı Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı. https://ytbweb1.blob.core.windows.net/files/resimler/activity_reports/2015-faaliyet-raporu.pdf adresinden alındı.
• YTB. (2018). 2018 Faaliyet Raporu. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Başkanlığı Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı. https://www.ytb.gov.tr/kurumsal/faaliyet-raporlari adresinden alındı.
• YTB. (2019). 2019 Faaliyet Raporu. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Başkanlığı Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı. https://ytbweb1.blob.core.windows.net/files/2020/2020Raporlar/2019%20FAAL%C4%B0YET%20RAPORU_WEB_-5e60b9bf7136e.pdf adresinden alındı.
• YTB. (2021). 2021 Faaliyet Raporu. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Başkanlığı Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı. https://ytbweb1.blob.core.windows.net/files/2022/BELGELER2022/2021%20FAAL%C4%B0YET%20RAPORU.pdf adresinden alındı.
• Yunus Emre Enstitüsü. (2017). Faaliyet Raporu. Ankara: Yunus Emre Enstitüsü. https://www.yee.org.tr/sites/default/files/yayin/2017-faaliyet-raporu-27.11.2018-dusuk-boyut.pdf adresinden alındı.
• Zengin, E. (2019). Soğuk Savaş Dönemi’nde Türkiye Dışında Yaşayan Türklere Bakış: ‘Esir Milletler/Türkler Haftası’ Etkinlikleri (1959-1980). Türk Dünyası Araştırmaları (TDA), 121(238), 137-162. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1470623 adresinden alındı.