Süreyya Yusuf’un “Bayram Saatçi” Adlı Hikâyesi Üzerine Metindilbilimsel Bir Çözümleme

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 2, 161 - 178, 31.07.2024

Aydın Güler

https://doi.org/10.47139/balted.1505100

Öz

Kosova’da önemli bir yazar ve Türkolog olmuş olan Süreyya Yusuf (1923-1977), yazdığı tiyatro eserleri ve çeşitli dergilerde yazdığı yazıların yanı sıra değerli hikâyeler de kaleme almıştır. Süreyya Yusuf’un yazdığı kısa hikâyelerden biri de Bayram Saatçi adlı hikâyedir. Konusu günlük yaşamın içinde, bir esnaf olan Bayram Saatçi’nin esnaflığıyla, el emeğiyle zenginleşip dükkânının bulunduğu çarşıda sevilen bir esnaflıktan kıskanılan bir esnafa dönüşmesidir. Bu çalışmada, Bayram Saatçi hikâyesi metindilbilimsel bir analiz kapsamında ele alınmıştır. Geleneksel metin incelemelerinden farklı olarak, metnin yüzeyinden hareketle derininde ortaya çıkan anlamsal yapılara ulaşma metodunu içeren metindilbilim yirminci yüzyılda ortaya çıkmıştır. Metindilbilim bu perspektifle ele aldığı metni yapısal ve işlevsel özelliklerini yer aldıkları bağlam içerisinde değerlendirmektedir. Bu bilgiden hareketle, çalışmada öncelikle Süreyya Yusuf hakkında bilgi verilmiştir. Sonrasında metindilbilim ile ilgili bir kuramsal çerçeve çizilmiş ve bu çalışmanın esas konusu olan hikâye analizine geçilmiştir. Bayram Saatçi adlı hikâye, hikâyenin bağlaşıklık ve derin yapısıyla ilgili bağdaşıklık unsurlarından yola çıkarak metinden verilen örneklerle incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Süreyya Yusuf, metindilbilim, metin, Bayram Saatçi, bağlaşıklık, bağdaşıklık.

A Textlinguistic Analysis on Süreyya Yusuf's Story Named “Bayram Saatçi”

Öz

Süreyya Yusuf (1923-1977), an important writer and Turkologist in Kosovo, wrote valuable short stories as well as his theatre works and articles in various magazines. One of the short stories written by Süreyya Yusuf is Bayram Saatçi. Its subject is the transformation of Bayram Saatçi, a tradesman in daily life, from a beloved tradesman to an envied tradesman in the bazaar where his shop is located, enriched by his craftsmanship and manual labour. In this study, the story Bayram Saatçi is analyzed within the scope of a textlinguistic analysis. Unlike traditional textual analyses, textlinguistics, which includes the method of reaching the semantic structures emerging from the surface of the text, emerged in the twentieth century. With this perspective, text linguistics evaluates the structural and functional features of the text within the context in which they take place. Based on this information, the study first provides information about Süreyya Yusuf. Then, a theoretical framework about textlinguistics was drawn and the main subject of this study, story analysis, was started. Based on the cohesion elements related to the cohesion and deep structure of the story named Bayram Saatçi, it was analysed with examples given from the text.

Anahtar Kelimeler

Süreyya Yusuf, textlinguistics, text, Bayram Saatçi, cohesion, coherence

Kaynakça

• Ayata Şenöz, C. (2005). Metindilbilim ve Türkçe. İstanbul: Multilingual.
• Aydın, İ.; Torusdağ, G. (2013). Lamartine’in Göl ‘Le Lac’ Şiirine Metindilbilimsel Bir Yaklaşım. Turkish Studies, 8(10), 105-114.
• Beaugrande, R.; Dressler, W. (1981). Introduction to Text Linguistics. London-New York: Longman.
• Bölükbaş, F. (2010). Metindilbilimsel Çözümleme: Muzaffer İzgü’nün Yedi Uyurlar Öyküsü. Folklor/Edebiyat, 16(63), 99-116.
• Çinici, Ü. G.; Özbay, H. (2018). Ali Akbaş’ın “Gökte Ay Portakaldır” Masalı Üzerine Metin Dil Bilimsel Bir Çözümleme. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, 7(20), 483-504.
• Gökçe, B. (2014). Reşat Nuri Güntekin’in “Aşk Mektupları” Adlı Öyküsüne Metin Dilbilimsel Bir Yaklaşım. Turkish Studies, 9(3), 725-743.
• Güçlütürk, T. (2014). Kosova’da Türk Edebi Yaratıcılığı (1951-2001). Prizren: BAL-TAM.
• Günay, V. D. (2013). Metin Bilgisi. İstanbul: Papatya.
• Güncel Türkçe Sözlük (2024, 3 Haziran). [Erişim adresi: sozluk.gov.tr.]
• Gürgün, H. (2016). Metindilbilimsel Yöntem İle Çözümlenen Sait Faik’in Dülger Balığı’nın Ölümü’nde İnsanın Doğaya Tahakkümü ve Ötekileştirilmesi. Teke Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 5(4), 1841-1882
• İğci, A. (2010). Kosova Türkçesi Kaynaklarına Bir Bakış. BAL-TAM Türklük Bilgisi, (12), 105-115.
• Kaya, G. (1986). Yugoslavya Türk Halkı Yazınına Gerçekçi Bir Bakış. Priştine: Tan.
• Kolcu, A. İ. (1997). Süreyya Yusuf. Türkiye Dışında Türk Edebiyatları Antolojisi içinde, Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Kolcu, A. İ. (2012). Çağdaş Türk Dünyası Edebiyatı. Rize: Salkımsöğüt.
• Krasniç, D. (2006). Çevren Dergisinin Balkan Türkleri Edebiyatındaki Yeri ve Bu Dergideki Edebî Faaliyetler [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• Oraliş, M.; Özil, Ş. (1992). Metindilbilimsel Yaklaşımla Yazınsal Bir Metni Çözümleme Denemesi. Dilbilim Araştırmaları Dergisi, (3), 37-51.
• Özdemir, E. (1983). Okuma Sanatı. İstanbul: Varlık.
• Torusdağ, G.; İşimtekin, S. (2016). Füruğ Ferruhzâd’ın “Kâbus” Öyküsü Üzerine Metindilbilimsel Bir Çözümleme. DTCF Dergisi, 56(2), 160-199.