The Impact of the Principle of Reliance on the Legal Appearance on the Defense System

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 2 - Cumhuriyetin 100. Yılına Armağan, 255 - 291, 11.01.2024

Ayşe Barçın Akyılmaz

Öz

Negotiable instrument theories focus on elucidating the birth of the right inherent in the bill. Discussions in this regard have centered around the creation principle, contract principle and the principle of reliance on the legal appearance. According to the creation principle, the issuance of the bill is sufficient for the birth of the right, while the contract principle requires the issuer to not only to draft the bill but also conclude a negotiation contract. The principle of reliance on the legal appearance was introduced to address the shortcomings of these two principles and has become widely accepted. In this context, although there are certain deficiencies regarding the birth of the right associated with the negotiable instrument, the issuer may be held responsible to bono fide holder due to the principle of reliance on the legal appearance. Negotiable instrument theories play a significant role in understanding the defense system. Because the moment of birth of the right arising from the instrument is crucial for determining whether the right has arisen and, if not, against whom it can be asserted. Choosing the principle of reliance on the legal appearance, which ensures the preservation of trust in the appearance of the right's existence, will enhance the negotiability of the instrument. Therefore, filling the gaps in the statutory defense system with the principle of reliance on the legal appearance will provide a fair solution for third parties acquiring rights based on the instrument.

Anahtar Kelimeler

Creation Principle, Contract Principle, Principle of Reliance on the Legal Appearance, Defenses in Bearer and Order Instruments

Hukukî Görünüşe İtimat Teorisinin Def’i Sistemine Etkisi

Öz

Kıymetli evrak teorileri, senede mündemiç hakkın doğum anının izahını konu alır. Bu hususta tartışmalar kreasyon teorisi, sözleşme teorisi ve hukukî görünüşe itimat teorisi üzerinde yoğunlaşmıştır. Kreasyon teorisi uyarınca senedin düzenlenmesi hakkın doğumu için yeterliyken; sözleşme teorisi uyarınca düzenleyenin, senedin tanziminin yanı sıra, bir tedavül sözleşmesi akdetmesi gerekir. Hukukî görünüşe itimat teorisi, bu iki teorisin eksiklerini kapamak amacıyla ortaya atılmış ve günümüzde yaygın olarak kabul gören görüş hâline gelmiştir. Bu kapsamda, senede bağlı hakkın doğumu konusunda birtakım eksiklikler bulunsa da düzenleyen, senedi tanzim ederek yarattığı hukukî görünüm nedeniyle, iyiniyetli hâmile karşı sorumlu tutulabilecektir. Kıymetli evrak teorileri, def’i sisteminin anlaşılmasında büyük bir önem arz etmektedir. Zira senetten doğan hakkın doğum anı, hakkın doğup doğmadığının ve doğmamışsa bunun kimlere karşı ileri sürülebileceğinin tespitinde önem taşır. Bu noktada hakkın mevcut olduğuna yönelik görünüşe güvenin korunmasını sağlayan hukukî görünüşe itimat teorisinin tercih edilmesin, senedin tedavül yeteneğini arttırdığı kabul edilmektedir. O hâlde Kanunun öngördüğü def’i sistemindeki boşlukların hukukî görünüşe itimat teorisiyle doldurulması, üçüncü kişilerin senede dayalı hak iktisabında âdil bir çözüm sunacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kreasyon Teorisi, Sözleşme Teorisi, Hukukî Görünüşe İtimat Teorisi, Hâmiline ve Emre Yazılı Senetlerde Def’iler

Kaynakça

• AYHAN Rıza/ ÇAĞLAR Hayrettin/ ÖZDAMAR Mehmet: Ticari İşletme Hukuku, B.15, Ankara 2022.
• CANARIS Claus Wilhelm: Die Vertrauenshaftung im deutschen Privatrecht, Münih 1971.
• ÇAMOĞLU Ersin: Kıymetli Evrak Hukukunun Temel İlkeleri, B.1, İstanbul 2020.
• ÇAMOĞLU Ersin: Kambiyo Senetlerinde Def’iler, BATİDER, C: 35, S: 2.
• DOMANİÇ, Hayri: Kıymetli Evrak Hukuku, B.2, İstanbul 1975.
• DRESCHER Ingo/ FLEISCHER Holger/ SCHMIDT Karsten: Münchener Kommentar zum Handelsgesetzbuch, B.4, Münih 2019.
• EREN Fikret: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, B.26, Ankara 2021.
• FIKENTSCHER Wolfgang/ HEINEMANN Andreas: Schuldrecht: Der Besondere Teil des Schuldrechts, B.12, Berlin 2022.
• GÖKTÜRK Kürşat: Kambiyo Senetlerinde Şahsi Defiler, B.1, Ankara 2022.
• GUHL Theo: Das schweizerische Obligationenrecht, B.9, Zürih 2000.
• GURSKY Karl Heinz: Wertpapierrecht, B. 3, Heidelberg 2007.
• HERBERGER Maximilian/ MARTINEK Michael/ RUßMANN Halmut/ WETH Stephan: juris Praxis Kommentar BGB, B.10, 2023.
• HİRŞ Ernst: Ticaret Hukuku Dersleri, B.3, İstanbul 1948
• HOPT Klaus/ SEIBT Christoph: Schuldsverschreibungsrecht, B.2, Köln 2022.
• İMREGÜN Oğuz: Kıymetli Evrak Hukuku, İstanbul 1998.
• JOOTZ Detlev/ STROHN Lutz: Handelsgesetzbuch, B.4, Münih 2020
• KENDİGELEN Abuzer/ KIRCA İsmail: Kıymetli Evrak Hukuku, B.7, İstanbul 2023.
• KINACIOĞLU Naci: Kıymetli Evrak Hukuku, B.5, Ankara 1999.
• KNEISEL Katharina: Rechtsscheinhaftung im BGB und HGB, Juristische Arbeitsblätter, S: 337, s. 339-341.
• KUNTZE Johannes Emil: Die Lehre von den Inhaberpapieren, Leipzig 1857.
• ODMAN BOZTOSUN Ayşe: Kambiyo Senetlerinde Teminat Kaydı, Legal Hukuk Dergisi, C: 5, S: 3, 1487-1499.
• ÖZDAMAR Mehmet/ GÖKTÜRK Kürşat/ CAN Mehmet Çelebi/ KAŞAK Esra: Kıymetli Evrak Hukuku, B.4, Ankara 2023.
• ÖZTAN Fırat: Kıymetli Evrak Hukuku, B. 24, Ankara 2022.
• POROY Reha/ TEKİNALP Ünal: Kıymetli Evrak Hukuku Esasları, B.24, İstanbul 2021.
• PULAŞLI Hasan: Kıymetli Evrak Hukukunun Esasları, B.10, Ankara 2023.
• SÄCKER Franz Jürgen/ RIXECKER Roland/ OETKER Hartmut/ LIMPERG Bettina: Münchener Kommentar zum BGB, B.9, Münih 2021.
• SARIKAYA Merve: Teminat Senetlerinden Kaynaklanan Menfi Tespit Davalarında Görevli Mahkemeye İlişkin Yargıtay Uygulamasının Değerlendirilmesi, BATİDER, C: 35, S: 1, 215-240.
• SEROZAN Rona: Medeni Hukuk Genel Bölüm ve Kişiler Hukuku, B.9, İstanbul 2023.
• SÖNMEZ Numan Sabit: Kambiyo Senetlerinde Şahsi Defiler, B.1, İstanbul 2019.
• STEIMLE Volker/ DORNEIDEN Guido: Steimle/Dornieden in Röhricht/ Graf von Westphalen/ Haas/ Mock/ Wöstmann Handelsgesetzbuch, B.6, Köln 2023.
• TÜZEMEN ATİK Ebru: Açık Kambiyo Senetleri, B.3, Ankara 2021.
• ULMER Eugen: Das Recht der Wertpapiere, Stuttgart 1938.
• ULMER Eugen: Einwendungsausschluß im Einheitlichen Wechselgesetz, Festschrift für Ludwig Raiser zum 70. Geburtstag, Tübingen 1974.
• ÜLGEN Hüseyin/ HELVACI Mehmet/ KAYA Arslan/ NOMER ERTAN Füsun: Kıymetli Evrak Hukuku, B.14, İstanbul 2021.
• WEBER Klaus: Rechtswörterbuch, B.24, Münih 2022.
• WILHEMI Rüdiger: Erman BGB Kommentar: Vorbemerkung vor § 793, B.17, Köln 2023.
• YILMAZ Lerzan: Kambiyo Senetlerinde Def’iler, B.1, İstanbul 2007.