ETİK İKLİM VE ÖRGÜTSEL VATANDAŞLIK DAVRANIŞI İLİŞKİSİNDE ÖRGÜTSEL BAĞLILIĞIN ARA DEĞİŞKEN ETKİSİ: MUHASEBE MESLEK MENSUPLARI ÜZERİNDE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2017, Cilt: 17 Sayı: 2, 83 - 103, 30.06.2017

Mehmet Günlük Gökhan Özer Murat Özcan

Öz

Yüksek seviyede teknik bilgi ve eğitim gerektiren, çalışma koşulları ve ortamları da diğer meslek gruplarına göre farklılıklar gösteren muhasebe meslek mensuplarının etik iklim, örgütsel bağlılık ve örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki sebep-sonuç ilişkilerini ortaya koymak, bu çalışmanın temel hedefidir. Ayrıca etik iklim ve örgütsel vatandaşlık davranışı ilişkisinde örgütsel bağlılığın ara değişken olup olmadığı da araştırılacaktır. Geliştirilen modelin değişkenlerine dayalı olarak oluşturulmuş anket, Türkiye’nin çeşitli bölgelerinde bağımlı olarak çalışan 600 muhasebe meslek mensubuna (SMMM ve sertifikasız muhasebe meslek mensubu) uygulanmıştır. Elde edilen 450 adet verinin analizi sonucunda etik iklimin, muhasebe meslek mensuplarının örgüte duygusal, devam ve normatif bağlılıkları ile örgütsel vatandaşlık davranışını olumlu, örgüte duygusal, devam ve normatif bağlılığın da muhasebe meslek mensuplarının örgütsel vatandaşlık davranışını olumlu etkilediği sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca araştırmanın ara değişken analizine yönelik bulguları, örgüte duygusal bağlılığın, devam bağlılığının ve normatif bağlılığın etik iklim ve örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişkide kısmi ara değişken etkisi olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Muhasebe Meslek Mensupları, Örgütsel Bağlılık, Örgütsel Vatandaşlık Davranışı, Etik İklim.

Kaynakça

• Allen, N. J., ve Meyer, J. P. (1990). “The measurement and antecedents of affective, continuance, and normative commitment to the organization”. Journal of Occupational Psychology, 63, 1–18
• Alizadeh, Z., Darvishi, S., Nazari, K., ve Emami, M. (2012). “Antecedents and Consequences of Organizational Citizenship Behavior”. Interdisciplinary Journal of Contemporary Research In Business, 3(9): 494-505.
• Babbie, E. (1990). Survey research methods. Wadsworth, Belmont, CA
• Barnett, T., ve E., Schubert. (2002). “Perceptions of the ethical work climates and covenantal relationships”. Journal of Business Ethics, 36: 279-290.
• Baron, R. M., ve Kenny, D. A. (1986). “The moderator-mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic, and statistical considerations”. Journal of Personality and Social Psychology, 51: 1173-1182.
• Becker, T.E. (1992). “Foci and bases of commitment: Are they distinctions worth making?”. Academy of Management Journal, 35 (1): 232-244
• Bowler, W., M., Halbesleben, J.R.B. ve J.R.B., Paul. (2010). “If You're Close With the Leader, You Must Be a Brown Nose: The Role of Leader–Member Relationships in Follower, Leader, and Coworker Attributions of Organizational Citizenship Behavior Motives”. Human Resource Management Review, 20: 309–316.
• Cullen, J.B., Victor, B. ve J.W., Bronson. (1993). “The Ethical Climate Questionnaire: An Assessment of Its Development and Validity”. Psychological Reports, 73: 667-674.
• Cullen, J.B., Victor, B., ve C., Stephens. (1989). “An Ethical Weather Report: Assessing The Organization’s Ethical Climate”. Organizational Dynamics, 18(2): 50-62.
• Çekmecelioğlu, H., (2011). “Algılanan Örgüt İkliminin Çalışanların İş Tatmini, Duygusal Bağlılık ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Üzerindeki Etkilerinin İncelenmesi”, Yönetim Dergisi, Yıl, 22, 68: 29-47.
• Garg, P. ve R., Rastogi. (2006), “New Model of Job Design: Motivating Employees’ Performance”, Journal of Management Development. 25(6): 572-587.
• Gaski, J.F. (1984). “The Theory of Power and Conflict in Channels of Distribution”. Journal of Marketing, 48: 9-29
• Gursoy, D., ve E., Gavcar. (2003). “International leisure tourists’ involvement profile”. Annals of Tourism Research, 30(4): 906-926.
• Gürbüz, S. (2006). “Örgütsel Vatandaşlık Davranışı İle Duygusal Bağlılık Arasındaki İlişkilerin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma”. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi. 3(2), 48-75.
• Hajırasoulıha, M., Alıkhanı, E.A., Farajı, A., Kamalı, S., Azızıha, H., ve S.S., Mousavı, (2014). “An investigation on the role of organizational climate on organizational citizenship behavior”, Management Science Letters, 4: 1-4.
• Hakım, W., Nımran, U., Haeranı, S., ve S., Alam. (2014). “The Antecedents of Organizational Citizenship Behavior (OCB) and TheirEffect on Performance: Study on Public University in Makassar, South Sulawesi, Indonesia”, Journal of Business and Management, 6(2): 5-13.
• Kalbers, L.P., ve W.J., Cenker. (2007). “Organizational commitment and auditors in public accounting”, Managerial Auditing Journal, 22 (4): 354-375.
• Kanten, P. (2014). “Narsistik Kişilik Özelliğinin Örgütsel Vatandaşlık Davranışları Üzerindeki Etkisinde Örgüt İkliminin Düzenleyici Rolü”. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi, İktisadi Enstitüsü Yönetim Dergisi, 25: 160-184
• Kanten, P. ve Yeşiltaş, M. (2013). “Pozitif Örgütsel Davranışlar Üzerine Kavramsal Bir İnceleme”, Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 4(8): 83-106
• Kanten, P., Kanten, S., Yeşiltaş, M. ve Yaşlıoğlu, M. (2015). “Ücret Adaletinin Hizmet Süreçlerini Sabote Etme Ve Sosyal Kaytarma Davranışları Üzerindeki Etkisinde Ücret Eşitliği Algısının Rolü”. 23. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi, 14-16 Mayıs 2015, Muğla, 513-521
• Kenny, D. A., Kashy, D., ve Bolger, N. (1998). Data analysis in social psychology. In D. Gilbert, S. Fiske, and G. Lindzey (Eds.), Handbook of social psychology (4th ed., pp. 233-265). New York: McGraw-Hill.
• Lopez, T.B., Babin, B.J., ve C., Chung. (2009). “Perceptions of ethical work climate and person-organization fit among retail employees in Japan and the US: A cross-cultural scale validation”, Journal of Business Research, 62: 594-600.
• Mahdıuona, R., Ghahramanı, M., ve A.I., Sharıf. (2010). “Explanation of organizational citizenship behavior with personality”, Procedia Social and Behavioral Sciences, 5: 178-184.
• Meyer, J.P., Allen, N.J., ve C.A., Smith. (1993). “Commitment to organizations and occupations: Extension and test of a three-component conceptualization”. Journal of Applied Psychology, 78: 538-551.
• Meyer, J.P., Allen, N.J., ve L., Topolnytsky. (1998). “Commitment in a changing world of work”. Psychologie Canadienne, 39(1-2): 83-93.
• Meyer, J.P., Stanley, D.J., Herscovitch, L., ve L., Topolnytsky. (2002). “Affective, continuance, and normative commitment to the organization: A meta-analysis of antecedents, correlates, and consequences”. Journal of Vocational Behavior, 61: 20-52.
• Meyer, J.P., ve N.J., Allen. (1984). “Testing the ‘sidebet theory’ of organizational commitment: Some methodological considerations”. Journal of Applied Psychology, 69: 372-378.
• Mitchell, T. W. (1994). The utility of biodata. In G. S. Stokes, M. D. Mumford, & W. A. Owens (Eds.). Biodata handbook. (pp. 485-516). Palo Alto CA: Consulting Psychologists Press, Inc.
• Moorman, R.H. (1991). “Relationship between Organizational Justice and Organizational Citizenship Behaviors: Do Fairness Perceptions Influence Employee Citizenship?”. Journal of Applied Psychology, 76(6): 845-855
• Moorman, R.H., Niehoff, B.P. ve D.W., Organ. (1993). “Treating Employees Fairly and Organizational Citizenship Behavior: Sorting the Effects of Job Satisfaction, Organizational Commitment and Procedural Justice”. Employee Responsibilities and Rights Journal, 6(3): 209-225
• Mowday, R.T., Steers, R.M., ve L.W., Porter. (1979). “The measurement of organizational commitment”. Journal of Vocational Behavior, 14: 224-247.
• Mulki, J.P., Jaramillo, J.F., ve W.B., Locander. (2008). “Effect of Ethical Climate on Turnover Intention: Linking Attitudinal-and Stress Theory”. Journal of Business Ethics, 78 (4): 559-574.
• Niehoff, B.P. ve R.H., Moorman. (1993). “Justice As a Mediator of the Relationship between Methods of Monitoring and Organizational Citizenship Behavior”. Academy of Management Journal, 36(3): 527-556
• Niehoff, B.P. ve R.H., Moorman. (1996). “Exploring the Relationships between Top Management Behaviors and Employee Perceptions of Fairness”. International Journal of Public Administration, 19(6): 941-961
• Nunally, J.C., (1978). Psychometric theory. McGrawHill,New York.
• Organ, D.W. (1988). Organizational Citizenship Behavior: The Good Soldier Syndrome. Lexington, MA: Lexington Books.
• Organ, D.W. ve K., Ryan. (1995). “A Meta-Analytic Reviev Of Attitudinal And Dispositional Predictors and Organizational Citizenship Behaviour”. Journal Of Personel Psychology. 48: 775-802.
• Özcan, M., Geçici, E. ve Günlük, M. (2016). “Muhasebecilerin Duygusal Zekâ Düzeylerinin Örgütsel Bağlılıkları Üzerindeki Etkisi”. Ege Akademik Bakış, 16(2): 287-302
• Podsakoff, N.P., Whiting, S.W., ve P.M., Podsakoff. (2009). “Individual-and organizational-level consequences of organizational citizenship behaviors: A meta-analysis”. Journal of Applied Psychology, 94: 122–141.
• Podsakoff, P.M., Scott B. MacKenzie, Julie Beth Paine, and Daniel G. Bachrach. (2000). “Organizational Citizenship Behaviors: A Critical Review of the Theoretical and Empirical Literature and Suggestions for Future Research”. Journal of Management, 26(3): 513–563
• Podsakoff, P.M., ve S.B., MacKenzie. (1989). “A Second Generation Measure Of Organizational Citizenship Behavior”. Unpublished manuscript, Indiana University, Bloomington.
• Porter, L.W., Steers, R.M., Mowday, R.T., ve P.V., Boulian. (1974). “Organizational commitment, job satisfaction, and turnover among psychiatric technicians”. Journal of Applied Psychology, 59: 603-609.
• Ravichandran, T. ve R., Arun. (1999). “Total quality management in information systems development: Key constructs and relationship”. Journal of Management Information Systems, 16(3): 119-156.
• Schwepker, C.H. (2001). “Ethical climate’s relationship to job satisfaction, organizational commitment, and turnover intention in the salesforce”. Journal of Business Research, 54(1): 39–52
• Sevi, E., (2010) "Effects of organizational citizenship behaviour on group performance: Results from an agent based simulation model", Journal of Modelling in Management, 58(1): 25 - 37
• Sharma, S. (1996) Applied multivariate techniques. John Wiley&Sons Inc., New York
• Smith, C., A., Organ, D., W., ve J.P., Near. (1983). “Organizational Citizenship Behavior: Its Nature and Antecedents”. Journal of Applied Psychology, 68: 655–663.
• Steers, R.M. (1977). “Antecedents and outcomes of organizational commitment”. Administrative Science Quarterly, 22: 46-56.
• Suresh, S., ve P., Venkatammal. (2010). “Antecedents of Organizational Citizenship Behaviour”, Journal of the Indian Academy of Applied Psychology, 36(2): 276-286.
• Ünüvar, T.G., (2006). “An Integrative Model Of Job Characteristics, Job Satisfaction, Organızational Commitment, Andorganizational Citizenship Behavior”. Ortadoğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara
• Victor, B. ve J.B., Cullen. (1988). “The Organizational Bases of Ethical Work Climate”. Administrative Science Quarterly, 33(1): 101-125
• Wasti, S.A. (2002). “Affective and continuance commitment to the organization: Test of an integrated model in the Turkish context”. International Journal of Intercultural Relations, 26: 525-550.