KUR’ÂN’IN BÂTINİ (İÇSEL) VE ZAHİRÎ (DIŞSAL) ŞİFASI

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 1, 34 - 45

Muhammed Sadık Subaşı

https://doi.org/10.58657/batmanakademi.1414970

Öz

Müslüman toplumlarda Kur’ân aracılığıyla bedensel ve ruhsal hastalıklara şifa bulma anlayışı (özellikle halk arasında) her dönemde varlığını koruyan bir olgu olmuştur. Bu anlayış genel olarak Kur’ân-ı Kerîm’in şifa kaynağı olduğunu bildiren âyetlere ve konuyla ilgili rivayetlere dayandırılmaktadır. Genel kanaat, âyetler aracılığıyla tedavi yöntemlerinin uygulanabileceği yönünde olsa da ilk dönemlerden itibaren konuyla ilgili farklı yaklaşımlar da söz konusu olmuştur. Müfessirler, Kur’ân’ın şifa olduğunu bildiren âyetleri yorumlarken bedensel hastalıklardan ziyade inanç, bilgi ve davranışlarla ilgili olan mânevî hastalıklar üzerinde durmaktadır. Bu mânevî hastalıklar, birey ve toplumun huzurunu bozan bütün problemleri kapsamaktadır. Bu çalışmada Kur’ân’ın şifa olduğunu bildiren âyetlerin müfessirler tarafından nasıl yorumlandığı ve bu yorumların tasnifi üzerinde durulmaktadır. İlgili yorumlar, öncelikle içsel (bâtıni) ve dışsal (zahirî) olarak ikiye ayrılmıştır. Daha sonra içsel şifa; inanç-bilgi (itikat-ilim) ve duygusal (kalbî) ahlâk şeklinde; dışsal şifa ise ibâdât-muamelât ve davranışsal (amelî) ahlâk şeklinde tekrar ikiye ayrılmıştır. Bedensel hastalıklarla ilgili olan rukye, muska, nüşre gibi uygulamalar ve ilgili tartışmalar çalışmanın kapsamı dışında bırakılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur’an, Âyet, Şifa, İçsel Şifa, Dışsal Şifa

The Internal (Inner) and External (Outer) Healing of the Quran

Öz

In Muslim societies, the concept of finding healing for physical and mental illnesses through the Quran has been a persistent phenomenon, particularly among the general public. This belief is primarily based on the verses of the Holy Quran that refer to it as a source of healing, along with related narratives. Although the general belief is that healing methods can be applied through the verses of the Quran, there have been different approaches to this subject since the early periods. Exegetes, when interpreting the verses that announce the Quran as a source of healing, focus more on spiritual illnesses related to faith, knowledge, and behavior rather than physical illnesses. These spiritual illnesses encompass all problems that disrupt the peace of individuals and society. This study focuses on how the verses declaring the Quran as a source of healing are interpreted by exegetes and on the classification of these interpretations. The interpretations are initially divided into two categories: internal (inner) and external (outer). Subsequently, internal healing is classified into faith-knowledge (doctrinal-scientific) and emotional (heart-based) morality, while external healing is classified into religious practices and behavioral (practical) morality. Practices and related discussions concerning physical illnesses, such as ruqyah, amulets, and nushra, have been excluded from the scope of this study.

Anahtar Kelimeler

tafsir, quran, verses, healing, internal healing, external healing.

Kaynakça

• Kur’an-ı Kerim Meâli. çev. Halil Altuntaş - Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 6. Basım, 2010.
• Âlûsî, Ebü’s-Senâ Şihâbüddîn Mahmûd b. ʿAbdillâh b. Mahmûd el-Hüseynî el-. Tefsîrü’l-Âlûsî - Rûhu’l-meʿânî fî tefsîri’l-Kurʾâni’l-ʿazîm ve’s-sebʿi’l-mesânî. thk. ʿAlî Abdülbâri ʿAtıyye. 15 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1. Basım, 1415.
• Aydın, Halil İbrahim. Kur’an’ın Vasıfları Bağlamında Şifa Kavramı. İstanbul: Karabük Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Doktora Tezi, 2022.
• Begavî, Muhyi’s-sünneh Ebû Muhammed Hüseyin b. Mesud. Meʿâlimu’t-tenzîl fî tefsîri’l-Kur’ân. thk. Abdurrezzâk el-Mehdî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-ʿArabî, 1420.
• Çelebi, İlyas. “Rukye”. TDV İslam Ansiklopedisi. Erişim 22 Haziran 2020. https://islamansiklopedisi.org.tr/rukye
• Derveze, Muhammed İzzet. et-Tefsîru’l-hadîs. Kahire: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-ʿArabîyyeh, 1383.
• Ebû Hayyân, Muhammed b. Yusuf Esîruddîn el-Endülûsî. el-Bahru’l-muhît fi’t-tefsîr. thk. Sıdkî Muhammed Cemîl. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1420.
• Ebüssuûd, Muhammed b. Muhammed b. Mustafa el-İmâdî. İrşâdü’l-ʿakli’s-selîm ilâ mezâya’l-Kitâbi’l-Kerîm. 9 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-ʾArabî, ts.
• Halîl b. Ahmed, Ebû ʿAbdirrahmân. Kitâbü’l-ʿAyn. thk. Dr. Mehdî el-Mahzûmî, Dr. İbrâhîm es-Semerrâî. Dâru ve Mektebetü’l-Hilâl, 2010.
• Heyet. Kur’an Yolu -Türkçe Meâl ve Tefsir-. 7 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 4. Basım, 2012.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İmâdüddin İsmail b. Ömer. Tefsîrü’l-Kur’âni’l-ʿAzîm. thk. Sami b. Muhammed es-Selame. 8 Cilt. Riyad: Daru Taybe, 1999.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fadl Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Ensârî. Lisânü’l-’Arab. Beyrut: Dâru Sadr, 3. Basım, 1994.
• İbnü’l-Cevzî, Camâluddin Ebü’l-Ferac ʿAbdurrahmân b. ʿAlî b. Muhammed. Zâdu’l-mesîr fî ʿilmi’t-tefsîr. thk. ʿAbdurrezzâk el-Mehdî. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-ʿArabî, 1422.
• İsfahânî, Ebü’l-Kâsım Hüseyn b. Muhammed b. Mufaddal Râgıb el-. el-Müfredât fî Garîbi’l-Kur’ân. Dımaşk/Beyrut: Dâru’l-Kalem/Dâru’ş-Şâmiyye, 1. Basım, 2002.
• Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr. el-Câmiʿ li-ahkâmi’l-Kur’ân. thk. Ahmed el-Berdûnî - İbrahim Atfîş. 20 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1933.
• Mâtürîdî, Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd ebû Mansûr. Tefsîru’l-Mâtürîdî (Te’vîlâtü Ehli’s-Sünneh). thk. Dr. Mecdî Bâselûm. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 2005.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasen ʿAlî b. Muhammed b. Muhammed b. Habîb el-Basrî el-Bağdâdî. Tefsîru’l-Mâverdî - en-Nüket ve’l-ʿuyûn. thk. es-Seyyid ibn ʿAbdil-Maksûd b. ʿAbdi’r-Rahîm. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, ts.
• Mekkî b. Ebî Tâlib, Ebû Muhammed Hammûş b. Muhammed b. Muhtar el-Kaysî. el-Hidâye ilâ bülûği’n-nihâye fî ʿilmi Meʿâni’l-Kur’ân ve tefsîrihi. thk. Komisyon. 13 Cilt. Şârıka: Câmiʿatü’ş-Şârıkah, 1. Basım, 2008.
• Merâğî, Ahmed b. Mustafa el-. Tefsîrü’l-Merâğî. 30 Cilt. Mısır: Mektebetü ve Matbaʾatü Mustafa el-Bâbî, 1946.
• Muhammed Fuâd, Abdilbâkî. el-Muʿcemü’l-müfehres li elfâzi’l-Kur’âni’l-Kerîm. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1945.
• Mukâtil, Ebü’l-Hasen Mukâtil b. Suleymân b. Beşîr el-Ezdî el-Belhî. Tefsîru Mukâtil b. Süleymân. thk. Abdullah Mahmûd Şehhâte. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâs, 1423.
• Öz, Selahattin. Kur’ân’da Şifa Kavramı. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2004.
• Râzî, Ebû ʿAbdillâh Fahrüddîn Muhammed b. Ömer er-. Mefâtîhu’l-gayb (et-tefsîru’l-kebîr). Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-ʿArabî, 1420.
• Reşîd Rızâ, Muhammed. Tefsîrü’l-Menâr. 12 Cilt. Mısır: el-Hey’etü’l-Mısriyyeti’l-ʾÂmmetü li’l-Kitâb, 1990.
• Sarımurat, M. Said. Kur’ân-ı Kerim Açısından Şifa-Tedavi. Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2008.
• Saʿlebî, Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm Ebû İshâk es-. el-Keşf ve’l-beyân ʿan tefsîri’l-Kur’ân. thk. İmâm Ebî Muhammed b. ʿÂşûr. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-ʿArabî, 2002.
• Semerkandî, Ebû’l-Leys Nasr b. Muhammed b. Ahmed b. İbrâhîm es-. Bahru’l-ʿulûm. b.y.: y.y., ts.
• Semʿânî, Ebü’l-Muzaffer Mansûr b. Muhammed b. Abdilcebbâr et-Temîmî el-Mervezî es-. Tefsîru’l-Kur’ân. thk. Yâsir b. İbrâhîm, Ganîm b. ʿAbbâs b. Ganîm. Riyaḍ: Dâru’l-Vatan, 1997.
• Suyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî es-. ed-Dürrü’l-mensûr fi’t-tefsîr bi’l-me’sûr. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Taberî, Muhammed b. Cerîr b. Yezîd b. Kesîr b. Gâlib el-Emelî Ebû Cʿafer. Câmiʿu’l-beyân ʿan teʾvîli’l-Kur’ân. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. Mekke: Dâru’t-Terbiyeh ve’t-Türâs, 2000.
• Türk Dil Kurumu. “Sadra Şifa Vermek”. Güncel Türkçe Sözlük. Erişim 14 Kasım 2023. https://sozluk.gov.tr/
• Türk Dil Kurumu. “Şifa”. Güncel Türkçe Sözlük. Erişim 12 Aralık 2023. https://sozluk.gov.tr/
• Umaç, Bilal. Kur’ân’da Şifa Sekîne ve Tuma’nîne Kavramları. Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Vâhidî, Ebü’l-Hasen Ali b. Ahmed b. Muhammed b. Ali el-Vâhidî en-Nîsâbûrî. et-Tefsîru’l-basît. thk. Heyet. 25 Cilt. Riyad: Câmiʿatü’l-İmâm Muhammed b. Suʿûd el-İslâmiyye, 1430.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kasım Cârullâh Mahmûd b. Ömer b. Muhammed. el-Keşşâf ʿan hakâʾikı gavâmizi’t-tenzîl ve ʿuyûni’l-ekâvîl fî vücûhi’t-teʾvîl. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-ʿArabî, 3. Basım, 1407.