TÜRKİYE’NİN NÜKLEER SİLAHLARIN YAYILMASININ ÖNLENMESİ (NSYÖ) ANTLAŞMASINA KATILIMI: NEDENLERİ VE ETKİLERİ

Yıl 2017, Cilt: 17 Sayı: 2, 167 - 194, 30.06.2017

Kahraman Süvari

Öz

Nükleer silahsızlanma konusunda en kapsamlı antlaşma olan Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi (NSYÖ) Antlaşması, 1968 yılında ortaya çıkmıştır. Bu çalışmanın amacı, Türkiye’nin NSYÖ Antlaşması’na katılımını nedenleri ve etkileri ile incelemektir. Türkiye, antlaşmayı “nükleer silaha sahip olmayan devlet” statüsünde 1969 yılında imzalamış ancak 1980 yılında onaylamıştır. Türkiye, bu antlaşma çerçevesinde nükleer silah geliştirmeyeceğini ve bu tür silahları hiçbir şekilde elde etmeyeceğini kabul etmiştir. Türkiye, uluslararası toplumun algısı doğrultusunda nükleer silahsızlanmaya destek veren bir devlettir. Bununla birlikte, NATO kapsamında sahip olduğu nükleer güvence ve nükleer enerjiye olan ilgisi Ankara’yı bu antlaşmaya katılmaya iten başlıca faktörlerdir. Türkiye, antlaşmaya taraf olması ile nükleer enerjiyi barışçıl amaçla kullanma hakkına resmi olarak sahip olmuştur. Bu bağlamda, Türkiye’nin antlaşmadan önce başladığı nükleer faaliyetleri, NSYÖ Antlaşması’na katılmasından sonra da devam etmiştir. Diğer taraftan, Türkiye’nin kendi nükleer caydırıcılık unsurlarını geliştirmeyi güvenlik politikasında yer vermeyeceğinin taahhüt etmesi, Amerika Birleşik Devletleri’nin NATO bünyesinde Türkiye’ye sağlamış olduğu “yerinden” nükleer güvenceyi nükleer tehditleri caydırma konusunda tek seçenek olarak bırakmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye’nin Nükleer Politikası, Nükleer Silahlar, NSYÖA, Nükleer Enerji

Kaynakça

• Activities of the IAEA Relevent to Article IV of the NPT. (1995). (http://www.un.org/Depts/ddar/nptconf/2156.htm 17 Aralık 2016'da erişildi.)
• Ami, Shlomo Ben. (2009). "Nuclear Weapons in the Middle East: The Israeli perspective." Regional Meeting of The International Commission on Nuclear Non-Proliferation and Disarmament, Cairo.
• Atom Silahların Men Edilmesini İstiyoruz. (23 Aralık 1954). Milliyet Gazetesi,1.
• Başbakanlık Atom Enerjisi Komisyonu. (1982). Çekmece Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi 1981 İlerleme Raporu (No. ÇNAEM-R-218). İstanbul.
• Bayülken, Ahmet (2006). "Nükleer Çağın Türkiye’deki 50 Yılı." Nükleer Enerji. Dünya Enerji Konseyi Türk Milli Komitesi. (http://www.dektmk.org.tr/pdf/enerji_kongresi_10/ahmetbayulken.pdf 3 Aralık 2016'da erişildi.)
• Bunn, George & Timerbaev, Ronald M. (1993). "Security Assurances to Non-Nuclear-Weapon States." The Nonproliferation Review, 1(1), 11–21.
• Cumhuriyet Senatosu Tutanak Dergisi. (8 Şubat 1968). Toplantı 7,c. 45.
• Dagens Nyheter:«CIA,İsveç’in Türkiye’ye atom reaktörü satmasına karşı». (29 Ocak 1979). Milliyet Gazetesi,1.
• Fırat, Melek, M. Kıbrıs Sorunu ve İnönü. http://www.ismetinonu.org.tr/index.php/27-mayis-ihtilali-ve-sonrasi/kibris-sorunu-ve-inonu 17 Aralık 2016'da erişildi.
• Fischer, David (1997). History of the International Atomic Energy Agency The First Forty Years. Vienna: Intl Atomic Energy Agency.
• Foradori, Paolo (Ed.). (2013). Tactical Nuclear Weapons and Euro-Atlantic Security: The future of NATO. Abingdon, Oxon: Routledge.
• Foreign Relations of the United States, 1955–1957, Soviet Union, Eastern Mediterranean, Volume XXIV - Office of the Historian (https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1955-57v24/d355 27 Kasım 2016'da, erişildi.)
• Fuerth, Leon (2005). "Turkey: Nuclear Choices amongst Dangerous Neighbors." Ed. K. M. Campbell & R. J. Einhorn, M. Reiss, The Nuclear Tipping Point: Why States Reconsider Their Nuclear Choices (ss. 145–174). New Delhi: Manas Publications.
• Hibbs, Mark (2015a). The IAEA’s Conclusion About Turkey. (http://carnegieendowment.org/2015/04/16/iaea-s-conclusion-about-turkey-pub-59802 16 Kasım 2016'da erişildi.)
• Hibbs, Mark (2015b). Turkey, "The Nonproliferation Treaty, and The Nuclear Suppliers Group" Ed. G. Perkovich & S. Ülgen, Turkey’s Nuclear Future (ss. 125–154). Washington, DC: Carnegie Endowment for Int’l Peace.
• http://disarmament.un.org/treaties/a/sea_bed/turkey/rat/moscow 30 Ekim 2016'da erişildi.
• http://disarmament.un.org/treaties/t/test_ban 30 Ekim 2016'da erişildi.
• http://legal.un.org/avl/ha/tnpt/tnpt.html 5 Kasım 2016'da erişildi.
• http://www.nato.int/cps/fr/natohq/official_texts_17120.htm 27 Kasım 2016'da erişildi.
• http://unrcpd.org/wmd/the-nuclear-non-proliferation-treaty/ 10 Aralık 2016'da erişildi.
• http://www.taek.gov.tr/attachments/article/772/134_npt_tr.pdf 10 Kasım 2016’da erişildi.
• http://www.taek.gov.tr/kurumsal/tarihce.html 03 Aralık 2016'da erişildi.
• http://www.taek.gov.tr/kurumsal/uluslararasi/anlasmalar-tablosu.html 10 Ocak 2017'de erişildi.
• http://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=S/RES/255(1968) 18 Aralık 2016'da erişildi.
• Kibaroğlu, Mustafa (1997). "Turkey’s Quest for Peaceful Nuclear Power." Nonproliferation Review, 4(3), 33–44.
• Knopf, Jeffrey W. (2012). "Security Assurances: Initial Hypotheses", Security Assurances and Nuclear Nonproliferation (ss. 13–38). Stanford, California: Stanford Security Studies.
• Kütükçüoğlu, Ahmet. Türkiye’nin Geçmişteki Nükleer Enerji Deneyimleri. (http://www.iaea.org/inis/collection/NCLCollectionStore/_Public/29/033/29033638.pdf 18 Aralık 2016'da erişildi.)
• Martin, David H. (1997). The CANDU Syndrome: Canada’s Bid to Export Nuclear Reactors to Turkey (Part 2). (http://www.ccnr.org/turkey_syndrome_2.html 03 Aralık 2016'da erişildi.)
• Millet Meclisi Tutanak Dergisi. (20 Şubat 1968),Dönem II, Toplantı 3, c. 25.
• Millet Meclisi Tutanak Dergisi. (3 Nisan 1972), Dönem III, Toplantı 3, c.23.
• Millet Meclisi Tutanak Dergisi. (18 Ocak 1979a), Dönem V, Toplantı 2, c:8.
• Millet Meclisi Tutanak Dergisi. (23 Ocak 1979b), Dönem V, Toplantı 2, c:8.
• Nassauer, Otfried (2001, Nisan). Nuclear Sharing in NATO: Is it Legal? (http://www.bits.de/public/articles/sda-05-01.htm 13 Kasım 2016'da erişildi.)
• Nichols, Tom, Stuart, Douglas, & McCausland, Jeffrey D. (Ed.). (2012). Tactical Nuclear Weapons and NATO. Carlisle: Strategic Studies Institute (SSI).
• Özemre, Ahmet Yüksel (2001). Ah, Şu Atomdan Neler Çektim! (http://ozemre.com/sites/default/files/pdfs/ahsuatomdannelercektim.pdf 17 Aralık 2016'da erişildi.)
• Ramberg, Bennett (2012). Osirak and Its Lessons for Iran Policy. (https://www.armscontrol.org/act/2012_05/Osirak_and_Its_Lessons_for_Iran_Policy 17 Aralık 2016'da erişildi.)
• Reiter, Dan (2014). "Security Commitments and Nuclear Proliferation." Foreign Policy Analysis, 10(1), 61–80.
• Resmi Gazete, 16823, 28 Kasım 1979.
• Sagan, Scott D. (1996). "Why Do States Build Nuclear Weapons?: Three Models in Search of a Bomb." International Security, 21(3), 54–86.
• Sechser, Todd S. (2015). "Sharing the Bomb: Nonproliferation, Deterrence, and Foreign Nuclear Deployments." Ed. H. A. Sokolski, Nuclear Nonproliferation Missteps (ss. 1–28). Carlisle, Pa: U.S Army War Collage Press. (http://faculty.virginia.edu/visc/Sechser-Sokolski-2015.pdf 13 Ekim 2016’da erişildi.)
• Söylemez, Yusuf (1972). "The Question of Non-Proliferation of The Nuclear Weapons." Foreign Policy Of Turkey At The United Nations Between The Years 1966-1972 (Public Interventions Selected Documents, Official Communications) (C. 1). Ankara: Ministry of Foreign Affairs.
• Stein, Aaron (2014, Şubat 11). Turkey and the Backpack Bombs | WMD Junction. http://wmdjunction.com/140206_turkey_and_adms.htm 24 Eylül 2016'da erişildi.
• Tacar, Pulat Y. (1970). Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Sorunu. Ankara: T.C. Başbakanlık Atom Enerjisi Komisyonu.
• Third Review Conference of the Treaty on the Non-Proliferation of Nuclear Weapons :Hearing before the Subcommittees on Arms Control, International Security, and Science and on International Economic Policy and Trade of the Committee on Foreign Affairs, House of Representatives. (1986). Washington, D.C.: U.S. Government Printing Office. (http://hdl.handle.net/2027/pur1.32754076926157 14 Aralık 2016'da erişildi.)
• Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Kanunu (13 Temmuz 1982 ). Resmi Gazete, 2690/17753.
• Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Kanada Hükümeti Arasında Nükleer Enerjinin Barışçı Maksatlarla Kullanılması Alanında İşbirliği Anlaşması. (1986, Haziran 29). Resmi Gazete, 19149, 29 Haziran 1986.
• Türmen, Rıza (1973). "Nükleer Silahsızlanma." Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 28(1), 227–231.
• U.S. Arms Control and Disarmament Agency 1979 Annual Report: Message From The President of the United States. (1980).
• Washington: U.S. Government Printing Office.
• Uslu, Nasuh (2000). Türk Amerikan İlişkileri. Ankara: 21. Yüzyıl Yayınları.
• Ülgen, Sinan & Stein, Aaron (2012). Atomun Kontrolüne Yönelik Çabalar ve Nükleer Teknoloji Transferi: Türkiye Açısından Bir Değerlendirme. EDAM. (http://www.edam.org.tr/EDAMNukleer/Nuclear%20Report%202012/TR/bolum3.pdf 15 Aralık 2016’da erişildi.)