EVALUATION OF UNJUST PROVOCATION IN CRIMINAL PROCEEDINGS AS THE CONTRIBUTORY NEGLIGENCE IN THE COMPENSATION CLAIM ARISING FROM THE TORT

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 2, 375 - 395, 28.11.2024

Bengisu Önder Süyen

Öz

Crime and tort are different concepts in terms of subject matter, content and sanction. While a crime is related to criminal law and is subject to criminal sanctions, a tort is related to the law of liability and creates an obligation of compensation. For this reason, Article 74 of the Turkish Code of Obligations (TCO) stipulates that the civil judge is independent from the decisions of the criminal court. However, this independence is not absolute but relative. One of the cases in which the decision of the criminal court binds the civil judge is the determination of the criminal court regarding the existence of a material fact. In cases where the criminal court reduces the defendant's sentence based on unjust provocation, there are different decisions of the Court of Appeal on whether the civil judge will reduce the amount of compensation in accordance with Article 52/1 of the TCO by considering the fault of the injured party. It should be accepted that the civil judge is bound by the decision of the criminal court only limited to the determination of the material facts, whereas he is independent in determining the amount of damage pursuant to Article 74/2 of the TCO.

Anahtar Kelimeler

Unjust Provocation, Contributory Negligence, Crime, Tort, Reduction in Compensation.

CEZA YARGILAMASINDAKİ HAKSIZ TAHRİKİN, HAKSIZ FİİLDEN DOĞAN TAZMİNAT TALEBİNDE ZARAR GÖRENİN KUSURU OLARAK DEĞERLENDİRİLMESİ

Öz

Suç ve haksız fiil, konu, içerik ve tâbi oldukları yaptırım bakımından birbirinden farklı kavramlardır. Suç, ceza hukukuyla ilgili olup ceza yaptırımına tabi iken; haksız fiil, sorumluluk hukukuna ilişkin olup tazminat yükümlülüğü doğurmaktadır. Bu sebeple, Türk Borçlar Kanunu m. 74’te hukuk hakiminin, ceza mahkemesinin kararları karşısında bağımsız olduğu düzenlenmiştir. Ancak hâkimin bağımsızlığı mutlak olmayıp nispi bir nitelik taşımaktadır. Ceza mahkemesi kararının hukuk hakimini bağladığı hallerden biri, ceza mahkemesinin maddi vakıanın varlığına ilişkin yaptığı tespittir. Bu durumda hukuk hâkimi, tespit edilen maddi vakıayı göz ardı edemez. Ceza mahkemesinin haksız tahrik nedeniyle sanığın cezasında indirim yaptığı durumlarda, hukuk hakiminin, tazminatın belirlenmesinde bu durumu zarar görenin kusuru olarak değerlendirerek tazminat miktarında TBK m. 52/I hükmü uyarınca indirim yapıp yapmayacağı ya da indirim oranını nasıl belirleyeceği hususunda Yargıtay’ın birbirinden farklı kararları bulunmaktadır. Hukuk hakiminin, sadece maddi vakıaların tespiti ile sınırlı olarak ceza mahkemesinin kararı ile bağlı olduğu, buna karşılık TBK m. 74/II uyarınca, zarar miktarını belirlemede bağımsız olduğu kabul edilmelidir.

Anahtar Kelimeler

Haksız Tahrik, Zarar Görenin Kusuru, Suç, Haksız Fiil, Tazminatta İndirim

Kaynakça

• ALTINOK ORMANCI, Pınar: Zararı Azaltma Külfeti, 1. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, Aralık 2016.
• ARITÜRK, Ramazan: “Türk Ceza Hukukunda Haksız Tahrik”, Terazi Hukuk Dergisi, C. 16, S. 183, 2021, s. 2124-2135.
• AYDIN, Devrim: “Yeni Türk Ceza Kanunu’nda Haksız Tahrik”, AÜHFD, C. 54, S. 1, 2005, s. 225-254.
• AYDIN ÜNVER, Tülay: “Ceza Yargılamasında Haksız Tahrik Nedeniyle İndirim Yapılmasının Tazminat Davasına Etkisi”, İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 15, S. 2, 2016, s. 233-253.
• BAYSAL, Başak: Zarar Görenin Kusuru (Müterafik Kusur), On İki Levha Yayıncılık, 1. Baskı, İstanbul 2012. ÇETİN, İbrahim: Türk Ceza Hukukunda Haksız Tahrik, Ankara 2021. EREN, Fikret: Sorumluluk Hukuku Açısından Uygun İlliyet Bağı Teorisi, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları No. 361, Ankara 1975 (Uygun İlliyet).
• EREN, Fikret: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 26. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 2021 (Borçlar Genel). EREN, Fikret/ DÖNMEZ, Ünsal: Eren Borçlar Hukuku Şerhi, Cilt II, Ankara 2022. FEYZİOĞLU, Feyzi N.: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Cilt I, İstanbul 1976. GÜMÜŞ, Mustafa Alper: Borçlar Hukukunun Genel Hükümleri Ankara 2021.
• GÜNAL, Yılmaz H.: “Müterafik Kusur”, 1961. HAFIZOĞULLAR, Zeki/ ÖZEN, Muharrem: Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 13. Baskı, Ankara 2021. HUGUENİN, Claire: Obligationenrecht Allgemeiner und Besonderer Teil, 3. A., 2019.
• KANGAL, Zeynel T.: “Türk Ceza Hukukunda Haksız Tahrik”, EÜHFD, C. XIV, S. 3-4, 2010, 19-68. KAPANCI, Kadir Berk: “Ceza Mahkemesi Kararlarının Hukuk Mahkemesi Kararlarına Etkisi (TBK m. 74)”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 7, S. 1, Y. 2016, s. 511-552. KILIÇOĞLU, Ahmet M.: “Haksız Fiillerden Sorumlulukta Ceza Hukuku ile Medeni Hukuk İlişkisi”, AÜHFD, C. 29, S. 3, 1973, s. 185-225 (Ceza Hukuku).
• KILIÇOĞLU, Ahmet M.: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 23. Bası, Anakara 2019 (Borçlar Genel). MÜLLER, Christoph: Obligationenrecht- Allgemeine Bestimmungen Art. 1-183 OR, 3. Auflage, Schultness Juristische Medien AG, 2016, 312-316. NOMER, Haluk N.: Haksız Fiil Sorumluluğunda Maddi Tazminatın Belirlenmesi, İstanbul 1996.
• OĞUZMAN, Kemal/ ÖZ, Turgut : Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt 2, 18. Bası, İstanbul 2023. STEHLE, Bernhard/ REICHLE, Sebastian: Prajudizienbuch OR Die Rechtsprechung des Bundesgerichts (1875-2020) Zehnte Auflage, 2021, 204-215. TANDOĞAN, Haluk: Türk Mes’uliyet Hukuku, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları No.159, Ankara 1961. TEKİNAY, S. Sulhi/ AKMAN, Sermet/BURCUOĞLU, Haluk/ALTOP, Atilla: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 7. Bası, İstanbul 1993.
• TİFTİK, Mustafa: Akit Dışı Sorumlulukta Maddi Tazminatın Kapsamı, Ankara 1994.
• YURTCAN, Erdener: Yargıtay Kararları Işığı Altında Türk Ceza Kanunu (Genel Hükümler), Cilt-1, 2. Bası, TBB Yayınları, Ankara 2015.