DERBENT (ILGAZ DAĞI MİLLİ PARKI) GÖKNAR ORMAN ALANLARINDA BULUNAN BÜYÜK GÖKNAR KABUKBÖCEĞİ [PITYOKTEINES CURVIDENS (GERM.) (COLEOPTERA: SCOLYTIDAE)]’NİN ZARAR DURUMU VE UÇUŞ PERİYODUNUN FEROMON TUZAKLARLA İZLENMESİ

Yıl 2005, Cilt: 7 Sayı: 8, 18 - 26, 01.06.2005

Ziya Şimşek

Öz

Derbent (Ilgaz Dağı Milli Parkı) Uludağ Göknarı (Abies nordmanniana subsp. bornmulleriana Mattf.) orman alanlarında bulunan Büyük Göknar Kabukböceği Pityokteines curvidens (Germ.) (Coleoptera: Scolytidae)'in zarar durumu ve uçuş periyodunun feromon tuzakla izlenmesi amacıyla bu çalışma ele alınmıştır. Elde edilen bulgular birlikte değerlendirildiğinde çalışma alanında P. curvidens kışlamış erginlerinin hava sıcaklığının ort. 22°C'ye ulaştığı Haziran ayının ortasından itibaren kışlaklarından çıkmaya başladıkları (birinci saldırı); larva ve pupa dönemlerini hava sıcaklığının ort. 20°C civarında bulunduğu Haziran-Ağustos ayında tamamladığı; erginler 2–3 ay gibi uzun süre doğada bulunmasına karşın yoğun uçuşların (%46,0) Haziran ayı içerisinde ve 5 günlük periyotta gerçekleştiği; bu sırada sıcaklığın ort. 20°C, orantılı nemin ise %49,0 olduğu; bu böceğin Ilgaz'da Göknar ağaçlarında en zararlı türü oluşturduğu ve yılda bir döl verdiği; cinsiyetler oranının (Dişi/Erkek) 2,00/1–4,95/1 arasında değiştiği belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Göknar, Büyük göknar kabukböceği, feromon tuzak, uçuş periyodu, cinsiyetler oranı

MONITORING OF FLIGHT PERIOD OF PITYOKTEINES CURVIDENS (GERM.) ON ULUDAG FIR (ABIES NORDMANNIANA SUBSP. BORNMULLERIANA MATTF.) IN DERBENT (ILGAZ MOUNTAIN NATIONAL PARK) BY MEANS OF PHEROMONE-BAITED TRAPS

Öz

This study was carried out in order to monitor flight period of Pityokteines curvidens (Germ.) (Coleoptera: Scolytidae) and to determine its damage on Uludag Fir (Abies nordmanniana subsp. bornmulleriana Mattf.) forest in Derbent (Ilgaz Mountain National Park). If the results are evaluated together, it was determined that the overwintered P. curvidens adults were emerged from the overwintering areas in the middle of June when the temperature reached an average of 22°C (the first attack); the larvae and pupae periods were completed in between June –August when the temperature was about 18°C; although the mature adults were available in nature about 2 to 3 months, the dense flights (46.0%) have been seen in June and in a period of 5 days while the temperature was nearly 20°C and the relative humidity was 49.0%; It was also determined that this insect is the most harmful species of the Abies nordmanniana subsp. bornmulleriana in Ilgaz. The insect has only one generation a year, and the sex ratio (Female/Male) varied between 2.00/1 - 4.95/1.

Anahtar Kelimeler

Abies bornmulleriana Mattf., Pityokteines curvidens(Germ.), pheromone trap, flight period, sex ratio

Kaynakça

• Acatay, A., (1963), Tatbiki Orman Entomolojisi. İÜ Yayınları No: 1068, Orman Fak., No: 94, İstanbul, 170 s.
• Anonim, (1997), TC Orman Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü Orman Koruma ve Yangınla Mücadele Daire Başkanlığı Orman Zararlıları ve Hastalıkları ile Mücadele faaliyetleri 1998 Yılı Değerlendirme Raporu, Ankara, 39 s.
• Anonim, (1998), T. C. Orman Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü Orman Koruma ve Yangınla Mücadele Daire Başkanlığı Orman Zararlıları ve Hastalıkları ile Mücadele faaliyetleri 1998 Yılı Değerlendirme Raporu, Ankara, 43 s.
• Besçeli, Ö., (1969) Büyükdüz Araştırma Ormanının Zararlı Böceklerinin Biyolojisi Koruyucu Tedbirler ve Mücadelesi. Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları, Teknik Bülten No: 33, Ankara,93 s.
• Capecki, Z., (1982), Studies of secondary pests of silver fir and their contol. Prace -Instytutu - Badawczego -Lesnictwa, Poland, No: 593–594, 3–94.
• Chararas,C., (1975) The establishment of various borers on Abies cephalonica in Greece (Mt. Parnis, Attica). Comptes Rendus des Seances de I'Acedemie -d'Agriculture-de France, 61 (7), 413–418.
• Chararas, C., Stephanopoulos , O., (1975), Study of food plant selection by certain Scolytid beetles (Cryphalus piceae Ratz. and three Pityokteines) in a stand of Abies cephalonica Loud. in Greece. Comptes Rendus Hebdomadaires des Seances de I'Acedemie des Sciences,-D. 280 (13), 1591-1594.
• Çanakçıoğlu, H., T. Mol, (1998), Orman Entomolojisi Zararlı ve Yararlı Böcekler. İ. Ü. Orman Fak. Yayınları No: 451, İstanbul, 541 s.
• Harring, CM, Morki K., (1977) Pityokteines curvidens (Germ.) (Coleoptera: Scolytidae): aggregation in response to optically pure ipsenol. Zeitschrift fur Angewandte Entomologie ,82 (3), 327-329.
• Klein, E., (1984), Cryphalus piceae - the most dangerous silver fir bark beetle ? Allgemeine-Forstzeitschrift, No 6, 131-134.
• Krivosheina, NP; Mannev, BM., (1986), Regional complexes of trunk insects of fir. Izvestiya Sibiriskogo Otdeleniya Akademii Nauk SSSR, Biologicheskikh Nauk, No: 2, 97-103.
• Küçük, Ö., (2001), Batı Karadeniz Ormanlarında Göknar Büyük Kabukböceği (Pityokteines curvidens (Germ)) (Coleoptera: Scolytidae)’in Son On Yıldaki Zararı ve Mücadele Çalışmalarının İncelenmesi. Gazi Üniversitesi Kastamonu Orman Fakültesi Dergisi Vol.1, No.1, 53-62.
• Martin, E; Cobos, JM., (1986), Serious attacks by borers in the fir plantations of Anso (Huesca). Boletin -de-Sanidad-Vegetal, Plagas, 12 (2), 297-298.
• Rosnev, B, Transkov, G, Khorozov,S., (1989) Causes of silver fir mortality,and measures to restrict it. Gorsko-Stopanstvo, 5 (9), 16-19.
• Sekendiz, O., (1987) Pityokteines curvidens (Germ.) (Coleoptera: Scolytidae)'in Doğu Karadeniz Ormanlarında Doğu Göknarı (Abies nordmanniana Stev. Spach) üzerinde zararları ve biyolojisi. Türkiye I. Entomolojisi Kongresi Bildirileri, İzmir, 209-218.
• Serez, M., (1987), Bazı önemli kabuk böcekleriyle savaşta feromonların kullanılma olanakları, Karadeniz Teknik Üniversitesi Dergisi, 10 (1-2) : 99-131.
• Schimitschek , E., (1953) Türkiye'de Orman Böcekleri ve Muhiti. Türkiye Orman Entomolojisinin Temelleri , (Çeviren: A. Acatay), İ. Ü. Yayınları No: 556, Orman Fak., No: 24, İstanbul, 471 s.
• Transkov, G, Mirchev , P., Ovcharov , D., (1994) Iinsect pests and their role in the decline and dying of silver fir (Abies alba) in Bulgaria. Institut za Gorata, Sofia, Bulgaria. Nauka-za-Gorata, 31(3), 23-33.
• Toper, A., (1999) Bartın ve Karabük Ormanlarındaki Göknarlarda Zarar Yapan Pityokteines curvidens (Germ)) (Coleoptera: Scolytidae)’in Biyolojisi, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Orman Mühendisliği ABD, Bartın, 130 s (Basılmamış Doktora Tezi).
• Witrylak, M., (1995) Biology, ecology and economic importance of Cryphalus piceae (Ratz.) (Coleoptera, Scolytidae ) in the mountain stands of the Forest Experimental Station in Krynica. Forest. Abstr., 58 (1), Abstr., 701.
• Zabecki, W., (1988) Role of cambio and xylophagous insects in the process of decline of silver fir stands affected by industrial air pollution in Ojcow National Park. Acta Agraria et Silvestria. Series-Silvestris, 27: 17-30.