MONETARY LIMIT CONDITION FOR APPEAL IN ADMINISTRATIVE JURISDICTION AND EVALUATION OF THE CANCELLATION DECISION OF THE CONSTITUTIONAL COURT

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 1, 247 - 286, 27.07.2024

Özlem Usta

Öz

It has been regulated that the monetary limit applied as a condition of application for legal remedies in the administrative judiciary will be increased and updated every year according to the revaluation rate; it is left unclear whether this limit will be applied to cases that have been previously filed and are still pending. Therefore, there is uncertainty as to which monetary limit will be taken into account as a condition for application. In addition, it is not clear as to which amount of money the limit on which date will be applied in terms of the subject of the dispute, because the amount requested when filing a lawsuit may not be equal to the amount awarded, or the initially requested amount may be amended and increased during the hearing of the case.
Due to the above-mentioned circumstances, the variability and uncertainty in terms of both the amount and the moment of application necessitated the issue to be examined within the framework of the right of access to the court. In this context, after drawing the general framework for the right of access to the court, it is emphasized whether there is a limit to the right of access to the court and, if so, what the limit of the limitation should be. After presenting the general framework regarding the right of access to the court, the regulations regarding the monetary limit condition applied in legal remedies within our administrative justice system were examined. Then, it was tried to explain whether the interpretation of the vague provisions regarding the monetary limit as a condition for applying for appeal constitutes an obstacle to the right of access, and the criticisms and suggestions in this regard. On the other hand, considering the procedural aspect of the issue of the date on which the value of the monetary limit will be taken into account, there was a need to examine the principle of immediate implementation as the basic principle of the trial.
The starting point of our study is the reasons given by the Constitutional Court when the rule containing the monetary limit requirement in appeals was annulled. After stating that the purpose of closing the appeal against cases not exceeding a certain amount in the Constitutional Court decision is the workload of the Council of State, it was evaluated whether the purpose in question and the tool used to achieve this purpose were proportionate, and in this sense, the feasibility, necessity and proportionality of the limitation was examined. As a result of the review, it was decided that the limit imposed on the right to request review of the judgment in order to reduce the workload of the Council of State was not proportionate. In our study, we examine the decision from this aspect. For this purpose, how the aim of reducing the duty and workload of a judicial authority emerged as a basis for limiting fundamental rights and freedoms and the legitimacy of its acceptance by the Constitutional Court without questioning were evaluated.

Anahtar Kelimeler

Monetary Limits in Administrative Judiciary, Right Of Access To Court, Right to Request a Review of the Verdict, Principle Of Immediate Application On Jürisdiction Law, Constitutional Court

İDARİ YARGIDA TEMYİZ KANUN YOLUNA İLİŞKİN PARASAL SINIR ŞARTI VE ANAYASA MAHKEMESİNİN İPTAL KARARININ DEĞERLENDİRİLMESİ

Öz

İdari yargıda kanun yollarına başvurularda başvuru şartı olarak uygulanan parasal sınırın her yıl yeniden değerleme oranına göre artırılarak güncelleneceği düzenlenmiş; bu sınırın, daha önce açılmış ve halen görülmekte olan davalara uygulanıp uygulanmayacağı hususu ise belirsiz bırakılmıştır. Dolayısıyla başvuru şartı olarak hangi tarihteki parasal sınırın dikkate alınacağı noktasında bilinmezlik söz konusudur. Ayrıca, uyuşmazlık konusu bakımından hangi tarihteki sınırın hangi miktar paraya uygulanacağına ilişkin de açıklık yoktur zira dava açılırken talep edilen miktar, hükmedilen miktar ile eş olmayabilir veya başlangıçta talep edilen miktar davanın görülmesi esnasında ıslah edilerek artırılmış olabilir.
Sayılan durumlar nedeniyle, hem miktar hem uygulama anı bakımından söz konusu olan değişkenlik ve belirsizlik konunun mahkemeye erişim hakkı çerçevesinde incelenmesini gerektirmiştir. Bu kapsamda mahkemeye erişim hakkına ilişkin genel çerçeve çizildikten sonra mahkemeye erişim hakkının bir sınırının olup olmadığı, varsa da sınırlamanın sınırının ne olması gerektiği üzerinde durulmuştur. Mahkemeye erişim hakkına ilişkin genel çerçeve ortaya konulduktan sonra idari yargılama sistemimiz içinde kanun yollarında uygulanan parasal sınır koşuluna ilişkin düzenlemeler incelenmiştir. Daha sonra, temyiz yoluna başvuru şartı olarak parasal sınıra ilişkin belirsiz hükümlerin yorumunun erişim hakkına bir engel teşkil edip etmediği, bu doğrultudaki eleştiriler ve öneriler açıklanmaya çalışılmıştır. Öte yandan parasal sınırın hangi tarihteki değerinin dikkate alınacağı meselesinin yargılama usulüne ilişkin boyutu da göz önünde bulundurulduğunda yargılamanın temel ilkesi olarak derhal uygulanma ilkesinin de incelenmesine ihtiyaç duyulmuştur.
Çalışmamızın hareket noktasını temyiz yoluna başvuruda parasal sınır şartını içeren kuralın, yakın zamanda Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilirken ortaya koyduğu gerekçeler oluşturmaktadır. Anayasa Mahkemesi kararında belli bir miktarı aşmayan davalara karşı temyiz yolunun kapatılmasının amacının Danıştayın iş yükü olduğu belirtildikten sonra söz konusu amaç ile bu amacı gerçekleştirmek için kullanılan aracın ölçülü olup olmadığı değerlendirilmiş, bu anlamda sınırlamanın elverişliliği, gerekliliği ve orantılılığı incelenmiştir. İnceleme sonucunda, hükmün denetlenmesini talep hakkına Danıştayın iş yükünü azaltmak amacı ile getirilen sınırın orantılı olmadığına karar verilmiştir. Çalışmamızda kararı bu yönüyle de mercek altına almış olmaktayız. Bu maksatla, bir yargı merciin görev ve iş yükünü azaltma amacının temel hak ve özgürlüklerin sınırlandırılmasında nasıl dayanak olarak ortaya çıktığını ve bunun Anayasa Mahkemesince sorgulanmaksızın kabulünün meşruluğu değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Parasal Sınır Şartı, Mahkemeye Erişim Hakkı, Hükmün Denetlenmesini Talep Hakkı, Yargılama Hukukunda Derhal Uygulanma İlkesi, Anayasa Mahkemesi

Kaynakça

• AÇIMUZ, Bige, İdari Yargılama Hukukunda Olağan Kanun Yollarına Başvurunun Sınırlanması, Adalet Yayınevi, Ankara, 2023.
• ARAT, Nilay, “Madde 46”, İdari Yargılama Usulü Kanunu (Vergi Uygulaması Dahil), Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2022. (Ed. Mustafa Aslan)
• ARIKAN, Abdullah, Vergi Hukukunda Hukuki Güvenlik İlkesi, Adalet Yayınevi, Ankara, 2022.
• ARSLAN, Ramazan / YILMAZ, Ejder / TAŞPINAR AYVAZ, Sema/ HANAĞASI, Emel, Medeni Usul Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara, 2020.
• ATAKAN, Arda, “Friedrich Müller’in ‘Temel Hakların Nesnel Sınırlılığı’ Teorisi Üzerine Bir İnceleme”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Y. 2010, C. 16, S. 3-4
• ATAR, Yavuz, Türk Anayasa Hukuku, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2023.
• AYDINOĞLU, Zeynep Nihal, “İstinaf Kanun Yolunun İdari Yargılama Usulüne Başlıca Etkileri”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Y.2018 C. 9, S. 34.
• BOZ, Selman Sacit/ TETİK, Ahmet Talha / BÖLÜKBAŞI, Mustafa Oğuzhan / NACAK, Mehmet, Türk İdari Yargılama Hukukunda Temyiz, Adalet Yayınevi, Ankara, 2021.
• ÇAĞLAYAN, Ramazan, İdari Yargı Kararlarına Karşı Başvuru Yolları: Fransa–Türkiye: Mukayeseli Bir Deneme, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2017.
• ÇAĞLAYAN, Ramazan, İdari Yargıda Kanun Yolları (Kararlara Karşı Başvuru Yolları), Asil Yayıncılık, Ankara, 2008.
• ÇAĞLAYAN, Ramazan, İdari Yargılama Hukuku, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2018.
• ÇAYAN, Gökhan, “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında Mahkemeye Erişim Hakkı”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Y. 2016, C. 7, S. 28.
• DEMİRKOL, Selami / KOÇ, Melih, “İdari Yargılama Usulü Yenilenirken İstinaf Kanun Yolu Öngörüsü-Danıştayın İçtihat Mahkemesi Rolünün Güçlendirilmesi”, Danıştay ve İdari Yargı Günü Sempozyumu, Y. 148.
• DERDİMAN, Cengiz, İdari Yargının Genel Esasları, Alfa Aktüel Yayınları, Bursa, 2014.
• DÜNDAR SEZER, Tijen, “1982 Anayasasına Göre Özel Sınırlama Sebebi Bulunmayan Temel Hak Ve Özgürlüklerin Sınırlandırılması Sorunu Ve Anayasa Mahkemesi Kararları”, Anayasa Hukuku Dergisi, Y. 2014, C. 3, S. 5
• EKİNCİ, Ahmet, “Anayasa Mahkemesi’nin Bireysel Başvuru Kararlarında Mahkemeye Erişim Hakkı”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Y. 2014, C. 18, S. 3-4.
• EREN, Abdurrahman, Anayasa Hukuku Dersleri, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2023.
• GÖZLER, Kemal, İnsan Hakları Hukuku, Ekin Yayınevi, Bursa, 2017.
• GÜNDÜZ, Ebru / GÜNDÜZ, Hakan, Anayasa Mahkemesi Kararlarında Hükmün Denetlenmesini Talep Etme Hakkı, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Y. 2022, C. 13, S. 49.
• GÜNDÜZ, Fatma Ebru, İdari Yaptırımların Zaman Bakımından Uygulanması, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Y. 2007, C.8, S. 32.
• KAPLAN, Gürsel, İdari Yargılama Hukuku, 4. Baskı, Ekin Yayınevi, Bursa, 2019.
• KARAKOÇ, Yusuf, “Anayasa Mahkemesi Kararlarının Yürürlüğe Girmesi ve Sonuçları”, Danıştay Başkanlığı, 138. Y. 2006.
• KÜÇÜK, Adnan, “Anayasa Mahkemesi Tarafından Verilen İptal Kararlarının Erken Açıklanmasına ve Yürürlüğün Ertelenmesine Bağlı Olarak Ortaya Çıkan Bazı Sorunlar”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, Y. 2013, S. 3.
• ÖZBUDUN, Ergun, Türk Anayasa Hukuku, Yetkin Yayıncılık, Ankara, 2023.
• PEKCANITEZ, Hakan, “Yargıtay Yönünden Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun Değerlendirilmesi”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Y. 2019, S. 144.
• SANCAKDAR, Oğuz, “İdari Yargıda İstinaf Sistemi Üzerine Düşünceler”, Danıştay ve İdari Yargı Günü 144. Yıl Sempozyumu, Ankara, 2012.
• SEVİNÇ, Ekin, İdari Yargılama Hukukunda Kanun Yoluna Başvuru Hakkının Anayasal Güvenceye Sahip Olması Bakımından Ele Alınması, AHBVÜHFD, Y. 2020, C. 24, S. 3.
• SÖYLER, Yasin/YILMAZ, Muhammet, Temyiz Kanun Yolunda Uygulanan Parasal Sınırın Her Yıl Artırılmasının Görülmekte Olan İdari Davalara Etkisi, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Y. 2021, C. 29, S. 3.
• TELLİ, Ali, “İstinaf Yolunda Olası Sorunlar ve Çözüm Önerileri”, Danıştay ve İdari Yargı Günü Sempozyumu, Danıştay Yayınları, Y.148, Ankara, 2016.
• ULUSOY, Ali D., Yeni Türk İdare Hukuku, 3. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2024.
• ÜSTÜN, Gül, “İdari Yargıda İstinaf Kanun Yolu Üzerine Bir Değerlendirme”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Y. 2016, C. 22, S. 2,
• YILDIRIM, Ramazan / ÇINARLI, Serkan / AZAK, Kerim, Türk İdari Yargılama Hukuku Dersleri, Ankara, 2023.
• YILDIRIM, Ramazan, “Türkiye’de İstinaf Uygulamasının İdari Yargıya Etkileri”, Danıştay ve İdari Yargı Günü Sempozyumu, Y. 147.
• YILDIZ, Hilal, “Mahkemeye Erişim Hakkı Kapsamında İdari Yargıda Parasal Sınırların Değerlendirilmesi”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Y. 2023, S. 168.
• YILMAZ, Ejder, “Hukuk Davalarında Yasa yollarına Başvuru Hakkı ve Bu Hakkın Sınırlandırılmasının Yerindeliği Sorunu”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Y. 1988, S. 1. YILMAZ, Serdar, “İdari Yargıda Parasal Sınırların Konu ve Zaman Bakımından Uygulanması Sorunu”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Y. 2023, C. 4, S. 72, s. 1905-2006.
• KARARLAR AİHM KARARLARI AİHM, 19/12/97, Brualla Gomez De La Torre v. İspanya, B. No: 155/1996/774/975.
• AİHM, 27/11/12, Bayar ve Gürbüz v. Türkiye B. No: 37569/06.
• AİHM, 19/12/1997, Brualla Gomez De La Torre v. İspanya, B. No: 155/1996/774/975;
• AİHM, 13/9/11, Canbaz/Türkiye, B. No: 3564/06.
• AİHM, 21/02/1975, Golder/Birleşik Krallık, B. No: 4451/70.
• AYM KARARLARI AYM, 20/1/1986, 1985/23 E. 1986/2 K.
• AYM, 23/5/2001, 2001/232 E. 2001/89 K. AYM, 23/7/2009, 2006/65 E. 2009/114 K. AYM, 22/11/12, 2012/132 E. 2012/179 K. AYM, 27/12/12, 2012/35 E. 2012/203 K. AYM, 28/11/13, 2013/64 E. 2013/142 K; AYM, 20/3/14, B. No: 2013/500.
• AYM, 4/12/14, 2014/142 E. 2014/182 K.
• AYM, 22/2/15, 2014/164 E. 2015/12 K; AYM, 27/5/15, 2014/176 E. 2015/53 K.
• AYM, 22/6/16, 2016/13 E. 2016/127 K.
• AYM, 7/12/16, B. No. 2014/3907.
• AYM, 28/03/18, 2017/120 E. 2018/33 K. AYM, 27/12/18, 2018/71 E. 2018/118 K. AYM, 10/10/19, B. No: 2016/6023.
• AYM, 23/10/19, B. No. 2016/15514.
• AYM, 15/9/20, B. No. 2017/38981.
• AYM, 1/10/20, 2020/21 E. 2020/53 K. AYM, 14/10/20, B. No: 2018/26178
• AYM, 20/10/20, B. No. 2018/20215.
• AYM, 29/4/21, 2020/80 E. 2021/34 K.
• AYM, 8/9/22, 2022/56 E. 2022/100 K.
• AYM, 16/2/23, 2022/135 E. 2023/30 K.
• AYM, 30/2/23, B. No: 2019/19988.
• AYM, 26/7/23, 2023/36 E. 2023/142 K.
• DANIŞTAY KARARLARI D. 2D, 1/6/2005, 2004/1545 E. 2005/1886 K.
• D. 3D, 6/11/86, 1986/1317 E. 1986/2155 K.
• D. 3D, 26/11/19, 2019/7006 E. 2019/6587 K.
• D. 4.D, 6/4/2022, 2022/2418 E. 2022/2219 K. D. 4D, 4/10/18, 2018/7388 E. 2018/8614 K.
• D. 4D, 9/5/11, 2011/2546 E. 2011/3384 K. D.5D, 16/2/21, 2019/1655 E. 2021/309 K.
• D. 6D, 19/9/19, 2019/16208 E. 2019/7717 K.
• D. 6D. 23/2/23, 2023/565 E. 2023/1983 K.
• D. 7D, 24/5/12, 2009/9279 E. 2012/2466 K. D. 7D, 27/9/18, 2018/958 E. 2018/4050 K.
• D.7D, 4/10/19, 2019/3475 E. 2019/5248 K.
• D. 8D, 30/3/10, 2008/6287 E. 2010/1548 K.
• D.8D, 30/6/20, 2020/3346 E. 2020/2917 K.
• D. 8D, 22/2/22, 2022/1069 E. 2022/1065 K.
• D.9D, 20.11.2019, 2019/6812 E. 2019/6040 K. D.10D, 21/10/19, 2019/10499 E. 2019/6955 K. D.10D, 28/5/20, 2020/1370 E. 2020/1413 K. D.10D, 12/10/20, 2020/4748 E. 2020/3610 K.
• D. 10D, 9/9/21, 2021/3226 E. 2021/3994 K. D.12D, 11/4/22, 2021/4237 E. 2022/1701 K.
• D.13D, 2/10/19, 2019/3365 E. 2019/2915 K. D. 13D, 10/9/20, 2020/2231 E. 2020/2039 K.
• D. 13D, 29/12/21, 2022/880 E. 2022/1022 K.
• D. 13D, 19/4/22, 2022/1818 E. 2022/1702 K.
• D.14D, 17/10/18, 2018/4601 E. 2018/6204 K.
• D. 14D, 20/3/201, 2018/301 E. 2018/1686 K.
• D.15D, 6/12/17, 2017/3440 E. 2017/7231 K.
• D. 15D, 3/4/18, 2018/748 E. 2018/3303 K. D. İDDK, 30/10/13, E.2010/2292, 2013/3366 K.
• D. VDDK, 10/6/2006, 2005/255 E. 2006/181 K. D. VDDK, 29/5/13, 2013/8 E. 2013/227 K.
• BÖLGE İDARE MAHKEMESİ KARARLARI Erzurum BİM, 3. İDD, 27/10/20, 2018/373 E. 2020/472 K.
• İzmir BİM, 3. VDD, 10/9/20, 2020/626 E. 2020/918 K.
• Ankara BİM 10. İDD, 22/12/17, 2017/716 E. 2017/1286 K.
• YARGITAY KARARLARI Y. HGK, 18/1/12, 2012/13701 E. 2012/6 K. Y. HGK, 9/5/18, 2018/502 E. 2018/1049 K.
• Y. HGK, 17/9/19, 2019/60 E. 2019/879 K.
• Y. HGK, 5/4/22, 2020/56 E. 2022/438 K.
• Y. 15.HD, 21/1/21, 2020/1323 E. 2021/124 K.
• Y. İBBGK, 13/4/18, 2016/2 E. 2018/4 K.
• Y. 6.HD, 10/5/23, 2022/1647 E. 2023/1756 K.
• Y. 13.CD, 11/6/12, 2012/2085 E. 2012/13705 K.
• Y. 12.CD, 13/6/13, 2013/11049 E. 2013/16111 K.
• Y. 12.CD, 14/6/13, 2013/8294 E. 2013/16324 K.