KUDDÛSÎ DİVANINDA MEHDÎLİK

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 1, 46 - 59, 30.06.2024

Şuheda Habibe Önal , Ayşe Farsakoğlu Eroğlu

https://doi.org/10.58657/batmanakademi.1459056

Öz

Kuddûsî Ahmed Efendi 1769-1849 yılları arasında yaşamıştır. Niğde’nin Bor ilçesinde dünyaya gelen Kuddûsî, Maraşlı Seyyid İbrahim Efendi’nin oğludur. Küçük yaşta babasından eğitim almaya başlayan Kuddûsî, önce babası gibi Nakşibendiyye tarikatına mensup olmuş ancak daha sonra manevi bir işaretle Kadiriyye tarikatına geçmiştir. Kuddûsî, 18. yüzyılın sonu ve 19. yüzyılın başında yaşamış olması hasebiyle, Osmanlı Devleti’nin gerileme ve dağılma dönemine şahit olmuştur. Batılılaşmanın yoğun olarak görüldüğü bu dönemlerde, hem siyasal hem de toplumsal bozulmalar meydana gelmiştir. Kuddûsî, en hacimli eseri olan divanında bu bozulmanın toplumsal yönüne dikkat çekmiş ve bunu Mehdî’nin geleceğinin bir işareti olarak görmüştür. O, şiirlerinde bu durumu sade ve samimi bir şekilde dile getirmiş, insanları açıkça uyarmıştır. Bu çalışmada ilk olarak kendisinden önce kötülükle dolu olan dünyaya gelecek ve kötülüğü ortadan kaldıracak kimse olarak bilinip inanılan Mehdî ve Mehdîlik inancının nereden geldiğine değinilmiş, daha sonra Türk İslam Edebiyatı’nda Mehdîlik ile ilgili şiirler incelenmiştir. Ardından Kuddûsî’nin hayatı ve eserleri ile ilgili bilgiler verilmiş, son olarak da Kuddûsî divanında geçen Mehdîlik ile ilgili beyitler ele alınıp incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kuddûsî, Dİvan, Mehdî, Türk İslam Edebiyatı

KUDDÛSÎ DİVANINDA MEHDÎLİK

Öz

Kuddûsî Ahmed Efendi lived between 1769-1849. Kuddûsî, who was born in Bor district of Niğde, is the son of Maraşlı Seyyid İbrahim Efendi. Kuddûsî, who started receiving education from his father at a young age, first belonged to the Naqshbandiyya sect like his father, but then, with a spiritual sign, he transferred to the Qadiriyye sect. Since Kuddûsî lived at the end of the 18th century and the beginning of the 19th century, he witnessed the period of decline and dispersion of the Ottoman Empire. During these periods when Westernization was intense, both political and social disruptions occurred. In his most voluminous work, his divan, Kuddûsî drew attention to the social aspect of this corruption and saw it as a sign of the future of the Mahdî. He expressed this situation simply and sincerely in his poems and clearly warned people. In this study, first of all, the origin of the Mahdî and the belief in Mahdî, who is known and believed to be the one who will come to the world full of evil before him and eliminate evil, is mentioned, and then the poems about Mahdî in Turkish-Islamic Literature are examined. Then, information about Kuddûsî's life and works was given, and finally, the couplets about Mahdism in Kuddûsî's divan were discussed and examined.

Anahtar Kelimeler

Kuddûsî, Divan, Mahdî, Turkish Islamic Literature

Kaynakça

• Alıcı, Lütfi – Alıcı, Gülcan. “Mar’aşîzâde Ahmed Kuddusi’nin Vasiyetnâme Adlı Eseri”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 16/1 (Nisan 2019), 151-166.
• Altun, Mustafa. Sî-Nâme-i Hümâmî. PDF: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2017. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55732,si-name-i-humamipdf.pdf?0
• Atik Gürbüz, İncinur. “Osmanlı Metinlerinde Mehdi Tasavvurları”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaşi Veli Araştırma Dergisi/ 89 (Mart 2019), 11-41.
• Çelebi, İlyas. “Deccal”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 9/69-72. Ankara: TDV Yayınları, 2019. Çetin, Nuran. “Müştak Baba ve Kuddûsî Baba Divanlarında İlahi Aşk Anlayışı Üzerine Değerlendirme”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18/35 (Haziran 2019), 234-258.
• Doğan, Ahmet. Kuddûsî Divanı. Ankara: Akçağ Yayınları, 2.Basım, 2013.
• Fığlalı, Ethem Ruhi. “İsnâaşeriyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 23/142-147. İstanbul: TDV Yayınları, 2019.
• İlhan, Avni. Mehdilik. İstanbul: Beyan Yayınları, 1993.
• Kara, Adem. “1828-29 Osmanlı-Rus Savaşı ve Anadolu’da Alınan Tedbirler”. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 8/14 (Aralık 2005), 121.
• Karabulut, Mustafa. “Osmanlı İmparatorluğunda 19.Yüzyılda Değişim süreci, Sosyal ve Kültürel Durum”. Mecmua 1/2 (Aralık 2016), 49-65.
• Kuddusioğlu Ali Eren. İlahi Aşkla Yoğrulmuş Bir Ömür. İstanbul: Bor’lu Ahmed Kuddusi Vakfı, 2017. Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş -Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 12. Basım, 2011. Küçük, Sabahattin. Baki Divanı Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1994.
• Köksal, Mustafa Âsım. Hak Âşık’ı, Büyük Mürşid Ahmed Kuddusi. Ankara: Fon Matbaası, 1983.
• Lutfî, Hâce Muhammed. Hulâsâtül- Hakâyık ve Mektûbat-ı Hâce Muhammed Lutfî. İstanbul: Damla Yayınevi, 4. Basım, 2006
• Mermer, Ahmet. Karamanlı Aynî Divanı. PDF: Kültür ve turizm Bakanlığı Yayınları, 2020. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/78478,karamanli-ayni-divanipdf.pdf?0
• Oruç, Muhammet Cihat. “ Dinlerde Kurtarıcı Düşüncesini İfade Eden Kavramlar Üzerine Bir İnceleme”. Trabzon İlahiyat Dergisi 9/2 Aralık (2022), 127-155.
• Sarıkçıoğlu, Ekrem. “Mehdî”. Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 28/371-374. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Şeylan, Ali. Hikmet-Nâme-II. PDF: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2018. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56529,ibrahim-ibn-i-bali-hikmet-name-iipdf.pdf?0
• Tenik, Ali. “Maraşizâde Ahmed Kuddûsî’nin 19. Yüzyıl Osmanlı Bilim ve Kültür Hayatına Etkisi” Uluslararası Osmanlı Döneminde Maraş Sempozyumu, ed.Cevdet Kabakcı, ed.Serdar Yakar. 2/ 158-159. Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Belediyesi, 2013.
• Tenik, Ali. “Ahmed Kuddusi ve Tasavvuf Düşüncesi”. Niğde: Borlu Ahmed Kuddusi Vakfı Yayınları, 2012, 58-59.
• Ünver, Mustafa. “Borlu Kadiri Şeyhi Ahmed Kuddusi ve Şiirlerinde Kur’an Kerim’e Yaptığı Atıflar”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16/16 (Ağustos 2004),129-184.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Mehdî”. Türk Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 28/371-374. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Kıyamet Alâmetleri”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25/ 522-524. Ankara: TDV Yayınları, 2022.