TÜRKİYE’DE DEVLET ÜNİVERSİTELERİNİN ETKİNLİK ve VERİMLİLİK ANALİZİ: VERİ ZARFLAMA ANALİZİ ve MALMQUIST TOPLAM FAKTÖR VERİMLİLİK ENDEKSİ UYGULAMALARI

Yıl 2017, Cilt: 17 Sayı: 3, 85 - 113, 15.09.2017

Aslı Günay Murat Ali Dulupçu Kenan Oğuzhan Oruç

Öz

Bu çalışmanın amacı öncelikle Türkiye’de 1992 yılında kurulan 23 devlet üniversitesinin 2004-2013 yıllarına ait verilerine dayanarak Veri Zarflama Analizi yöntemi ile göreli etkinliklerinin değerlendirilmesidir. Analiz sonucunda, çalışmaya dâhil edilen 23 üniversiteden 7’sinin tüm dönemlerde etkin olarak faaliyet gösterdiği belirlenmiştir. 17 üniversite ile en fazla sayıda üniversitenin etkin olduğu yıllar 2004 ve 2010’dur. Diğer yandan, üniversitelerin genel etkinliklerinin yanı sıra stok değişken girdilerine göre etkinlikleri ve mali etkinlikleri de hesaplanarak bu üç farklı modelin ortalama etkinlik skorları karşılaştırılmıştır. Ayrıca söz konusu üniversitelerin verimliliğinin zaman içindeki değişimini görebilmek amacıyla Malmquist Toplam Faktör Verimliliği Endeksi kullanılarak üniversitelerin toplam faktör verimlilik değişimleri incelenmiştir. Bu endeksle üniversitelerin verimliliklerindeki değişimlerin kaynakları (teknik etkinlikteki değişim ve/veya teknolojik değişim) ortaya konularak, üniversitelerin yönetsel etkinlikleri ve kapasite kullanımları hususunda bilgiler verilmiştir. Sonuçlar üniversitelerin ortalama toplam faktör verimliliğinin 2004 ile 2013 yılları arasında teknolojik gerileme kaynaklı %1 azaldığını göstermiştir. Elde edilen sonuçların, üniversite yönetimlerine kaynaklarını daha etkin kullanmaları doğrultusunda yönetsel bilgiler sunacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Etkinlik, Malmquist Toplam Faktör Verimliliği Endeksi, Veri Zarflama Analizi, Verimlilik, Üniversite

Kaynakça

• Abbott, Malcolm ve Doucouliagos, Chris (2003). “The Efficiency of Australian Universities: A Data Envelopment Analysis”. Economics of Education Review 22(1): 89–97.
• Agasisti, Tommaso ve Salerno, Carlo (2007). “Assessing the Cost Efficiency of Italian Universities”, Education Economics. 15(4): 455-471.
• Agasisti, Tommaso ve Dal Bianco, Antonio (2009). “Reforming the University Sector: Effcets on Teaching Efficiency-Evidence From Italy”. The International Journal of Higher Education and Educational Planning 57(4): 477- 498.
• Agasisti, Tommaso ve Perez-Esparrells, Carmen (2010). “Comparing Efficiency in a Cross-Country Perspective: The Case of Italian and Spanish State Universities”. The International Journal of Higher Education and Educational Planning 59(1): 85-103.
• Agasisti, Tommaso ve Johnes, Geraint (2010). “Heterogenity and the Evaluation of Efficiency: The Case of Italian Universities”. Applied Economics 42: 1365-1375.
• Agasisti, Tommaso ve Dal Bianco, Antonio ve Sala, Alessandro (2011). “Evaluating the Efficiency of Research in Academic Departments: An Empirical Analysis in an Italian Region”. Higher Education Quarterly 65 (3): 267-289.
• Agasisti, Tommaso ve Bonomi, Francesca (2013). “Benchmarking Universities' Efficiency Indicators in the Presence of Internal Heterogeneity”. Studies in Higher Education 39(7): 1237-1255.
• Atan, Murat (2003). “Türkiye Bankacılık Sektöründe Veri Zarflama Analizi ile Bilançoya Dayalı Mali Etkinlik ve Verimlilik Analizi”. Ekonomik Yaklaşım Dergisi 48(14): 71–86.
• Athanassopoulos, Antreas D. ve Shale, Estelle (1997). “Assessing the Comparative Efficiency of Higher Education Institutions in the UK by Means of Data Envelopment Analysis”, Education Economics, 5(2), 117–134.
• Avkiran, Necmi K. (2001). “Investigating Technical and Scale Efficiencies of Australian Universities Through Data Envelopment Analysis”. Socio-Economic Planning Sciences 35(1): 57–80.
• Baysal, Mehmet Emin, Alçılar, Bahriye, Çerçioğlu, Hakan ve Toklu, Bilal (2005). “Türkiye’deki Devlet Üniversitelerinin 2004 Yılı Performanslarının, Veri Zarflama Analizi Yöntemiyle Belirlenip Buna Göre 2005 Yılı Bütçe Tahsislerinin Yapılması”. Sakarya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 9(1): 67-73.
• Beasley, John E. (1990). “Comparing University Departments”. Omega 18(2): 171−183.
• Beasley, John E. (1995). “Determining the Teaching and Research Efficiencies”. Journal of the Operational Research Society 46(4): 441−452.
• Breu, Theodore M. ve Raab, Raymand L. (1994). “Efficiency and Perceived Quality of the Nation’s Top 25 National Universities and National Liberal Art Colleges: An Application of Data Envelopment Analysis to Higher Education”. Socio-Economic Planning Sciences 28(1): 33-45.
• BÜMKO (2014). Analitik Bütçe Sınıflandırmasına İlişkin Rehber, (http://www.bumko.gov.tr/Eklenti/8280,ekorehberduzeltilmispdf.pdf?0, 12 Ağustos 2015’de erişildi).
• Charnes, Abraham, Cooper, William W. ve Rhodes, Edwardo (1978). “Measuring the Efficiency of Decision Making Units”. European Journal of Operations Research 2: 429-444.
• Charnes, Abraham, Cooper, William W. ve Rhodes, Edwardo (1981). “Evaluating Program and Managerial Efficiency: An Application of DEA to Program Follow-Through”. Management Science 27(6): 668–697.
• Charnes, Abraham, Cooper, William, Lewin, Arie Y. ve Seiford, Lawrence M. (1994). Data Envelopment Analysis: Theory, Methodology and Applications. USA: Kluwer Academic Publishers.
• Cingi, Selçuk ve Tarım, Armağan (2000). “Türk Banka Sisteminde Performans Ölçümü DEA-Malmquist TFP Endeksi Uygulaması”, Türkiye Bankalar Birliği Araştırma Tebliğleri Serisi 1: 1-34.
• Coelli, Tim (1996a). Assessing the Performance of Australian Universities Using Data Envelopment Analysis. Australia: University of New England.
• Coelli, Tim (1996b). “A Guide to DEAP Version 2.1: A Data Envelopment Analysis (Computer) Program”. Center for Efficiency and Productivity Analysis Working Papers 96(08).
• Cohn, Elchanan, Rhine, Sherrie ve Santos, Maria C. (1989). “Institutions of Higher Education As Multi-Product Firms: Economies of Scale and Scope”. Review of Economics and Statistics 71: 284– 290.
• Çelik, Orhan ve Ecer, Alaattin (2009). “Efficiency in Accounting Education: Evidence From Turkish Universities”. Critical Perspectives on Accounting 20: 614–634.
• Çınar, Yetkin (2013). “Türkiye’de Kamu Üniversitelerinin Eğitim-Araştırma Etkinlikleri ve Etkinlik Artışında Stratejik Önceliklerin Rolü: Çok-Aktiviteli VZA Uygulaması”. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Dergisi 68(2): 27-62.
• Deliktaş, Ertuğrul (2002). “Türkiye Özel Sektör İmalât Sanayiinde Etkinlik ve Toplam Faktör Verimliliği Analizi”. ODTÜ Gelişme Dergisi 29(3/4): 247-284.
• Dicle, İlhan Atilla (1973). Program Bütçesi - Kamu Yönetiminde Planlama-Programlama Bütçeleme Sistemi (PPBS). Ankara: Balkan Basım ve Ciltevi.
• Dundar, Halil ve Lewis, Darrell R. (1995). “Departmental Productivity in American Universities: Economies of Scale and Scope”. Economics of Education Review 14: 119–144.
• Engert, Frank (1996). "The Reporting of School District Efficiency: The Adequacy of Ratio Measures". Public Budgeting and Financial Management 8: 247-271.
• Falay, Nihat (1997). Program Bütçe ve Sıfır Esaslı Bütçe Sistemleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Araştırma Merkezi Yayınları.
• Fandel, Günter (2007). “Applications on the Performance of Universities in North Rhine-Westphalia Germany: Goverment’s Redistiribution of Funds Judged Using DEA Efficiency Measures”. European Journal of Operational Research 176: 521-533.
• Fare, Rolf, Grosskopf, Shawna, Norris, Marry ve Zhang, Zhongyang (1994). “Productivity Growth, Technical Progress, and Efficiency Change in Industrialized Countries”. The American Economic Review 84(1): 66-83.
• Farrell, Michael J. (1957). “The Measurement of Productivite Efficiency”. Journal of Royal Statistical Society 120: 253–281.
• Flegg, Tony A., Allen D. O., Field, Kamal ve Thurlow T. W. (2004). “Measuring The Efficiency Of British Universities: A Multi-Period Data Envelopment Analysis”. Education Economics 12(3): 231–249.
• Gimenez, Victor M. ve Martinez, Jose Luis (2006). “Cost Efficiency in the University: A Departmental Evaluation Model”. Economics of Education Review 25(5): 543–53.
• Izadi, Hooshang, Johnes, Geraint, Oskrochi, Reza ve Crouchley, Robert (2002). “Stochastic Frontier Estimation of a CES Cost Function: The Case of Higher Education in Britain”. Economics of Education Review 21: 63–71.
• Jenkins, Larry ve Anderson, Murray (2003). “Stochastics and Statistics a Multivariate Statistical Approach to Reducing the Number of Variables in Data Envelopment Analysis”. European Journal of Operational Research 147: 51-61.
• Johnes, Jill ve Johnes, Geraint (1995). “Research Funding and Performance in UK University Departments of Economics: A Frontier Analysis”. Economics of Education Review 14(4): 301–314.
• Karacaer, Şule (1998). Antalya Yöresindeki 4 ve 5 Yıldızlı Otellerde Toplam Etkinlik Ölçümü: Bir Veri Zarflama Analizi Uygulaması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karsak, Ertuğrul ve İşcan, Firuzan (2000). “Çimento Sektöründe Göreli Faaliyet Performanslarının Ağırlık Kısıtlamaları ve Çapraz Etkinlik Kullanılarak Veri Zarflama Analizi ile Değerlendirilmesi”. Endüstri Mühendisleri Dergisi 11(3): 2-10.
• Köksal, Gülser ve Nalçacı, Burak (2006). “The Relative Efficiency of Departments at a Turkish Engineering College: A Data Envelopment Analysis”. Higher Education 51: 173–189.
• Kubalı, Derya (1998). Performans Denetimi: Kavram, İlkeler, Metedoloji ve Uygulamalar. Ankara: T.C. Sayıştay Başkanlığı.
• Liu, Fuh-Hwa Franklin ve Wang, Peng-hsiang (2008). “DEA Malmquist Productivity Measure: Taiwanese Semiconductor Companies”. International Journal of Production Economics 112: 367-379.
• Lloyd, Peter J. (1994). “A Multiple Output Cost Function for Australian Universities”. Australian Economic Papers 33: 200–214.
• Lorcu, Fatma (2010). “Malmquist Toplam Faktör Verimlilik Endeksi: Türk Otomotiv Sanayi Uygulaması”. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi 39 (2): 276-289.
• Madden, Gary, Savage, Scott ve Kemp, Steven (1997). “Measuring Public Sector Efficiency: A Study of Economics Departments at Australian Universities. Education Economics 5(2): 153–168.
• Mahadevan, Renuka (2002). “A DEA Approach to Understanding the Productivity Growth of Malaysia’s Manufacturing Industries”. Asia Pasific Journal of Management 19: 587-600.
• Malmquist, Sten (1953). “Index Numbers and Indifference Curves”. Trabajos De Estatistica 4: 209-242.
• Matthews, Kent ve Mahadzir, İsmail (2006). “Efficiency and Productivity Growth of Domestic and Foreign Commercial Banks in Malaysia”. Cardiff Economics Working Papers 2006/2: 1-23.
• McMillan, Melville L. ve Chan, Wing H. (2006). “University Efficiency: A Comparison and Consolidation of Results from Stochastic and Non-stochastic Methods”. Education Economics 14(1): 1-30.
• Mensah, Yaw M. ve Werner, Robert (2003). “Cost Efficiency and Financial Flexibility in Institutions of Higher Education”. Journal of Accounting and Public Policy 22(4): 293–323.
• Oruç, Kenan Oğuzhan (2008). Veri Zarflama Analizi ile Bulanık Ortamda Etkinlik Ölçümleri ve Üniversitelerde Bir Uygulama. Doktora Tezi. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Oruç, Kenan Oğuzhan, Güngör, İbrahim ve Demiral, Mehmet Fatih (2009). “Üniversitelerin Etkinlik Ölçümünde Bulanık Veri Zarflama Analizi Uygulaması”. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 22: 279-294.
• Oruç, Kenan Oğuzhan, Çuhadar, Murat, Kılınç, Merve ve Osmancık, Samet (2014). “Veri Zarflama Analizi ile Mermer İşletmelerinin Etkinlik Ölçümü”. 15th International Symposium on Econometrics, Operations, Research and Statistics (ISEOS). Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi.
• ÖSYM (Faklı Yıllar). Yükseköğretim İstatistikleri. Ankara.
• Özden, Ünal H. (2008). “Veri Zarflama Analizi (VZA) ile Türkiye’deki Vakıf Üniversitelerinin Etkinliğinin Ölçülmesi”. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi 37(2): 167-185.
• Robst, John (2001). “Cost Efficiency in Public Higher Education”. Journal of Higher Education 72(6): 730-750.
• Selby-Smith, Christopher (1975). Costs of Post-secondary Education. South Melbourne: McMillian.
• Throsby, David C. (1986). “Cost Functions for Australian Universities”. Australian Economic Papers 25: 175–192.
• Tomkins, Cyril ve Green, Rodney (1988). “An Experiment in the Use of Data Envelopment for Evaluating The Efficiency of UK University Departments of Accounting”. Financial Accountability and Management 44: 147–164.
• Tosun, Ömür ve Aktan, Hande E. (2010). “SSK Hastanelerinin Sağlık Bakanlığı’na Devrinin Hastane Verimlilikleri Üzerinde Etkileri”. TİSK Akademi 5(10), 112-129.
• ULAKBİM-Web of Science. http://ulakbim.tubitak.gov.tr/, 3 Ekim 2015’de erişildi.
• Ulucan, Aydın (2000). “Şirket Performanslarının Ölçülmesinde Veri Zarflama Analizi Yaklaşımı: Genel Sektörel Bazda Değerlendirmeler”. Hacettepe Üniversitesi İİBF Dergisi 18: 185 -202.
• Warning, Susanne (2004). “Performance Differences in German Higher Education: Empirical Analysis of Strategic Groups”. Review of Industrial Organization 24: 393–408.
• Worthington, Andrew (2001). “An Empirical Survey of Frontier Efficiency Measurement Techniques in Education”. Education Economics 9(3): 245-268.
• Worthington, Andrew ve Lee, Boon L. (2008). “Efficiency, Technology and Productivity Change in Australian Universities, 1998–2003”. Economics of Education Review 27: 285–298.
• Yolalan, Reha (1993). İşletmelerarası Göreli Etkinlik Ölçümü. Ankara: Milli Prodüktivite Yayınları.
• YÖK (2007). Türkiye’nin Yükseköğretim Stratejisi. (http://www.yok.gov.tr/documents/10279/30217/yok_strateji_kitabi/27077070-cb13-4870-aba1-6742db37696b, 1 Şubat 2015’de erişildi).