MOBİL SAĞLIK UYGULAMALARININ GÜVENLİĞİNE İLİŞKİN HABERLER ARACILIĞIYLA YAŞANAN ETİK SORUNLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2018, Cilt: 18 Sayı: 3, 129 - 145, 16.10.2018

Erdal Eke , Rukiye Çetin Burhan Çetin

https://doi.org/10.11616/asbed.vi.470699

Cited By: 1

Öz

Mobil
sağlık uygulamaları, ihtiyaç duyulan bilgiye erişimi kolaylaştıran ve söz
konusu verilerin kayıt altına alınmasına imkân veren, hasta izleme cihazları,
mobil telefonlar ve daha kompleks cihazları içeren sağlık uygulamalarıdır.
Çalışmanın amacı, henüz yeni olan mobil sağlık uygulamalarının yol açtığı etik
sorunları tespit etmek ve bu noktada öneriler geliştirebilmektir. Çalışmanın
problemi ise verilerin toplanması ve ilgililere iletilmesinde mahrem bilgilerin
hastaların rıza göstermeyeceği şekilde depolanıp erişime açık hale getirilerek
etik sorunların ortaya çıkmasıdır. Çalışmada nitel bir yöntem olan doküman
incelemesi kapsamında pasif analiz de denilen ikincil veri araştırması yapılmış
ve veri toplama aracı olarak internet haberleri ele alınmıştır. Çalışma
kapsamında incelenen haber metinlerinde 4 ana tema tespit edilmiş ve mahremiyet
anlamında zayıf olan mobil sağlık uygulamalarının birçok etik soruna yol
açabileceği anlaşılmıştır. Çalışma sonunda hastadan alınan tıbbi bilgilerin
hasta mahremiyetini ihlal edecek şekilde kullanıma açık olduğu ve kullanılan
sistemlerin bu bilgileri korumada yetersiz kaldığı, dijital ortamların veri
saklamada yetersiz olduğu, mobil cihazların saldırılara açık olduğu gibi
bulgulara ulaşılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Sağlık Politikaları, Mobil Sağlık Uygulamaları, Etik, Sağlık Reformu, Sağlık Sistemi

Kaynakça

• Albrecht, Urs-Vito ve Fangerau, Heiner (2015). “Do Ethics Need to Be Adapted to mHealth? A Plea for Developing a Consistent Framework”. World Medical Journal 61(2):72-75.
• Arslan, E. Türkan ve Demir, Hüseyin (2017). “Üniversite Öğrencilerinin Mobil Sağlık ve Kişisel Sağlık Kaydı Yönetimine İlişkin Görüşleri”. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 9(2):17-36.
• Ay, Fatma (2008). “Elektronik Hasta Kayıtları: Güvenlik, Etik Ve Yasal Sorunlar”. Anadolu Üniversitesi Bilim Ve Teknoloji Dergisi 9(2):165-175.
• Brüggemann, Thomas, Hansen, Jon, Dehling, Tobias ve Sunyaev, Ali (2016). “An Information Privacy Risk Index for mHealth Apps”. In: Schiffner S., Serna J., Ikonomou D., Rannenberg K. (eds) Privacy Technologies and Policy. APF 2016. Lecture Notes in Computer Science, Vol 9857. Springer, Cham.
• Demir, Hüseyin ve Arslan, E. Türkan (2017). “Mobil Sağlık Uygulamalarının Hastanelerde Kullanılabilirliği: Hastane Yöneticileri Üzerine Bir Araştırma”. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi 19 (33):71-83.
• Dülger, Murat Volkan (2017). “Kişisel Sağlık Verilerinin İşlenmesine Dair Yönetmelik’in Getirdikleri Ve Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar”, (http://www.hukukihaber.net/kisisel-saglik-verilerinin-islenmesine-dair-yonetmelikin-getirdikleri-ve-dikkat-edilmesi-gereken-hususlar-makale,5557.html, 13.08.2018 tarihinde erişildi).
• Given, Lisa M. (2008). The SAGE Encyclopedia of Qualitative Research Methods, Los Angeles: Sage Publications.
• Greenspun, Hanry ve Coughlin, Sheryl (2012). mHealth in An mWorld: How Mobile Technology is Transforming Health Care, Deloitte Center for Health Solutions.
• Kılıç, Taşkın (2017). “e-Sağlık, İyi Uygulama Örneği; Hollanda”. GÜSBD 6(3):203-217.
• Kırılmaz, Harun ve Kırılmaz, S. Kılıç (2014). “Sağlık Hizmetlerinde Etik İkilemlerde Ampirik Etik Çalışmalarının Yararları”. İnsan&İnsan Volume 1, Summer 2014:35-44.
• Kişisel Sağlık Verilerinin İşlenmesi Ve Mahremiyetinin Sağlanması Hakkında Yönetmelik (2016). Resmi Gazete Tarihi: 20.10.2016 Sayısı: 29863.
• Kluge, Eike-Henner W. (2004). “Informed Consent And The Security Of The Electronic Health Record (EHR): Some Policy Considerations”. International Journal of Medical Informatics 73(3):229-234.
• Kumar, Santosh, Nilsen, Wendy J., Abernethy, Amy, Atienza Audie, Patrick, Kevin ve Pavel, Misha (2013). “Mobile Health Technology Evaluation: The mHealth Evidence Workshop”. Am J PrevMed 45(2):228-236.
• Labrique, Alain, B., Kirk, Gregory D., Westergaard Ryan, P. ve Merritt, Maria, W. (2013). “Ethical Issues in mHealth Research Involving Persons Living with HIV/AIDS and Substance Abuse”. AIDS Research and Treatment Volume 2013, Article ID 189645, http://dx.doi.org/10.1155/2013/189645.
• Nalbantoğlu, Lerzan (2018). “Kişisel Sağlık Verilerinin İşlenmesi Ve Mahremiyetinin Sağlanması Hakkında Yönetmelikte Yapılan Değişiklikler”, (https://www2.deloitte.com/content/dam/Deloitte/tr/Documents/the-deloitte-times/TDT_Subat%202018_hukuk.pdf, 13.08.2018 tarihinde erişildi).
• Research 2 Guide (2017). mHealth App Economics 2017 Current Status and Future Trends in Mobile Health. https://research2guidance.com/product/mhealth-economics-2017-current-status-and-future-trends-in-mobile-health/ (15.01.2018)
• Rippen, Helga ve Risk, Ahmad (2000). “e-Health Code of Ethics (May 24)”. Journal of Medical Internet Research, 2(2), e9:1-6.
• Tezcan, Cenk (2016). “Sağlığa Yenilikçi Bir Bakış Açısı: Mobil Sağlık”. TÜSİAD Yayınları, Yayın No: TÜSİAD-T/2016-03/575.
• URL 1, http://www.haberturk.com/saglik/haber/1241415-anonymous-turkiyedeki-saglik-kayitlarini-caldi-mi, 10 Ekim 2017’de erişildi.
• URL 2, http://www.haberturk.com/ekonomi/teknoloji/haber/1544235-wannacrydan-sonra-petya-oldugu-tahmin-edilen-saldiri-dunyayi-esir-aliyor, 10 Ekim 2017’de erişildi.
• URL 3, http://haber.sol.org.tr/toplum/saglik-bakanligindan-siber-saldiri-aciklamasi-o-ilin-saglik-kayitlari-calindi-156362, 10 Ekim 2017’de erişildi.
• URL 4, https://journo.com.tr/8-adimda-50-milyon-kisinin-verileri-calinmasi-olayi-ve-riskler, 10 Ekim 2017’de erişildi.
• URL 5, http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/saglik/535900/Kim_ kurtaj__kim_kalp_ameliyati_oldu__Turk_hastalarin_bilgileri_ortaliga_sacildi.html, 10 Ekim 2017’de erişildi.
• URL 6, http://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/09/150924_abd_ parmak_izi, 10 Ekim 2017’de erişildi.
• URL 7, http://www.habersaglikcilar.com/saglik-bakanligi-sitelerine-siber-saldiri-var.html, 10 Ekim 2017’de erişildi.
• URL 8, http://www.bsha.com.tr/Haber/hastanelere-siber-saldiri-iddiasi/290, 10 Ekim 2017’de erişildi.
• URL 9, http://t24.com.tr/haber/saglik-verileri-calinan-1-milyona-yakin-vatandasin-arasinda-50-hivnin-de-listesi-yayimlandi,341496, 10 Ekim 2017’de erişildi.
• URL 10, http://www.gazetesaglik.com/kisilerin-saglik-verileri-calindi-haberi-21149.html, 10 Ekim 2017’de erişildi.
• URL 11, https://www.medikalakademi.com.tr/akilli-tibbi-cihazlar-siber-tehdit-altinda-saglik-verileriniz-guevende-mi/, 10 Ekim 2017’de erişildi.
• URL 12, https://www.medikalakademi.com.tr/hacker-grubu-anonymous-tuerkiyedeki-tuem-saglik-verilerini-hackledi/, 10 Ekim 2017’de erişildi.
• URL 13, http://www.milliyet.com.tr/son-dakika-siber-saldiri-dunya-2449398/, 10 Ekim 2017’de erişildi.
• URL 14, https://www.sabah.com.tr/dunya/2017/05/12/ingilterede-saglik-sistemine-siber-saldiri, 10 Ekim 2017’de erişildi.
• URL 15, http://www.aksam.com.tr/guncel/son-dakika-ulkelere-siber-saldiri-duzenleniyor-siber-saldiri-nedir/haber-623071, 10 Ekim 2017’de erişildi.
• URL 16, http://www.hurriyet.com.tr/ingilterede-sok-saglik-sistemi-bugunku-son-siber-saldiri-ile-tamamen-coktu-40456278, 10 Ekim 2017’de erişildi.
• URL 17, https://www.ntv.com.tr/dunya/ingiliz-saglik-sistemi-veri-tabanina-siber-saldiri,WFVv1BiF3UW52ptRukpOUQ, 10 Ekim 2017’de erişildi.
• URL 18, https://www.ntv.com.tr/saglik/kalp-pilleri-bilgisayar-korsanlarinin-eline-gecebilir,IotlDCHeW06Lp9XIqHgDfg, 10 Ekim 2017’de erişildi.
• URL 19, https://www.medimagazin.com.tr/dis-haberler/ekonomi/tr-ingilterede-saglik-sistemine-siber-saldiri-76-684-73831.html, 10 Ekim 2017’de erişildi.
• URL 20, http://www.gazetevatan.com/ingiltere-de-saglik-sistemine-siber-saldiri-1066269-teknoloji/, 10 Ekim 2017’de erişildi.
• URL 21, http://www.haber10.com/dunya/ingiltere_de_saglik_sistemine_ siber_saldiri-703862, 10 Ekim 2017’de erişildi.
• URL 22, http://tr.euronews.com/2017/05/12/ingiltere-de-hastanelerin-bilgisayar-sistemlerinin-bagli-oldugu-ulusal-saglik-hizmeti-nsh-agina-buyuk-olcekli-bir-siber-saldiri-duzenlendi, 10 Ekim 2017’de erişildi.
• URL 23, https://shiftdelete.net/4-5-milyon-hasta-kaydi-calindi-54215, 10 Ekim 2017’de erişildi.
• URL 24, http://www.sigortacigazetesi.com.tr/saglik-sigortasi-sirketi-antheme-siber-saldiri/, 10 Ekim 2017’de erişildi.
• URL 25, http://portal.jlt.com.tr/abd-nin-en-buyuk-sigorta-sirketinden-80-milyon-kisinin-bilgileri-calindi, 10 Ekim 2017’de erişildi.
• URL 26, https://home.kpmg.com/tr/tr/home/media/press-releases/2017/ 03/akilli-tibbi-cihazlar-siber-tehdit-altinda.html, 10 Ekim 2017’de erişildi.
• URL 27, https://epnext.com/akilli-tibbi-cihazlar-siber-tehdit-altinda/, 10 Ekim 2017’de erişildi.
• URL 28, http://www.netinternethaber.com/siber-saldirilar-kalp-pillerini-de-vuruyor/232134/, 10 Ekim 2017’de erişildi.
• URL 29, http://lepicallidus.com/teknoloji/siber-guvenlikte-yeni-sorun-medikal-cihazlar, 10 Ekim 2017’de erişildi.
• URL 30, http://www.marmarahaber.net/haber/akilli-cihazlar-icin-siber-saldiri-uyarisi-52137.html, 10 Ekim 2017’de erişildi.
• URL 31, http://www.haber7.com/teknoloji/haber/2240398-kalp-piline-siber-saldiri, 10 Ekim 2017’de erişildi.
• URL 32, https://h4cktimes.com/arastirma-ve-analiz/siber-suc-ekonomisi-saglik-sektorundeki-iyi-korunmayan-verilerle-zenginlesiyor.html, 10 Ekim 2017’de erişildi.
• URL 33, https://h4cktimes.com/arastirma-ve-analiz/tibbi-cihazlarin-hacklenmesi.html, 10 Ekim 2017’de erişildi.
• URL 34, http://www.kanalahaber.com/haber/saglik/saglik-bakanligindan-siber-saldiri-ve-telefon-dolandiriciligi-uyarisi-314595/, 10 Ekim 2017’de erişildi.
• URL 35, http://www.teknolojiks.com/kalp-pilleri-siber-saldiriya-karsi-savunmasiz-mi/420/, 10 Ekim 2017’de erişildi.
• URL 36, http://www.itnetwork.com.tr/akilli-cihazlar-guvenlik-engeline-takiliyor/, 10 Ekim 2017’de erişildi.
• URL 37, https://www.kaspersky.com.tr/blog/vulnerable-medical-equipment/2208/, 10 Ekim 2017’de erişildi.
• URL 38, http://www.computerworld.com.tr/dosya-konulari/guvenlik /saklanacak-yeriniz-yok-hedefinde-sizin-oldugunuz-9-yeni-saldiri/, 10 Ekim 2017’de erişildi.
• URL 39, https://www.technopat.net/2014/09/26/500-milyon-cihaz-tehlike-altinda/, 10 Ekim 2017’de erişildi.
• URL 40, http://www.aljazeera.com.tr/haber/abd-hastanelerine-cin-saldirisi, 10 Ekim 2017’de erişildi.
• URL 41, http://www.sozcu.com.tr/2016/saglik/calinti-saglik-bilgileri-kredi-karti-bilgilerinden-daha-degerli-1496125/, 10 Ekim 2017’de erişildi.
• URL 42, https://www.uyumsoft.com/dunyada-son-35-yilda-veri-hirsizligi-sonucu-37-milyar-kayit-calindi/, 10 Ekim 2017’de erişildi.
• URL 43, https://www.cnnturk.com/teknoloji/saglikta-buyuk-tehdit-siber-saldiri, 10 Ekim 2017’de erişildi.
• URL 44, http://www.bthaber.com/saglikta-bilisim-ve-beklentiler/siber-saldirilar-saglik-sektorune-de-kayiyor/1/18036, 10 Ekim 2017’de erişildi.
• URL 45, http://www.globaltechmagazine.com/siber-suclularin-yeni-hedefi-saglik-sektoru-mu/, 10 Ekim 2017’de erişildi.
• Varshney, Upkar (2014). “Mobile health: Four Emerging Themes of Research”. Decision Support Systems Volume 66, October 2014: 20-35.
• Vélez, Olivia, Okyere, Portia B., Kanter, Andrew, S. ve Bakken, Suzanne (2014). “A Usability Study of A Mobile Health Application For Rural Ghanaian Midwives”. J Midwifery Womens Health 59(2), 184-191.
• WHO (2011). “mHealth-New Horizons For Health Through Mobile Technologies”. Global Observatory for eHealth series Volume 3, www.who.int/goe/publications/ehealth_ series_vol3/en/ (11.01.2018).