Allocation of Shares/Portions from the Zakat Fund for Non-Muslims under Muallafa-i kulûb in Islamic Law

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 2, 198 - 215, 31.12.2023

Zübeyir Aslan

https://doi.org/10.58657/batmanakademi.1390889

Öz

One of the five fundamental requirements of Islam is for financially capable Muslims to give zakat to the deserving eight categories. The obligation of zakat and the eligible recipients are based on Quranic verses. During the time of the Prophet Muhammad, zakat was given to all categories, including the "muallafa-i kulûb" (those whose hearts are to be reconciled). However, during the reign of Hz. Abu Bakr, Hz. Umar intervened as the leader and put an end to giving zakat to muallafa-i kulûb. This new practice was accepted by Hz. Abu Bakr and other companions. Therefore, based on the suspension of the ruling to give zakat to muallafa-i kulûb, jurists have made different interpretations. For instance, Hanafis argue that zakat cannot be given to muallafa-i kulûb after the Prophet Muhammad, while according to the Maliki school of thought, the ruling still applies. Shafi'is emphasize that giving zakat to muallafa-i kulûb indicates permissibility, whereas according to the Hanbali school, the ruling for all categories, including muallafa-i kulûb, continues. Additionally, according to some scholars and the decisions of contemporary Islamic jurisprudential councils, it has been declared that the relevant verse's ruling has not been nullified. Hence, the various opinions of jurists regarding giving zakat to this specific category and the current scope of muallafa-i kulûb, as well as who can be included in this category, constitute the main focus of our study. Furthermore, our work aims to shed light on certain financial support provided to non-Muslims under the name of zakat by various Islamic organizations today, from a jurisprudential perspective.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, Charity, Zakat, Non-Muslim, Muallafa-i kulûb

İslâm Hukukunda Müellefe-i Kulûb Kapsamındaki Gayri Müslimlere Zekât Fonundan Pay/Hisse Tahsisi

Öz

İslâm’ın beş temel rüknünden biri zekâttır. Zekâtın farz oluşu ve zekât verilecek sınıflar Kur'an nassına dayanmaktadır. Hz. Peygamber zamanında farklı zamanlarda müellefe-i kulûb kategorisi dâhil tüm sınıflara zekât verilmiştir. Ancak Hz. Ebû Bekir döneminde Hz. Ömer, ülü’l-emr olarak müdahale etmiş ve müellefe-i kulûba verilen zekât uygulamasını nihayete erdirmiştir. Bu yeni tatbikat, Hz. Ebû Bekir ile diğer sahabeden kabul görmüştür. Bu itibarla, Kitap ve Sünnet’le sabit olan müellefe-i kulûba zekât verme hükmünün askıya alınmasından hareketle fakihler farklı içtihatlarda bulunmuşlardır. Nitekim Hanefîler Hz. Peygamber’den sonra müellefe-i kulûba zekât verilemeyeceğini savunurlarken, Mâlikîler’in mezhep görüşüne göre hüküm bakidir. Şâfiîler, müellefe-i kulûba zekât verilmesinin “ibâha” bildirdiğini vurgularlarken, Hanbelîler’e göre de müellefe-i kulûb dâhil bütün sınıfların hükmü bakidir. Keza günümüzdeki fıkıh meclislerinin kararları ile bazı fakihlere göre de ilgili âyet hükmünün neshedilmediği teyid edilmiş ve bu grubun halen zekât sarf edilecek sınıflardan sayıldığı deklare edilmiştir. Bu itibarla; fakihlerin mezkûr kategoriye zekât verilip-verilmemesiyle ilgili çeşitli görüşleri ile müellefe-i kulûbun günümüzdeki kapsamı ve bu sınıfa kimlerin sokulabileceği hususları çalışmamızın ana konusunu oluşturmaktadır. Keza çalışmamız; günümüzde çeşitli İslâmî kuruluşlarca gayri müslimlere zekât adı altında yapılan bir takım maddi/nakdi fonlamalara fıkhî pencereden ışık tutma amacını taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

İslâm Hukuku, Sadaka, Zekât, Gayri Müslim, Müellefe-i kulûb

Kaynakça

• Aslan, Mahsum, İslâm Hukukunda Efdaliyet, Ankara, 2023.
• Beyzâvî, Nâsırüddîn Ebû Saîd (Ebû Muhammed) Abdullah b. Ömer b. Muhammed. Envârü’t-tenzîl ve esrârü’t-teʾvîl. Beyrut, 1997.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukuku İslamiyye ve Istılahatı Fıkhîyye Kamusu. İstanbul, 1970.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî. Sahîhu’l-Buhârî. Dımaşk: Dârü İbn Kesîr, 2002.
• Buhûtî, Mansur b. Yunus b. Salâheddin b. Hasan b. İdris. Keşşâfü’l-kınâ‘ ‘an Metni’l-iknâ‘. Beyrut, 1983.
• Çeker, Orhan. Saffet Köse’nin, “Hz. Ömer’in Bazı Uygulamaları Bağlamında Ahkâm’ın Değişmesi Tartışmalarına Bir Bakış” Başlıklı Makalesi Üzerine Bazı Mülahazalar. “İslam Hukuk Araştırmaları Dergisi” 7 (2006).
• Dalgın, Nihat. Zekât Hükümleri. “Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi” 16/16 (01 Ağustos 2004).
• Derdîr, Ebü’l-Berekât Ahmed b. Muhammed b. Ahmed el-Adevî. Hâşiyetü’d-Düsûkî ala’ş-Şerhi’l-kebîr. Haleb, ts.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eş‘as b. İshak b. el-Ezdi es-Sicistânî. Sünenü Ebî Dâvûd,. Humus, 1969.
• Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü. İstanbul, 2019.
• Fâruk Muhammed Ahmed Musa, Münâ. “İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi” 35 (2020), 408.
• Feyyûmî, Ahmed b. Muhammed b. Ali. el-Misbâhü’l-münîr. Dımaşk, 2016.
• Hattâb, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. Muhammed b. Abdurrahman er-Ruaynî. Mevâhibü’l-celîl fi şerhi Muhtasari’ş-Şeyh Halîl. Kahire, bty.
• İbn Arafe, Ebû Abdillâh Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Arafe el-Vergammî et-Tûnisî (ö. 803/1401). Şerhu Hudûdu İbn Arafe. Beyrut, 1993.
• İbn Hişâm, Ebu Muhammed Abdilmelik el-Himyerî. es-Sîretü’n-Nebeviyye. Beyrut, 1992.
• İbn Tâhir, Habîb. el-Fıkhü’l-Mâlikî ve edilletühü. Beyrut, 1988.
• İbnü’l-Hümâm, Muhammed b. Abdilvahid es-Sivâsî. Fethu’l-kadîr Şerhu’l-Hidâye. Beyrut, 2003.
• Kal‘acî, Muhammed Ruvâs. Mu‘cemü lüğati’l-fukahâ. Beyrut, 1996.
• Kallek, Cengiz. “Müellefe-i kulûb”. TDV İslâm Ansiklopedisi. C. 31. Ankara, 2020.
• Karadâvî, Yusuf. Fıkhü’z-zekât. Beyrut, 1973.
• Komisyon. Dinî Kavramlar Sözlüğü. Ankara, 2006.
• Köse, Saffet. Hz. Ömer’in Bazı Uygulamaları Bağlamında Ahkâm’ın Değişmesi. “İslam Hukuk Araştırmaları Dergisi” 7 (2006).
• Mâverdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Habîb el-Basrî el-Mâverdî. el-Hâvi’l-kebîr. Beyrut, 1994.
• Muhammed Fuad Abdulbakî. el-Mu‘cemü’l-müfehres li-elf’azı’l-Kur’ânı’l-kerîm. Kahire, Kahire., 1945.
• Müslim, Ebu’l-Hasan Müslim b. el-Haccâc en-Nisâbûrî. Sahîhü’l-Müslim. Beyrut: Muhammed Fuâd Abdulbâkî, Dârü ihyâi’t-Türâsi’l-Arabî., 1955.
• Nevevî, Muhyiddîn Ebû Zekeriyya Yahya b. Şeref. el-Mecmûʿ şerhu’l-Mühezzeb (tahk. Muhammed Necîb el-Mutî‘î). Cidde, bty.
• Râzî, Ebû Abdillâh (Ebü’l-Fazl) Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn et-Taberistânî. Mefâtîhu’l-ğayb. Beyrut, 1981.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. el-Câmiu‘l’l-kebîr (Sünen-i Tirmizî). Beyrut: Dârü’l-ğarbi’l-İslâmî, Beşşâr ‘Avvâd Marûf., 1998.
• Uluslararası İslâm Fıkhı Kongresi. “تفعيل دور الزكاة في مكافحة الفقر وتنظيم جمعها وصرفها بالاستفادة من الاجتهادات الفقهية”. https://iifa-aifi.org/2261.html, 2007. https://iifa-aifi.org/2261.html
• Uluslararası Şer‘î Zekât Heyeti Genel Sekreterliği Zekât Ofisi. “en-Nedvetü’s-sâlisse li-kadâya’z-zekâti’l-muʿâsırati’l-münʿakıde bi’l-Küveyt”. Kuveyt, 03.12 1992.
• Yılmaz, İbrahim. Kamu Otoritesinin Mubahı Sınırlandırması Bağlamında Müellefe-i Kulûba Zekât Fonundan Pay Verilmesi İle İlgili Hz. Ömer’in Uygulaması, “İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi” 31 (2018).
• İstifade Edilen Bazı İnternet Siteleri: https://iifa-aifi.org/2261.html, 2007. https://iifa-aifi.org/2261.html Uluslararası İslâm Fıkhı Kongresi. “تفعيل دور الزكاة في مكافحة الفقر وتنظيم جمعها وصرفها بالاستفادة من الاجتهادات الفقهية”.
• Uluslararası Şer‘î Zekât Heyeti Genel Sekreterliği Zekât Ofisi. “en-Nedvetü’s-sâlisse li-kadâya’z-zekâti’l-muʿâsırati’l-münʿakıde bi’l-Küveyt”. Kuveyt, 03.12 1992.
• https://www.dw.com/tr/d%C3%BCnyada-en-h%C4%B1zl%C4%B1-yay%C4%B1lan-din-i%CC%87slam/a-18371262
• https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-39127472
• https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/islamiyet-dunyada-en-hizli-yayilan-din/1407483
• https://fetva.diyanet.gov.tr/Cevap-Ara/444/zekat-gayrimuslimlere-verilebilir-mi /