Keten (Linum usitatissimum L.)Bitkisi Tohumlarının Genel Özellikleri

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 1, 3 - 9, 31.12.2020

Zeynep Dumanoğlu

Öz

Ülkemiz ve dünya için ticari anlamda önemli endüstriyel bitkilerden biri olan keten (Linum usitatissimum L.) Linaceace familyasının bir üyesidir. Önceleri sadece yağ ve lifi için üretilen ve tüketilen bu bitki günümüzde pek çok sektör tarafından yoğun bir şekilde kullanılmaktadır. Ancak bitkinin tohumlarına dair yeterli miktarda çalışma bulunmaması nedeniyle 2018-2019 yılları arasında bu araştırma laboratuvar ortamında yapılmıştır. Tohumların bazı fiziksel (şekil-boyut, yüzey alan, ortalama aritmetik-geometrik çap, küresellik ve bin dane ağırlığı) ve fizyolojik özellikleri (çimlenme yüzdesi ve zamanı) belirlenmiştir. Elde edilen sonuçlar temel istatistik parametrelere göre değerlendirilmiştir. Bunlara göre; keten bitkisinin tohumlarının genel olarak uzun ve oval bir yapıya sahip olduğu; yaklaşık 6.616 g bin dane ağırlığına sahip olduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

keten, Linum usitatissimum L., endüstri bitkisi, tohum boyutları, tohum özellikleri

Seeds of Flax (Linum usitatissimum L.) General Characteristics

Öz

Flaxseed (Linum usitatissimum L.), one of the commercially important industrial plants for our country and the world, is a member of the Linaceace family. This plant, which was previously produced and consumed only for oil and fiber, is used extensively by many sectors today. However, due to the lack of sufficient studies on the seeds of the plant, this research was conducted in the laboratory between 2018-2019. Some physical (shape-size, surface area, mean arithmetic-geometric diameter, sphericity and thousand grain weight) and physiological properties (germination percentage and time) of the seeds were determined. The results obtained were evaluated according to basic statistical parameters. According to the results obtained, the seeds of the flaxseed plant seeds generally have a long and oval structure; it has been determined to have a weight of about 6,616 g thousand grain.

Anahtar Kelimeler

flaxseed, Linum usitatissimum L., industry plant, seed dimension, seed characteristics

Kaynakça

• Alayunt, FN. (2000). Biyolojik Malzeme Bilgisi, Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Makineleri Bölümü Ders Kitabı, Ege Ün. Ziraat Fak. Yayınları No: 541.
• Anıl, M. ve Koca, AF. (2002). Keten Tohumunun Fırın Ürünlerinde Kullanımı, Türkiye 7. Gıda Kongresi (22-24 Mayıs).
• Bayrak, A., Kiralan, M., İpek, A., Arslan, N., Cosge, B. ve Khawar, KM. (2010). Fatty Acid Compositions of Linseed (Linum usitatissimum L.) Genotypes of Different Origin Cultivated in Turkey. Biotechnol & Biotechnol Equipment. 24: 1836-1842.
• Baytop, T. (1994). Türkçe Bitki Adları Sözlüğü. Türk Tarih Kurumu Basım Evi. No: 578.
• Blumenthal, M., Goldberg, A. ve Brinckman, J. (2000). Herbal Medicine: Expanded Commissions E Monographs. Integrative Medicine Communications. p:134-138.
• Coşkuner, Y. ve Karababa, F. (2007). Some Physical Properties of Flaxseed (Linum usitatissimum L.). Journal of food engineering. 78: 1067-1073.
• Davis, PH. (1982). Flora of Turkey and The East Aegean Islands 7, Edinburg Universty Press.
• Dumanoğlu, Z. ve Çakmak, B. (2019). Tohum Uygulamalarının Soğan (Allium cepa L.) Tohumunun Bazı Fiziksel ve Mekanik Özelliklerine Etkisi, Bursa Uludağ Ünviversitesi Ziraat Fakultesi Dergisi. 33(1): 53-66.
• Dumanoğlu, Z. (2020). Sumak (Rhus coriaria L.) Bitkisine Ait Tohumların Bazı Özelliklerinin Belirlenmesi, Ziraat, Orman, Su Ürünleri Alanında Akademik Çalışmalar-II, Ed: Ali Bolat, ISBN:978-625-7884-75-4; sf:111-121.
• Dumanoğlu, Z. ve Geren H. (2020). An Investigation on Determination of Seed Characteristics of Some Gluten-Free Crops (Amarantus mantegazzianus, Chenopodium quinoa Willd., Eragrostis tef [Zucc] Trotter, Salvia hispanica L.), Turkısh Journal of Agriculture-Food Science and Technology (TURJAF), 8(8):1650-1655.
• Durrant, A. (1976). Flax and Linseed (Linum usitatissimum L.) Evolution of Crop Plants. Longman group ltd.
• Endes, Z. (2010). Konya Şartlarında Bazı Yağlık Keten (Linum usitatissimum L.) Çeşit ve Popülasyonlarında Farklı Ekim Zamanlarının Verim ve Kalite Üzerine Etkisinin Belirlenmesi. Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitusu Tarla bitkileri Anabilim Dalı, Doktora tezi.
• Ezer, N. ve Avcı, K. (2004). Çerkeş (Çankırı) Yöresinde Kullanılan Halk İlaçları, Hacettepe Üniversitesi Eczacılık Fakultesi Dergisi. 24(2): 67-80.
• Evans, WC. (2000). Trease and Evans Pharmacognosy, 15th ed.Saunders.
• Fujita, T., Sezik, E., Tabata, M., Yeşilada, E., Honda, G., Takeda, Y., Tanaka, T. ve Takaishi, Y. (1995). Traditional Medicine in Turkey. VII. Folk Medicine in Middle and West Black Sea Regions, Economic Botany. 49(4), p:406-422.
• Gencer, O. (2000). Genel Tarla Bitkileri. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakultesi Tarla Bitkileri Anabilim Dalı. s:36-47. International Rules for Seed Testing (ISTA). (2007). International Rules for Seed Testing Book.
• İncekara, F. (1979). Endüstri Bitkileri ve Islahı. Ege Üniversitesi Ziraat Fakultesi Yayınları No:65.
• Hacıkamiloğlu, MS. (2016). Yemeklik Yağ Kalitesi Yüksek Keten (Linum usitatissimum L.) Gen Havuzu Oluşturma Olanakları Üzerine Bir Araştırma. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitusu Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Yüksek lisans tezi.
• Kara, M. (2012). Biyolojik Ürünlerin Fiziksel Özellikleri. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No: 242.
• Kajla, P., Sharma, A. ve Sood, DR. (2015). Flaxseed-a potential functional food source. Journal of Food Science and Technology-Mysore. 52(4), 1857–1871.
• Koçak, N. (2013). Bitki Sıklığından Kaynaklanan Rekabet ve Stresin Ketenin (Linum usitatissimum L.) Morfolojik, Fizyolojik ve Agronomik Özellikleri Üzerine Etkisi. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitusu Tarla Bitkileri Anabilim Dalı. Yüksek lisans tezi.
• Konuklugil, B. ve Bahadır, Ö. (2004). Linum usitatissimum L.’ nin Kimyasal Bileşikleri ve Biyolojik Aktiviteleri. Ankara Üniversitesi Eczacılık Fakultesi Dergisi.33(1):63-84.
• Lan, Y., Ohm, J.B., Chen, B. ve Rao, J. (2020). Physicachemical Properties and Aroma Profiles of Flaxseed Proteins Extrated From Whole Flaxseed and Flaxseed meal. Food Hydrocolloids. 104: 105731.
• McHughen, A. (1992). Revitalisation of An Ancient Crops Exciting New Developments in Flax Breeding. 62:1031-1035.
• Mohsenin, NN. (1970). Physical Properties of Plant and Animal Materials, Gordon and Breach Science Publishers.
• Oomah, BD. ve Mazza, G. (2000). Bioactive Compounds of Flax Seed: Occurrence and Health Benefits. In Phytochemicals and Phytopharmaceuticals. pp:106-121.
• Özkaynak, E. (2011). Türkiye’de Yetiştirilen Bazı Yağlık Keten Tohumlarının (Linum usitatissimum L.) ve Filizlerinin Biyoaktif Bileşikler Açısından İncelenmesi Üzerine Bir Araştırma. Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitusu Gıda Mühendisliği Anabilim Dalı, Doktora tezi.
• Özüstün, M. (1994). Çukurova Koşullarında Farklı Tohum Miktarlarının İki Keten (Linum usitatissimum L.) Çeşidinde (Ceres ve Kreola) Verim ve Verim Karakterlerine Etkisi Üzerine Bir Araştırma. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitusu Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Yüksek lisans tezi.
• Özüstün, M. (2001). Çukurova Koşullarına Uygun Keten (Linum usitatissimum L.) Çeşitleri ve Ekim Zamanlarının Belirlenmesi Üzerinde Araştırmalar. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitusu Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Doktora tezi,
• Pekşen, S. (2018). Depolama Süresinin Mikroenkapsule Edilmiş Keten Tohumu Yağı ile Zenginleştirilmiş Yoğurtlarda Oksidatif Stabilite Üzerine Etkisi. Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitusu Gıda Mühendisliği Anabilim Dalı, Yüksek lisans tezi.
• Przybylski, R. (2005). Flax Oil and High Linolenic Oils. In Shahidi F. ed. Bailey’s Industrial Oil and Fat Products, sixth edition 6. p:281-301.
• Sahi, FH. ve Leitch, M. (1994). Flaxseed Products and Uses. Journal of the Agricultural Society University of Wales. 33: 545 - 550.
• Seçmen, Ö., Gemici, Y., Leblebici, U.E., Görk, G. ve Bekat, L. (1992). Tohumlu Bitkiler Sistematiği, Ege Üniversitesi Fen Fakultesi Kitaplar Serisi No:116: 252-253.
• Sezik, E., Yeşilada, E., Honda, G., Takaishi, Y. ve Tanaka T. (2001). Traditional Medicine in Turkey. X. Folk medicine in Central Anatolia, Journal of Ethnopharmacol, 75: 95-115.
• Thomson, LU., Rickard, SE., Orcheson, LJ. ve Seidl, MM. (1996). Flaxseed and Its Lignan and Oil Components Reduce Mammary Tumor Growth at A Late Stage of Carcinogenesis. Carginogenesis, 17:1373-1376.
• Tunçtürk, M. (2007). Van Koşullarında Bazı Keten (Linum usitatissimum L.) Çeşitlerinin Verim ve Bazı Verim Öğelerinin Belirlenmesi. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakultesi Tarım Bilimleri Dergisi. 13(4): 365-371.
• Wanasundara, P.ve Shahidi, F. (2010). Flaxseed Proteins. Flaxseed in Human Nutrition (2nded.).
• Wirkijowska, A., Zarzycki, P., Sobota, A., Nowrocka, A., Blicharz-Kania, A. ve Dariusz, A. (2020). The Possibility of Using By-Products From The Flaxseed Industry For Functional Bread Producction. LWT-Food Science and Technology 118, 108860.
• Yağcıoğlu, A. (2015). Ürün İşleme, Ege Üniversitesi Yayınları Ziraat Fakültesi Yayın No: 517.
• Yener, E. (2011). Keten Tohumu ve Fitoterapi. Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitusü Farmakognozi Anabilim Dalı, Yüksek lisans tezi.