Mesaj Odaklı Tefsir ve Kur’an Kültürünü Topluma Ulaştırmadaki Rolü: Ali Küçük Örneği

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 2, 26 - 44, 31.12.2020

Ahmet Akbaş

Öz

Tarihsel süreç içerisinde Kur’ân ayetlerini yorumlamada çok farklı yaklaşımlar gelişmiştir. İslam’ın ilk dönemlerinde, önceleri daha çok rivayetlere dayalı tefsir yöntemleri öne çıkarken daha sonra Arap diline ve aklî çıkarımlara dayalı yorumlama yöntemleri gelişmiş, lügavî, fıkhî, kelamî, işâri, mezhebî, edebî, felsefî vb. tefsir yöntemleri uygulanmıştır. Yakın dönemde ise içtimaî tefsir, bilimsel tefsir, psikolojik tefsir, konulu tefsir vb. yöntemler de gündeme gelmiştir. Ancak son asırda bazı müelliflerce uygulandığı halde çok fazla üzerinde durulmamış olan bir tefsir yöntemi de “mesaj odaklı tefsir” diye tabir edebileceğimiz yöntemdir. Bu yöntem, hâlihazırda tam anlamıyla müstakil bir tefsir türü olarak gündeme getirilmemiş ve derinlemesine irdelenmemiş olsa da son asırda telif edilen bazı eserlerde kendini göstermektedir. İbni Âşûr’un et-Tahrîr ve’t-Tenvîr’i, Muhammed Abduh ve Reşid Rıza’nın Tefsiru’l-Menar’ı, Seyyid Kutub’un Fî Zilâli’l-Kur’ân’ı, Said Havva’nın el-Esâs fi’t-Tefsir’i, Abdurrahman Habenneke’nin Me‘âricu’t-Tefekkür’ü, Mevdûdî’nin Tefhimu’l-Kur’ân’ı ve Muhammed Esed’in Kur’ân Mesaj’ı bu eserler arasında sayılabilir. Kur’ân mesajlarının iyi anlaşılması ve topluma ulaştırılmasında çok önemli bir rolü bulunan bu yöntemin en güzel örneklerinden biri de Ali Küçük’ün Besâiru’l-Kur’ân adlı eseridir. Bu çalışmada, Ali Küçük’ün tefsiri bağlamında mesaj odaklı tefsirin mahiyeti, önemi ve Kur’ân kültürünü topluma iletmedeki rolü ortaya konmaya çalışılmış, bu yapılırken de -çalışmanın doğası gereği-söz konusu eserden örnek mahiyetinde bazı uzun alıntılar yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mesaj odaklı tefsir, Ali Küçük, Besâiru’l-Kur’ân, Kur’ân kültürü

Kaynakça

• Akbaş, Ahmet. “21. Yüzyılda Yazılan Türkçe Tefsirlerden Ali Küçük’ün Besâiru’l-Kur’ân’ının Dayandığı Temel Prensiplerin Tahlili”, Din Bilimleri Klasik Sorunlar Güncel Tartışmalar. ed. M. Fatih Kılıç vd. Mardin: Mardin Artuklu Ünv. Yayınları, 2018.
• Arslan, Gıyasettin. “İmam Muhammed b. İdris eş-Şafii’de Gai Yorum Metodu”, Gelenekselci ve Modernist Paradigmalar Kıskacında İmam Şafii. ed. M. Mahfuz Söylemez. Ankara: Araştırma Yayınları, 2014.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmiu’s-Sahîh. nşr. Muhammed Züheyr b. Nasr. 9 Cilt. by.: Dâru Tavki’n-Necât, 1422/2001.
• Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Usûlü. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2007.
• Çalışkan, İsmail. “Elmalılı Hamdi Yazır Muhammed Abduh’a Neden Kızdı?”, Bir Kur’ân Müfekkiri Elmalılı M. Hamdi Yazır. ed. Yüksel Salman. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2017.
• Ensari, Abdurrahman. el-Mürşidu’l-Vecîz ilâ ‘Ulûmi’l-Kur’âni’l-Azîz. İstanbul: Nida Yayıncılık, 2016.
• Esad, Ali Muhammed. “İslam Geleneğinde Makâsıd Düşüncesi ve Makâsıd Merkezli Tefsir”, Makâsıdî Tefsir. ed. Mustafa Çağrıcı. İstanbul: Kuramer Yayınları, 2018.
• http://www.alikucukhoca.com/hakkinda (erişim: 26.03.2018)
• http://www.alikucukhoca.com/hakkinda (erişim: 26.03.2018)
• http://www.dinihaberler.com/diyanet-haber/tefsiri-ile-gonulleri-oksayan-ali-kucuk-hoca-vefat-etti-h127146.html (erişim: 26.03.2018)
• http://www.yenimeram.com.tr/ali-kucuk-hoca-vefat-etti-270462.html (erişim: 26.03.2018)
• Karadâvî, Yusuf. Kur’ân’ı Anlamada Yöntem. Çeviren: M. Nurullah Aktaş. İstanbul: Nida Yayınları, 2015.
• Karaman, Hayrettin vd. Kurʼân Yolu. 5 Cilt. Ankara: DİB Yayınları, 2007.
• Kutub, Seyyid. Fî Zilâli’l-Kur’ân. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’ş-Şürûk, 1412 h.
• Küçük, Ali. Besâiru’l-Kur’ân. 17 Cilt. Konya: Adım Matbaacılık ve Ofset, 2016.
• Maşalı, Mehmet Emin. Kur’ân’ın Anlaşılmasında Gâî Yorum. Ankara: Otto Yayınları, 2016.
• Maşalı, Mehmet Emin. “Yakın Dönem Tefsir Geleneğinde Makâsıd Merkezli Yaklaşım”, Makâsıdî Tefsir. ed. Mustafa Çağrıcı. İstanbul: Kuramer Yayınları, 2018.
• Mâverdî, Ebuʼl-Hasan Ali b. Muhammed b. Habîb. en-Nüketü ve’l-‘Uyûn. 6 Cilt. Beyrut: Dâruʼl-Kütübiʼl-ʻİlmiyye, ts.
• Merâğî, Ahmed Mustafa. Tefsîruʼl-Merâğî. 30 Cilt. Mısır: Şeriketü Mektebetü ve Matbaʻatü Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1946.
• Mevdûdî, Ebu’l-A‘lâ. Tefhîmu’l-Kur’ân, çeviren: Muhammed Han Kayani-Yusuf Karaca vd. 7 Cilt. İstanbul: İnsan Yayınları, 1996.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Câmiu’s-Sahîh. nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• Polat, Fethi Ahmet. “Evrensel Mesajlara Taşıyıcılık Yapan Tarihsel Bir Form Olarak Kur’ân Dili”, Marife Dergisi. yıl: 9, sayı: 1, 2009.
• Rıza, Reşid. Tefsiru’l-Menâr. 12 Cilt. Kahire: Dâru’l-Menâr, 1947.
• Sâbûnî, Muhammed Ali. Safvetü’t-Tefâsîr. 3 Cilt. Kahire: Dâru’s-Sâbûnî, 1997.
• Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr. Câmiʻu’l-Beyân ‘an Teʼvili Âyiʼl-Kur’ân. 24 Cilt. by.: Müessetüʼr-Risâle, 2000.
• Tekin, Mustafa. “Kur’ân’ın Hayatlaşmasında Özel Gün ve Gecelerin İmkânı”, Diyanet İlmî Dergi Kur’ân Özel Sayısı. 2012.
• Turan, Maşallah. Kur’ân-ı Kerîm’in Hidayet Mesajı. Ankara: İlahiyat Yayınları, 2016.
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi, Hak Dini Kur’ân Dili. 10 Cilt. İstanbul: Eser Neşriyat, 1971.
• Zehebî, Muhammed Hüseyin. et-Tefsir ve’l-Müfessirûn. 3 Cilt. Kahire: Mektebetü Vehbe, 1976.
• Zemahşerî, Ebuʼl-Kasım Cârullah Mahmud b. Ömer. Tefsîruʼl-Keşşâf ‘an Hakaikiʼt-Tenzîl ve ‘Uyûniʼl-Ekavîl fî Vücûhiʼt-Teʼvîl. 4 Cilt. Beyrut: Dâruʼl-Kitabi’l-Arabi,1407 h.
• Zuhaylî, Vehbe. et-Tefsiru’l-Münîr. 30 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 1418 h.