Alamût Kalesi

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 2, 735 - 762, 14.12.2021

Remziye Çelik

Öz

Tarihi olayları anlatırken olayların geçtiği alanın coğrafi özelliklerini de dikkate almalıyız. Çünkü o tarihi olay, o coğrafyanın ürünü olup tarihi olaylar o coğrafyaya aittir. Coğrafi yapısı itibariyle fiziki zorlukların oluşturduğu Alamut Kalesi içinde oluşan Hasan Sabbah ekolüne de yansımıştır. Bu çalışmamızda Alamût Kalesine yer verilerek, kalenin coğrafî yapısı, nerede olduğu üzerinde durulmuş olup Alamût Kalesinin önemi ve neden bu kalenin Hasan Sabbah tarafından seçildiğine de değinildi. Şuana kadar Türkiyedeki çalışmalarda yer verilmeyen Alamût Kalesine ait kütüphanedeki bazı değerli eserlerden ve yazarlarından da bahsedilmiştir. Ayrıca tarihte İsmâililerin en önemli simalarından Hasan Sabbah’ın kaleye yerleşmesinden ve İsmâilî mezhebini yaymaya çalışmasından da bu makalede bahsedilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Anahtar Kelimeler: Alamût, Hasan Sabbah, Seyyidina, Deylem

Alamût Castle

Öz

Abstract: While describing historical events, we should also consider the geographical features of the area where the events took place because it is the product of the geography and historical events linked to that geography. It was also reflected in the Hasan Sabbah school formed in Alamut Castle, which had physical challenges due to its geographical location. Alamut Castle was included in our study, as well as its geographical structure, location, and the importance of Alamut Castle, and the reason this castle was chosen by Hasan Sabbah. Some valuable works and authors in the library of Alamut Castle, which have not been studied in Turkey until now, are also mentioned. This article also mentions that Hasan Sabbah, one of the most important figures of the Ismailis in history, settled in the castle and tried to promote the Ismaili sect.

Anahtar Kelimeler

: Alamut, Hasan Sabbah, Sayyadina, Daylam

Kaynakça

• Abdürrefi’, Hakîkat. “Nehzethây-i Milli-yi İran (115) Teshîri el-Mevt ya pâyitaht-i Refi’i Hasan Sabbah”, Armağân, s. 2/45, Tahran, (Ordibeheşt 1999), s.71
• Akikî, Müjgan. “Tarih der payigahhayi haberi”, Ruşd-i âmuzişi târih-i, (Tabistân 1999), S. 43, s.61
• Âreste, Emir Cevân. “Kadı Nûman ve Mezhebi-yi û”, Feslnâme-i heft-i âsumân, S. 9, Tahran. (2009)
• Yazıcı, Hüseyin. “İbn-i Kuteybe”, DİA, Ankara, C. XX, s. 145
• Atıcı Arayancan, Ayşe. Dağın Efendisi Hasan Sabbah ve Alamût “Nizâri İsmâilîleri”, S. 38, Yeditepe, İstanbul (2016)
• Aydoğmuşoğlu, Cihat. “Şah Abbas devrinde İran’da sosyal ve kültürel hayat” Türk dünyası incelemeleri dergisi, S. XI/2, Kış (2011), s.261)
• Azerî, Alâuddin. Dânişnâme-i cihân-i İslamî, “Hasan b. Zeyd, Mulekkeb bi Dâi-yi Kebîr” C. XIII, (Çevrimiçi) Tahran (2014), rch.ac.ir
• Bernard, Lewis. Târîh-i İsmâliyân, fedâiyani İsmâiliye, (Ter. Feridun Bedrei), Tahran, (1970), s. 66,
• Cüveynî, Âta Mülk b. Muhammed. Târîh-i Cihangüşâ-yi Cüveynî, (Tas. Muhammed Kazvînî), Dünyâ-yi Kitâb, Tahran, (2004), C. III, s.193
• Defterî, Ferhad. “Hasan Sabbâh” Dâiret’ul meârif-i bozorg-i İslâmî, Merkez-i Dâiretü’l Meârif-i Bozorg-i İslâmî,Tahran, 1989, C. XX, s. 612
• Demirkol, Murat. “Nâsireddin Tûsî’nin Bilim ve Felsefedeki Yeri”, e-Şarkiyat ilmi araştırmalar dergisi, S.4, Kasım 2010, s. 39
• Erbânî, İbrahim İslah. Gazneviyân ve Selçukiyân, Gurûh-i Pejûhişgerâni İran, Tahran, 1. Basım, 1996, s. 57
• Erbânî, İbrahim İslah. Kitâb-i Gîlan, (Tash. Hûşenk Medenî), Gurûh-i Pejûhişgerâni İran, I. Basım, Tahran, 1996, s.1094
• Sâbî, İbrahim b. Hilal b. Zehrûn el-Herrânî. et-Tâcî, fî ahbâr-i eimme-i Zeydiyye, Beyrut, 1987, s.24
• Franzius, Enno. “Alamût Kalesi”, (Terc. Süleyman Tülücü), EKEV, Akademi Dergisi, II/2, 2000, s. 77-78
• Hamedânî Reşidüddin Fazlüllah. Câmiü’t-Tevârîh/İsmâiliyan, (Tas. ve haş. Muhammed Rûşen), Mîrâs-i Mektûb, Tahran, 2008, s.121 Hezelî, Ebu’l Hasan Ali b. Hüseyin b. Ali b. Abdillah (Mes’udî). Murûcu’z zeheb, “Zikr-i hilâfet-i el-muti’ lillâh”, Kum, H.1409, Dâru’l Hicre, C. IV, s. 283-284
• İbrî, İbnü’l. Târîh-u Muhtasari’d-Düvel, (Tah. Anton Salihanî el-Yesevî), Dâru’ş-Şark, Beyrut, 1992, s.365
• İbn-i Esîr. İzzuddin Ebu’l Hasan Ali b. Ebi’l Kerem, El-Kâmil fi’t târîh, Beyrut, Dâr-u Sadr, Beyrut, 1965, 13 ciltlik, C. VIII, s. 191
• İbn-i Haldun. Târîh-i İbn-i Haldûn, (Tahk. Halil Şehade), Beyrut, 1988, Darü’l fikr, II. Baskı, C. III, s. 658, C. IV, s.16
• İbn-i İsfendiyâr. Bahâuddin Muhammed, Târîh-i Taberistân, (Müt. Ahmed Muhammed Nadî), (Yayınlayan. El-Meclisi’l â’lâ li’s-sekafe), Mısır. 2002, s. 247
• Kâşânî, Abdullah. Zubdetü’t Tevârîh, (Haz. Muhammed Taki Danişpejûh), Tahran, 1988, s. 129
• Kâzim-Pûr, Zehra- Hasan Eşrefî Rîzî. “Kitabhânehâ-yi İslâmi ve te’siri anhâ ber tevlîd-i ilm-i dînî” rasekhoon.net (Çevrimiçi, 12,10,2017)
• Kazvînî, Hamudullah b. Ebi Bekr b. Ahmed. Nüzhetü’l-kulûb, makâlatü’s sâlise der sıfat-i buldân ve vilayât ve buk ‘a, Dünyây-i Kitâb, (Yayımlayan, Guy le Strangen), Dünyây-i Kitâb, Tahran, 1362, b. 1 s.61
• Kazvînî, Hamudullah b. Ebi Bekr b. Ahmed Mustavfî. Târîh-î Gozîde, (Tahkik, Abdü’l Hüseyin Nevayî), Emîr Kebîr, Tahran, 1986, C. III, s.530
• Cüveynî, ‘Atamülk Muhammed. Târîh-i Cihangüşâ-yi Cüveynî, Tashih, Muhammed Kazvînî, İntişârât-i Destân, Tahran, III. Baskı, 1984, C. II, s. 193
• Kazvînî, Zekeriya b. Muhammed. Âsaru’l Bilâd ve Ahbâr’ul İ‘bâd, (Tercüme, Cihangir Mirza), Emîr Kebîr, Tahran 1995, s. 361
• Kutlu, Sönmez. “Tarih Boyunca Türk Kavimlerinin Benimsediği İslam Mezhepleri ve Kırgızistandaki Dini Durum”, (Çevrimiçi) http://www.sonmezkutlu.net) 25.12.2016.
• Maarif Grubu. “Hace Nasîreddin Tûsî ve Gencîne-i Resethâne-i Merağe”, Havza dergisi, Kum, 2010, s. 65
• Mecidzâde, Yusuf. “Berresiy-i çend menbe-i târîh-i İsmâiliye ez didgâh-i bastanşinâsi”, Mecelle-i Bastanşinâsi, Tahran, H.Ş. 1989, s.29
• Mekân, Hamid Melik. “Hâce Nasîreddin Tûsî ve İsmâiliyan” Heft Asumân, S.9 ve 10, Kum, 1380, s.102
• Meraşî, Zehiruddîn. Târîh-i Taberistân, Abbâs Şâyân, Tahran, 1955, s. 222-223
• Mezinânî, Ali. Kitaphâne ve kitapdarî, İntişârât-i Simet, Tahran, 2001, s.148
• Minûyi, Mücteba. “Batiniyye İsmailiyye” ez-neşri danişgâh-i ilahiyyât-i İslâmi-yi Meşhed, S.3 yaz, Meşhed, 1973, s. 5 Muradî, Nurullah. “Merci’ Şinâsî,” İntişârât-i Ferhengi Muâsır, Tahran, 2007, s. 94
• Necmî, Nasır. “Sergozeşt-i Hasan Sabbah ve Kale-i Alamût”, Erğevân, Tahran, 2011, s. 50-52
• Neyyirî, Cevad Şikarî. “Kenkâş der bekayây-i resedhâne-i Merâğe nohostin bonyâd-i beynu’l mileli ilmî pejuhişî asr-i İlhânî”, Târîh ve ulûm-i ictimâî, Bahar, Tahran, 2007, s. 65
• Nimet, Abdullah. Felâsifetu’ş-Şia, Muessesetu’l â’lemî li’l metbuat, Beyrut, 1987, s.541-546
• Recebî Muhammed Hasan. “İran, Kitaphaneha”, Dâiret’ul Meârif’i kitapdâr-i ve ittilav’ resânî,(Haz. Abbas Hurri), C. I, s.408
• Rezevî, Muhammed Taki Müderris. “Ahvâl ve âsâr-i üstâdü’l beşer Hace Nasîreddin Tûsî, İntişârât-ı Dânişgâhî, Tahran, 1956, s. 1-56 Salver, Kahraman Mirza. Ruznâme-i hâtırât-ı Aynu’s Saltanat, (Tahkik Mesud Salver, İrec Efşar), Esatîr, Tahran, 1996 C. I, 782, C. IV, s, 373
• Stûde, Hüseyin Kuli. Coğrafyâ-yi Târîh-i Kazvîn, Berresihây-i Târîhî, S. 22, Tahran, 1970, s.114
• Stûde, Menuçehr. “Kale-i Alamût-beldetül ikbâl”, Ferheng-i İran-zemîn, S.3, Tahran, 1956, s. 10-13
• Siyaveş, Emir Ahmediyân. “Zelzele-i der Pehne-i El-Mevt” Costarhâ-yi Şehrsazî, Bahar, 2005, S. 8, s.52
• Şirî, Ali Esger. “İlel-i Uful-i Kitabhanehâ-yi İslâmî,” Âyin-i Pejûhiş, 4. Yıl, Tahran, S. 22, s.8
• Taberî, Muhammed b. Cerir. Târîh-i Taberî Târîhu’l Umem ve’l Mülûk, (Muhakkık, İbrahim Muhammed Ebu’l Fazl), Beyrut, S. IX, s. 406.438.476.508
• Tan, Muzaffer. “Tarihsel Süreçte İsmaililik ve yaşadığı Farklılaşmalar”, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17.2,(2012), s.111-145
• Tehrânî, Mustafa Dilşad. “Çeşme-i hurşîd, âşinay-i ba nehc’ul belâğa”, Hâne-i Endişe-i Cevan, Tahran, 1999, s.133-134 Vladimirovna, Stroeva Ludmila. Târîh-i İsmâiliyân der İran, (Ter. Pervin Münzevî), b. 3, Tahran, 2004, s.65-65
• Yaşaroğlu, Hasan. “Taberistan Zeydîleri”, Gümüşhane 2012, Copyright© Gümüşhane Üniversitesi Dergisi, s. 179
• Zehebî, Şemsud’din Muhammed b. Ahmed. Târihu’l İslâm, (Tah. Ömer Abdüsselam Tedmûrî), Dârü’l kitâbu’l arabî, Beyrut, 1993, C. XXXIII, s.145
• Zencânî, Muhammed Kerîmî Asl. “Destûrü’l Müneccimîn ve ulûm-i mütedâvil nezd-i Nizzariyân-i Îran der ahd-i Hasan Sabbâh”, Peyk-i Noor, Kış eki, Tahran, 2006, s.39
• Zencânî, Muhammed Müderris. Mecme’ut Tevârih-i Sultaniyye, İntişârât-i Emîr-i Kebîr, Tahran, 1986, s.191-227
• Zerkelî, Hayruddin. A’lâm’ul kâmus terâcim li eş-huri’r-ricâl ve’n nisâ mine’l Arab ve’l müsta‘rebîn ve’l müstaşrikîn, VIII. Basım, 1989, Beyrût, Dârü’l i‘lm, C. II, s. 193