Kentsel Gelişimin Peyzaja Etkisinin Değerlendirilmesi, Bartın Kenti Örneği

Yıl 2018, Cilt: 20 Sayı: 3, 443 - 452, 15.12.2018

B. Niyami Nayim , Faruk Uzun

Öz

Günümüzde, hızlı nüfus artışına bağlı düzensiz kentleşme nedeniyle, doğal
alanlar dünya çapında baskı altındadır. Söz konusu baskılar, genel olarak yeni
tarım ve yerleşim alanlarına duyulan ihtiyaç ile ortaya çıkmaktadır. Tarım ve
yerleşim alanlarının plansız genişlemesi ise doğal alanların tahribi, peyzajın
hızlı değişimi, habitatların parçalanması ve kopan ekolojik süreçler sonucunda
türlerin yok olması gibi sorunlara öncülük etmektedir. Bu araştırmada, Bartın
kenti belediye ve mücavir alanı sınırları içinde, peyzaj değişimini, peyzajın
bileşenlerinin peyzajın bağlantısına katkılarını ve habitat parçalanmalarını
değerlendirerek, sürdürülebilir peyzaj planlamasına ve kentsel gelişime katkı
sağlayacak öneriler geliştirilmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla, çalışma kapsamında
konu ve araştırma alanı için bir literatür taraması yapılmış, peyzaj değişimi,
bileşenleri ve bağlanabilirliği konusunda CBS tabanlı analizler yapılmış,
bulgular sürdürülebilirlik açısından değerlendirilmiş ve son olarak gelecekteki
arazi kullanımı ve planlaması için öneriler verilmiştir. Buna göre çalışmada,
Bartın kenti ve çevresindeki doğal alanların büyük ölçüde tahrip olduğu,
habitatların parçalandığı, nehir kenarındaki yeşil koridorun daraltıldığı ve
kesintiye uğradığı, zarar görmüş habitatların ve doğal bitki örtüsüne ait
kalıntıların kentleşme baskısı altında olduğu belirlenmiştir. Çalışmanın
sonunda, doğal ve yarı doğal habitat parçalarının korunmasının, ekolojik
süreçlerin sürekliliği açısından önemli olduğu belirtilmiştir. Sürdürülebilir
kentsel gelişme açısından ekolojik süreçlerin devamlılığı da gereklidir. Sonuçta,
sürdürülebilir kentsel gelişimin çok kriterli analizlere dayanan ve doğaya
saygılı mekânsal planlama ile mümkün olabileceği vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Peyzaj Bileşenleri, peyzaj değişimi, peyzaj bağlantısı, habitat parçalanması, Bartın

Evaluation of the Impact of Urban Development on Landscape, Case of Bartın City

Öz

Today, in connection with rapid population growth,
natural areas are under pressure worldwide due to irregular urban developments.
These pressures arise mostly from the need for new farming and residential
areas. Unplanned expansion of agriculture and settlement areas leads to
problems such as destruction of natural areas, rapid change of landscapes,
fragmentation of habitats, and destruction of species as a result of interrupted
ecological processes.. In this study, it is aimed to develop suggestions that
will contribute to sustainable landscape planning by evaluating the landscape
change, the effects of landscape components on the connection of the landscape
and habitat fragmentation within the boundaries of the municipality and the
development area of Bartın city. For this purpose, in the scope of the study, a
literature review was conducted for the subject and research field, GIS based
analyzes for landscape change, components and connectivity were carried out,
the findings were evaluated in terms of sustainability and finally suggestions
were given for the future land uses and planning. According to this, it was
determined that the natural areas in Bartın City and its surroundings were
largely destroyed, habitats were fragmented, the green corridor on the river
side was narrowed and interrupted, and the ruined habitats and natural remains
of natural plant cover were under pressure of urbanization. At the end of the
study, it was stated that preservation of natural and semi-natural habitat
fragments was important for the continuity of ecological processes. The
continuity of ecological processes in terms of sustainable urban development is
also necessary. In conclusion, it was emphasized that sustainable urban
development was possible through thespatial planning based on multi-criteria
analyzes and respectful to nature.

Anahtar Kelimeler

Landscape components, landscape change, landscape connectivity, habitat fragmentation, Bartın

Kaynakça

• Bennett AF, Saunders DA (2010). Habitat Fragmentation and Landscape Change. Oxford Press.
• Çelikyay S (2005). Arazi kullanımlarının ekolojik eşik analizi ile belirlenmesi: Bartın örneğinde bir deneme. Doktora Tezi, YTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, Türkiye
• Esbah H (2001). Using Landscape Structure Indices to Understand the Possible Impacts of Landscape Change: Case of the Mountain Preserves in the City Of Phoenix, Arizona, PhD Dissertation, Arizona State University, AZ ,USA.
• ESRI (2018). ArcGIS Resource Center. USA. https://resources.arcgis.com/en/help/. Erişim tarihi: 05.11.2018
• Fahrig L (2003). Effects of Habitat Fragmentation on Biodiversity. Annual Review of Ecology, and Systematics, Vol. 34:487-515.
• Forman RTT (1995). Land Mosaics: The Ecology of Landscapes and Regions, Cambridge University Press, The UK.
• Lindenmayer DB, Fischer J (2006). Habitat Fragmentation and Landscape Change (An Ecological and Conservation Synthesis). Island Press, Washington, Dc.
• Nayim BN (2011). Bartın Peyzajında Alan Kulanım Uyuşmazlıklarının Belirlenmesi: Lucıs Modeli. Doktora Tezi. İstanbul Teknik, Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Nayim BN, Uzun F (2018). Peyzajın Bağlantılılığına Katkı Sağlayan Ekosistemler: Bartın Kenti Örneği. ENAR 2018 Uluslararası Mühendislik ve Mimarlık Kongresi - International Engineering and Architecture Conference, 14-16 Kasım 2018, Alanya, Turkey.
• Oğurlu İ (2001). Yaban Hayatı Ekolojisi. SDÜ Yayın No:19, SDÜ Basımevi, Isparta, Türkiye 296 s.
• Pulliam HR, Johnson BR (2002). Ecology’s New Paradigm: What Does It Offer Designers And Planners? Ecology and Design. Frameworks for learning. Edited by Bart R. Johnson and Kristina Hill. Island Press. Washinton, Covelo, London, UK.
• Soulé ME (1991). Land use planning and wildlife maintenance guidelines for conserving wildlife in an urban landscape, American PlanningAssociation, Chicago, USA
• Uzun SP, Uzun A, Terzioğlu S (2011). Orman Ekosistemlerinde Habitat Parçalanmaları ve Biyolojik Çeşitlilik Üzerine Etkileri, I. Ulusal Akdeniz Orman ve Çevre Sempozyumu, 26-28 Ekim 2011, Kahramanmaraş.
• Yörüklü N (2009). Peyzaj Mimarlığı Meslek Disiplini İçinde Coğrafi Bilgi Sistemlerinin Yeri ve Önemi, TMMOB Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi, 02-06 Kasım 2009, İzmir, Türkiye.