Yangın Gözetleme Kuleleri Konumlarının Uygunluğunun Değerlendirilmesi (Ilgaz Orman İşletme Müdürlüğü Örneği)

Yıl 2019, Cilt: 21 Sayı: 2, 550 - 559, 15.08.2019

Uğur Melih Kudu Ender Buğday

Öz

Ormanların
korunmasına hizmet eden birçok birim bulunmaktadır. Bunlardan yaygın olarak
kullanılan tesislerden biri yangın gözetleme kuleleri (YGK) dir. YGK yangının
henüz başlama evresinde erken bilgi vermesi sebebiyle çok etkilidir. YGK
lokasyonları itibariyle sorumluluk alanına hâkim olmak ve azami seviyede alanı
görmek üzere inşa edilmektedir. Bu sebeple, Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS)
yardımıyla önceden belirlenmiş kriterler ışığında YGK yapımından önce
ihtiyaçlar seviyelerine göre bir hiyerarşik sıralama veya gruplamayla
önceliklere göre belirlenmeli ve en fazla alanı görebilecek şekilde lokasyonlar
tespit edilmelidir. Bu yürütülen yöntem, mevcut olan YGK lokasyonlarının da
ortaya konması amaçlı olarak ayrıca kullanılabilecek bir yaklaşımdır.

Bu çalışmada, öncelikle
YGK lokasyonlarından görebilen alanlar CBS yardımıyla tespit edilerek YGK
etkinliği değerlendirilmiştir. Sonra, YGK ihtiyacı olabilecek alanları tespit
etmek amacıyla; ormanlık alanlar, yollara olan mesafe ve yükseklik kriterlerine
göre ağırlıklı çoklu kriter analizi yapılmış ve sonuç olarak ihtiyaç seviyeleri
üç grupta (düşük, orta ve yüksek) haritalandırılarak ifade edilmiştir.  Çalışma alanı sınırları (toplam 205,258.4 ha)
içerisinde 86,785.6 ha (%42) alanın görülebildiği, 118,472.8 ha (%58) alanın
ise YGK’lar tarafından görülemediği tespit edilmiştir. Çalışma alanında ihtiyaç
seviyelerine göre yapılan analizde Karakaya YGK lokasyonunun değişmesi
durumunda daha çok alanın görülebileceğinden hareketle simülasyon yapılmıştır.
Simulasyon sonucunda en uygun lokasyonun, Karakaya YGK lokasyonunun 2,089 m
yükseltiden kuzeybatı istikametine 1,028 m uzaklıkta yer alan ve 2,138 m
yükseltiye taşınması halinde %44 (90,666.3 ha) oranında görülebilen alana
isabet ettiği tespit edilmiştir. Günümüzde CBS tekniklerinin ve yazılımlarının
yaygınlaşması sayesinde daha verimli, tutarlı ve kısa sürede sonuçlar elde
edilebilmektedir. Ormancılık koruma faaliyetlerinde yapılacak planlama
çalışmalarında, belirlenen hedeflere en uygun şekilde hizmet edecek YGK lokasyon
tespitinde CBS imkanlarından pratik bir şekilde faydalanılabileceği ve bu
çalışmada benimsenen kriter ve yaklaşımların uygulanabileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Görünürlük analizi, Orman yangını, Yangın gözetleme kulesi, Ilgaz

Kaynakça

• Akay AE, Sivrikaya F, Yenilmez N, Taylan H (2011). Yangın gözetleme kulelerinin lokasyonlarının CBS ortamında görünürlük analizi ile değerlendirilmesi. Ulusal Akdeniz Orman ve Çevre Sempozyumu, 24-26.
• Anonim (1995). 285 Sayılı Tebliğ: Orman Yangınlarının Önlenmesi ve Söndürülmesinde Uygulama Esasları, syf 64, Ankara.
• Asri İ, Çorumluoğlu Ö, Özdemir E (2015). Uydu verilerinden elde edilmiş sayısal yükseklik modeli ile CBS ortamında orman yangın gözetleme kulelerinin görebilirlik analizi: İzmir örneği. TUFUAB VII. Teknik Sempozyumu. 358-363.
• Bahadır M (2010). Türkiye’de (1998-2007) Görülen Orman Yangınlarının Yüzey ve Rakamsal Sorgulama Analizi. Nature Sciences, 5(3), 146-162.
• Bao S, Xiao N, Lai Z, Zhang H, Kim C (2015). Optimizing Watchtower Locations for Forest Fire Monitoring Using Location Models. Fire Safety Journal, 71, 100-109.
• Bilgili E, Sağlam B, Başkent EZ (2001). Yangın Amenajmanı Planlamalarında Yangın Tehlike Oranları ve Coğrafi Bilgi Sistemleri. KSÜ Fen ve Mühendislik Dergisi, 4(2), 288-97.
• Bilici E (2009). Orman yangın yolları ve şeritleri ile orman yol şebekelerinin entegrasyonu planlamaları ve uygulamaları üzerine bir araştırma (Gelibolu Milli Parkı örneği). Journal of the Faculty of Forestry Istanbul University| İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 59(2), 85-102.
• Çekmek M (2018). Vahşi Orman Yangınlarının Kanada Orman Yangın Hava İndeksi Yöntemi İle Analizi: Çanakkale Örneği. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü - Yüksek Lisans Tezi. s.127, Çanakkale.
• Elmas Ç, Sönmez Y (2008). Veri Birleştirme Tabanlı Orman Yangını Önleme ve Yönetim Sistemi. Politeknik Dergisi, 11(2), 99-108.
• Korale P, Pade A, Varghese A, Joshi A (2009). Mapping of forest fire risk zones and identification of suitable sites for fire watch towers using remote sensing and GIS. In ISRS Symposium on Advances in Geo-spatial technologies with special emphasis on sustainable rainfed Agriculture (pp. 17-19).
• Korkmaz M (2004). Küme Örtüleme Modeli Kullanılarak Optimum Yangın Gözetleme Noktalarının Belirlenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 1, 37-49.
• Kudu UM (2019). Yangın Gözetleme Kuleleri Konumlarının Coğrafi Bilgi Sistemleri Yardımıyla Uygunluğunun Değerlendirilmesi (Ilgaz Orman İşletme Müdürlüğü Örneği). Çankırı Karatekin Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, s. 40. Çankırı.
• Küçük O, Topaloğlu O, Altunel AO, Çetin M (2017). Visibility Analysis of Fire Lookout Towers in the Boyabat State Forest Enterprise in Turkey. Environmental Monitoring and Assessment, 189(7), 329.
• Küçükosmanoğlu A (1994). Ülkemizde orman yangınları ve yangın sezonları. Journal of the Faculty of Forestry Istanbul University| İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 44(1-2), 121-128.
• Martell DL (2007). Forest fire management. In Handbook of operations research in natural resources (pp. 489-509). Springer, Boston, MA. Mol T (1993). Orman yangınları. Journal of the Faculty of Forestry Istanbul University (JFFIU), 43(3-4), 69-78.
• Özşahin E (2014). CBS ve AHS Kullanılarak Orman Yangını Duyarlılık Analizi: Antakya Orman İşletme Müdürlüğü Örneği. Route Educational and Social Science Journal, Volume 1(3), 50-71.
• Pompa-García M, Solís-Moreno R, Rodríguez-Téllez E, Pinedo-Álvarez A, Avila-Flores D, Hernández-Díaz C, Velasco-Bautista E (2010). Viewshed analysis for improving the effectiveness of watchtowers, in the north of Mexico. Open Forest Science Journal, 3, 17-22.
• Varela J, Arias JE, Sordo I, Tarela A (2003). Multicriteria decision analysis for forest fire risk assessment in Galicia, Spain. 4th International Workshop on Remote Sensing and GIS Applications to Forest Fire Management: Innovative Concepts and Methods in Fire Danger Estimation.
• Varol T, Özel HB, Macaroğlu K (2010). Netvvork Analizinin Orman Yangınlarında Kullanım Olanakları (Yenihan Orman İşletme Şefliği Örnek Çalışması). III. Ulusal Karadeniz Ormancılık Kongresi, 20-22.