Temporal Analysis of Land Use Change and Urbanization Pressure on Fresh Water Producing Watersheds: Büyükçekmece Watershed Case

Yıl 2022, Cilt: 24 Sayı: 2, 365 - 375, 15.08.2022

Betül Uygur Erdoğan

https://doi.org/10.24011/barofd.1090469

Cited By: 1

Öz

Turkey is located in the Mediterranean basin and expected to encounter with some problems associated with negative effects of climate change in the future. One of the most important problems is related to the quantity and quality of fresh water resources. Our country, which is experiencing water stress, needs to protect its existing water resources against adverse effects of climate change within the framework of sustainable planning. For this reason, it is important to make management plans of water resources on a watershed scale. Today, expansion of the city of Istanbul takes place in watersheds and it carries this situation to even more serious dimensions. In this study, the temporal change of Land Use/Land Cover (LU/LC) patterns and urbanization pressure on Büyükçekmece Lake Watershed, one of the drinking water sources of Istanbul, was studied. In this context, considering the watershed protection zones, the CORINE Land Use/Land Cover (LU/LC) patterns of the watershed between 1990 and 2018 years were determined and their temporal changes were evaluated. While the urban area in the watershed was 4.3% in 1990, this percentage increased to 8.7% in 2018. The increase in urbanization in the watershed and especially in the protection zones have a negative impact on the hydrological processes of the watershed. In order to avoid these consequences, the ecosystem integrity of Büyükçekmece Lake Watershed should be protected. Changes in land use affecting water resources should not be tolerated. In this regard, it should be ensured that the existing legal regulations, inspection and sanction mechanisms take place in practice.

Anahtar Kelimeler

Drinking water, watersheds, land use, urbanization

İçme Suyu Havzalarında Kentleşme Baskısı: Büyükçekmece Gölü Havzası’nda Arazi Kullanım Değişiminin Zamansal Analizi

Öz

İklim değişikliğinin etkisinin en fazla hissedileceği bölgelerden biri olan Akdeniz havzasında bulunan ülkemizde gelecekte ortaya çıkabilecek en önemli sorunlardan birisi de su kaynaklarının miktar ve kalitesi ile ilgilidir. Su stresi yaşayan ülkemizin değişen iklim koşullarına karşı var olan su kaynaklarını sürdürülebilir bir planlama çerçevesinde kullanması gerekmektedir. Bu nedenledir ki suyun kalite ve rejimi üzerinde etkili olmasından dolayı su kaynaklarımız, içerisinde yer aldığı havzadaki Arazi Kullanım Türleri/Arazi Örtüsü (AKT/AÖ) ile birlikte havza ölçeğinde planlanmalı ve değerlendirilmelidir. Hızlı nüfus artışı, plansız kentleşme ve talep artışı su kaynakları ve arazi kullanım türleri üzerindeki baskıyı artırmıştır. Günümüzde İstanbul’un kentsel genişlemesinin su havzalarında gerçekleşmesi ise bu durumu daha da ciddi boyutlara taşımaktadır. Bu çalışmada İstanbul’un içme suyu havzalarından biri olan Büyükçekmece Gölü Havzası’ndaki Arazi Kullanım Türleri/Arazi Örtüsü (AKT/AÖ)’nün zamansal değişimi ve kentleşme baskısı incelenmiştir. Bu kapsamda su havzası koruma kuşakları göz önüne alınarak havzanın 1990 ve 2018 yıllarına ait CORINE AKT/AÖ’sü belirlenmiş ve zamansal değişimleri değerlendirilmiştir. Havzadaki kentsel alan 1990 yılında %4,3 iken 2018 yılında bu oran %8,7’e çıkmıştır. Havzada ve özellikle koruma kuşaklarındaki kentleşmenin artışı havzanın hidrolojik süreçlerinde olumsuz etkilere neden olmaktadır. Bu sonuçların önüne geçilebilmesi için Büyükçekmece Gölü Havzası’nın ekosistem bütünlüğünün korunması, arazi kullanım değişiminde su kaynaklarına zarar verecek dönüşümlere kesinlikle izin verilmemesi ve bu konuda mevcut yasal düzenlemelerin denetim ve yaptırım mekanizmalarının uygulamada fiilen yer alması sağlanmalıdır.

Anahtar Kelimeler

İçme suyu, su havzaları, arazi kullanımı, kentleşme

Kaynakça

• Cevher, C., Ceylan, İ.C., Köksal, Ö. (2008). Türkiye’de mera kanunu uygulamalarının tarihsel gelişimi. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi. 17(1-2), 1-10.
• ÇMO (2021). İstanbul Su Durumu Teknik Rapor. TMMOB Çevre Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi.
• Fakıoğlu, M., Karpuzcu, M.E., Öztürk, İ. (2017). İstanbul’da su havzalarını koruma faaliyetleri. Havza Planlama ve Yönetimi Sempozyumu, 20-22 Aralık, 2017, Bursa.
• Göl, C. (2008). Kentsel su ihtiyacının karşılanmasında sürdürülebilir havza yönetimi. TMMOB 2. Su Poli-tikaları Kongresi, 175-185, 20-22 Mart, 2008, Ankara.
• İBB (2009). 1/100.000 Ölçekli İstanbul Çevre Düzeni Planı Raporu. 4. Bölüm. İstanbul: İstanbul Büyük-şehir Belediyesi İmar ve Şehircilik Daire Başkanlığı Şehir Planlama Müdürlüğü.
• İSKİ (2011). İSKİ İçme Suyu Havzaları Yönetmeliği. https://www.iski.gov.tr/web/assets/SayfalarDocs/Mevzuat%20ve%20Y%C3%B6netmelikler/ISKI-ICMESUYU-HAVZALARI-YONETMELIGI-29092017.pdf (16.12.2021).
• İSKİ (2022). https://www.iski.istanbul/web/tr-TR/arama?k=kaçak yapı yıkımı (02.03.2022).
• İBB (2022). Açık veri portalı. İstanbul’a verilen temiz su miktarı. https://data.ibb.gov.tr/dataset/96fde959-3d0b-46d6-8b1d-78a7ba879fc6/resource/27bdb043-0051-49df-bd7c-b68f60f31247/download/istanbula-verilen-temiz-su-miktarlar-tr-en.xlsx (02.03.2022).
• İstanbul Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü (2013). İl Çevre Durum Raporu 2012 İstanbul. Çevresel Etki Değerlendirmesi Şube Müdürlüğü.
• Karakuyu, M., Karaburun, A., Kara, F. (2012). Kentleşmenin Büyükçekmece Gölü havzasındaki arazi kullanım değişimleri üzerindeki etkisinin zamansal analizi. Marmara Coğrafya Dergisi, 42-54.
• Kaya, A., Kızıldere, M. (2013). İstanbul’daki içme ve kullanma suyu havzalarında arazi kullanımı. TMMOB Çevre Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi.
• Özdemir, A.C. (2010). İstanbul içme suyu havzalarında arazi kullanımlarının su kalitesine olan etkisinin değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Şehir ve Bölge Planlama Ana-bilim Dalı, İstanbul, 150 s.
• Şenol, C. (2015). Büyükçekmece gölü havzası arazi kullanımı ve insan ilişkisi. Coğrafya’da Yeni Yakla-şımlar, Prof. Prof. h.c. Dr. İbrahim Atalay’ın 45. Meslek Yılına Armağan Ed. Efe R., Dokuz Eylül Üniversitesi Matbaası, 475-481.
• Tekeli, E. (2016). Kentsel dereler ve peyzaj onarımı: İstanbul Büyükçekmece örneği. Yüksek Lisans Tezi, İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, İstanbul, 252 s.
• Tezcanlı Güyer, G., İlhan, E. G. (2011). Assessment of pollution profile in Buyukcekmece watershed, Turkey. Environmental Monitoring and Assessment, 173, 211-220.
• TÜİK (2022). Genel Nüfus Sayımı, Türkiye İstatistik Kurumu, https://biruni.tuik.gov.tr/nufus90app/idari.zul (06.01.2022).
• UN (2019). United Nations, Department of Economic and Social Affairs, Population Division. World Urbanization Prospects: The 2018 Revision (ST/ESA/SER.A/420). New York: United Nations.
• URL-1 (2021). https://www.copernicus.eu/en/copernicus-services/land, The Copernicus Land Monitoring Service (CLMS), (21.12.2021).
• URL-2 (2022). https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=4342&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5 (07.06.2022).