ANADOLU’DA BUĞDAY HASADININ SOSYO KÜLTÜRÜ VE DİYALEKTOLOJİSİ

Yıl 2015, Cilt: 15 Sayı: 3, 265 - 276, 15.09.2015

Nusret Zencirci

Öz

Hasat sözcüğü ekilip
yetiştirildikten sonra elde edilen ürünü ve buna ilişkin yapılan festival
benzeri kutlamaları içinde taşır. Başka bir deyişle; ürün yetiştirmenin
sonuçlandığını ve ürünün güvende olduğunu belirtir. Bu tarihi gayret, bu önemli
yıllık faaliyet insanoğluna buğdayı ve ekmeğin tüm çeşitlerini hediye etmiştir.
Hasat, böylelikle, tüm toplumlarda sosyal, kültürel ve ekonomik hayatı yoğun
bir şekilde etkilemiştir. Bu etki, dilde ve diyalekte kendini sözcük yapıları
ve deyimler olarak göstermiştir. Bugün, makinelerle artık kolaylıkla
yapılabilen hasat, yine de tarihsel zamanlardan kalan önemli zaman tüketici
özelliğini korumaktadır.

Anadolu tarımın ilk
yapıldığı önemli yörelerden biridir Anadolu halkı bugüne kadar süregelen zengin
bir buğday kültürünü geliştirmişlerdir. Hem tarihsel kanıtlar hem de bugün var
olan yemek kültürü Anadolu’da çok zengin bir buğday kültürünü işaret
etmektedir. Fırat ve Dicle nehirleri arsında başlayarak daha sonra aşağılara
yani “Verimli Hilal”e ve Arap Körfezine –Mezopotamya- kadar inmiştir.
Göbeklitepe (Şanlıurfa), Çatalhöyük (Konya), İvriz (Konya), ve Alacahöyük
(Çorum)’deki kazılarda bulunan buğday daneleri bu tarihi görüşleri
desteklemiştir. On birinci yüzyılda Anadolu’ya varan Türkler, Orta Asya’daki
hasat tecrübelerini de beraberlerinde getirdiler. Türkçedeki diyalektler buğday
kültüründen fazlaca etkilenmiş olmak ve Derleme Sözlüğünde yer almış olmakla
beraber bu konu yeterince incelenmemiştir. Dahası, değişik diyalekteler içinde
yer alan sözlü formlar ve kültürel ilişkili sözcükler tam olarak
derlenmemiştir. Bu nedenle; anılan bu konuların çoklu disiplinler tarafından
detaylı bir şekilde çalışılması gerekmektedir.

Burada; tarihsel yapısı
içerisinde buğday tarımı, buğday hasadı ve buğday kültürü diyalektler ve ilişkili
sözcük grupları bakımından incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Buğday, Hasat, Diyalekt, Tarım

Kaynakça

• Başgöz, İlhan. (1993). Türk Bilmeceleri I, II, Ankara. Braun, Hans -J., Ekiz, Hasan, Eser, Vehbi, Keser, Mesut, Ketata, Habib, Marcucci, G., Morgounov, Alex I. ve Zencirci, Nusret. (1998). Breeding priorities of winter wheat programs. In Wheat: Prospects for Global Improvement. Proc. 5th Int. Wheat Conference, Ankara, Developments in Plant Breeding, vol. 6, p. 553-560. Dordrecht, Netherlands, Kluwer Academic Publishers. Eser, Didar ve Geçit, Hasan Hüseyin. (2010). Ekoloji (Düzeltilmiş İkinci Baskı), sf. 82-83, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayın No 1584, Ders Kitabı 536, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara Kün, Ekrem. (1983). Serin İklim Tahılları. Ankara Üniversitesi Ders Kitabı: 240. A. Ü. Basımevi. Gökgöl, Mırza. (1935). Türkiye buğdayları. Cilt: 1. Devlet Matbaası, İstanbul. Gökgöl, Mırza. (1969). Serin İklim Ziraatı. Özaydın Matbaası. İstanbul. Zencirci, Nusret. (2004). http://www.sizedebiyat.com/siir/216ds-ea.html, 13 Ağustos 2015, saat 11.00, değiştirilmiş.