Ma‘rûf er-Rusâfî’nin Mersiyeleri

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 156 - 190, 01.01.2025

Murat Güler , Rıfat Akbaş

https://doi.org/10.58657/batmanakademi.1545632

Öz

Klasik ve modern Arap edebiyatının belirgin türlerinden biri olan mersiyeler, bir teselli sembolü olarak kabul edilmektedir. Ayrıca mersiyeler hayal gücüne ve sanatsal vizyona sahip olan, yas ve yargılama durumunda duyguları yönlendirme becerisi bulunan edebiyatçılar nezdinde önemli bir yer tutmaktadır. Bu edebiyatçılar arasında 20. yüzyılın en önemli şahsiyetleri arasında gösterilen Iraklı şair Ma‘rûf er-Rusâfî (1875-1945) de bulunmaktadır. Bağdat’ın yanı sıra Arap dünyasında da ünü yayılan Ma‘rûf Rusâfî’nin şiir, dil ve edebiyat alanında pek çok eseri vardır. Eserleri arasında en fazla dikkat çekeni Divan’ıdır. Divân’da, ölen kimsenin ardından tutulan yas ve duyulan üzüntüyü ifade eden birçok mersiye göze çarpmaktadır. Rusâfî; hocaları, arkadaşları, devlet adamları ve vefat eden diğer önemli şahsiyetler için çok sayıda mersiye kaleme almıştır. Rusâfî’nin kullandığı birtakım hüzün ifadeleri ve anlatımı güçlü kılmak için başvurduğu edebî sanatlar söz konusu mersiyelerinde öne çıkan karakteristik özelliklerin başında gelir. Onun bu tür şiirlerinde dikkat çeken diğer bir özellik ise ölümden etkilenerek yaşadığı duygu yoğunluğudur. Bu durum onun mersiyelerinde kullandığı çeşitli başlıklarda da kendisini göstermektedir. Şair, bu şiirlerinde bazen birtakım söz öbekleri ve cümleler ile bazen de benzetmeler yaparak hüzün ve acısını dile getirmiştir.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belagatı, Şiir, Mersiye, Ma’rûf er-Rusâfî, Hüzün İfadeleri

Maʿrūf Al-Ruṣāfī’s Elegies

Öz

The elegies, one of the prominent genres in classical and modern Arabic literature, are regarded as symbols of solace. Elegies hold significant value among literary figures with the imaginative and artistic vision to channel emotions in times of mourning and reflection. Among these figures is the Iraqi poet Ma‘ruf al-Rusafi (1875–1945), considered one of the most important personalities of the 20th century. Renowned not only in Baghdad but also across the Arab world, al-Rusafi authored numerous works in poetry, language, and literature. His most notable work is his Diwan. The Diwan prominently features elegies that express the grief and sorrow felt for the deceased. Al-Rusafi composed numerous elegies for his teachers, friends, statesmen, and other prominent figures who had passed away. Rusāfī's expressions of sadness and the literary arts he used to make his narrative stronger are one of the prominent characteristics of his elegies. Another notable feature of his elegiac poetry is the intense emotional experience he conveys as influenced by death. This depth of feeling is reflected in the various titles he uses in his elegies. In these poems, the poet sometimes uses phrases and sentences or metaphors to express his grief and sorrow.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language Rhetoric, Poetry, Elegy, Maʿrūf al-Ruṣāfī, Expressions of Sorrow

Kaynakça

• Arslan, Adnan. “Iraklı Şair Ma‘rûf er-Rusâfî’nin Gözünden Hülâgû’nun Bağdat İstilası”. İslâmî İlimler Dergisi 17/2 (Güz 2022), 53-67.
• Ayyıldız, Erol. “Ma‘rûf er-Rusâfî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 28/69-71. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Aziz, Serkevt. Türkiyâ ve’l-Etrâk fî şi‘ri Ma‘rûf er-Rusâfî: Marûf er-Rusâfî’nin Şiirlerinde Türkiye ve Türkler. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• Âl Cundî, Edhem. A‘lâmu’l-edeb ve ‘l-fenn, Dımeşk: y.y., 1958.
• Baltacı, Cahit. “Mektep (Osmanlılar’da Mektep)”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 29/6-7. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• Bekkâr, Yusuf Huseyn. Binâu’l-kasîde fi’n-nakdi’l-Arabiyyi’l-kadîm fî dav’i-n-nakdi’l-hadîs. Beyrut: Dâru’l-Endelus, 1982.
• Bilge, Mustafa L.. “Faysal I”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 12/264-265. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Durmuş, İsmail. “Tezat”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 41/58-60. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Ezherî, Muhammed b. Ahmed b. Ebû Mansûr. Tehzîbu’l-luğa. thk. Muhammed ‘İvad Mur‘ib. 16. Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, 2001.
• Ebû Nâcî, Mahmûd Hasan. er-Risâ’ fi’ş-şi‘ri’l-‘Arabî ev cirâhâtü’l-kulûb. Beyrut: Dâru Mektebeti’l-Hayat, 1401/1981.
• Ebû Ali, Abdülhâdi Ali. İtticâhâtü’r-resâ ve tetavvuruhu fi’l-asri’l-Abbâsiyyi’l-evvel. Mısır: y.y., 1411/1990.
• Ferâhîdî, Halîl b. Ahmed, Ebû Abdurrahman b. ‘Amr b. Temîm. Kitâbu’l-‘ayn, thk. Mehdî el-Mahzûmî-İbrahim es-Sâmerrâî. 8 Cilt. b.y., Dâru’l-Hilâl, ts.
• Göl, Hacer. “Belgelerle Mahmut Şevket Paşa Suikastı”. Tarih ve Gelecek Dergisi 7/1 (Mart 2021), 334-362. doi: http://dx.doi.org/10.21551/jhf.892783.
• Güzel, Abidin. İbni Abdirabbı̇hı̇n el-İkdul Ferı̇d Adlı Eserı̇nde Tazı̇ye ve Mersı̇ye. Malatya: İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Haccâvî, Ârif. İhyâu’ş-şi‘ri’l-Bârûdî ve’z-Zehâvî ve Şevkî ve Hâfız ve’r-Rusâfî ve’l-Cevâhirî. Kahire: Dârul-Meşrik, 2018.
• Hannâ el-Fâhûrî. el-Câmi‘ fî târîhi’l-edebi’l-‘Arabî-el-edebu’l-hadîs. Beyrut: y.y., 1986.
• İbn Fâris, Ebu’l-Hasen Ahmed b. Fâris b. Zekeriyyâ el-Kazvînî er-Râzî. Mu‘cemu mekâyîsi’l-luğa. thk. ‘Abdusselâm Muhammed Hârûn. 6. Cilt. b.y., Dâru’l-Fikr, 1979.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mukerrem b. Ali Ebu’l-Fadl Cemâluddîn el-Ensârî el-İfrîkî. Lisânu’l-‘Arab. 14. Cilt. Beyrut: Dâru Sâdir, 3. Basım, 1993.
• İskenderî, Ahmed vd., el-Mufassal fî târîhi’l-edebi’l-Arabî fi’l-‘usûri’l-kadîme ve’l-vasîta ve’l-hadîse. Beyrut: y.y., 1994.
• Karabela, Nevin. “Ma‘rûf er-Rusâfî ve Şiirlerinde Kadın”. Şarkiyat Mecmuası 14 (Aralık 2011). 39-57.
• Kayrevânî, İbn Reşîk Ebû Ali el-Hasen. el-‘Umde fî mehâsini’ş-şi‘r ve âdâbihi ve nakdihi. thk. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd, Mısır: Matba‘atu’s-Sa‘âde, 1955.
• Kudâme b. Ca‘fer, Ebu’l-Ferec Kudâme b. Ziyâd el-Bağdâdî. Nakdu’ş-şi‘r. Kostantiniyye: Matba‘atu’l-Cevâib, 1302/1885.
• Matlûb, Ahmed. “Ma‘rûf er-Rusâfî’nin Arap Dili ve Edebiyatıyla İlgili Eserleri”. Çev. Taceddin Uzun, Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2 (1987). 291-297.
• Nehâr, Tarrâf Târık. Resâü’l-hulefâ ve’l-kâde fi’l-asri’l-Ümevî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2019.
• Özcan, Azmi. “Şerîf Hüseyin”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 38/585-586. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Refa'il Buttî. el-Edebü’l-asrî fi’l-Irâki’l-Arabî: kısmun manzumun. Kahire: el-Matbaatü’s-Selefiyye- el-Mektebetü’l-Arabiyye, 1341/1923.
• Rusâfî, Ma‘rûf b. Abdulğanî el-Bağdâdî. Dîvânu Ma‘rûf er-Rusâfî, haz. Mustafa el-Galâyînî, Mısır: Muessesetu Hindâvî li’t-Ta‘lîm ve’s-Sekâfe, 2012.
• Rusâfî, Ma‘rûf b. Abdulğanî el-Bağdâdî. Kitâbu’ş-Şahsiyyeti’l-Muhammediyye. Almanya: Menşûrâtu’l-Cemel, 2002.
• Recebî, Tevfik. “Ma‘rûf er-Rusâfî vekafâtun fî hayatih ve edebih”. Mecelletü’t-Turâsi’l-İslâmî 4 (1967), 72-79.
• Sa‘leb, Ahmed b. Yahyâ b. Zeyd b. Seyyâr eş Şeybânî. Kavâidu’ş-şi‘r. thk. Ramazân ‘Abdu’t-Tevvâb Kahire: b.y., Mektebetu’l-Hâncî, 2. Basım, 1995.
• Sekkâkî, Sirâcuddîn Ebû Yakup Yusuf b. Ebî Bekr Muhammed b. Ali. Miftâhu’l-‘ulûm. nşr. Na‘îm Zerzûr. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1983.
• Şevkî Dayf. Dirâsât fi’ş-şiʿri’l-ʿArabiyyi’l-muʿâsır. Kahire: Dâru’l-Meârif, Mektebetü’d-Dirâsâti’l-Edebiyye, 1953.
• Şevkî Dayf. Funûnu’l-edebi’l-‘Arabî –el-fennu’l-ğinâî II- er-risâ’. Kahire: Dâru’l-Ma‘ârif, 4. Basım, 1987.
• Üstün, Mahmut. “Klasik Arap Şiirinde Mersiye”. Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/15 (2021), 393-417. doi:10.17050/kaüifd.0.2021-18-840699.
• Yanardağ, Ayşe. “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e İlk Mektepler Talimatnameleri (1915-1929)”. Turkish History Education Journal 9/1 (Bahar 2020), 89-108.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Âlûsî, Mahmûd Şükrî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 2/548-549. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
• Yusuf b. İlyân b. Musa Serkîs, Mu‘cemu’’l-matbûâti’l-Arabiyye ve’l-mu‘rebe. 2 Cilt. Mısır: Matbaatu Serkîs, 1346/1928.
• Zavotçu, Gencay, ‘’Mersiyenin Tarihçesi Hakkında’’. Ankara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 13 (1999), 169-173.
• Zehâvî, Cemîl Sıdkî b. Muhammed Feyzî b. Mollâ Ahmed el-Bâbânî. Divanu’z-Zehâvî. Mısır: Matbaatu’l-‘Asriyye, 1924.
• Zehâvî, Cemîl Sıdkî b. Muhammed Feyzî b. Mollâ Ahmed el-Bâbânî. el-Lubâb. Bağdat: Matbaatu’l-Furat, 1928.
• Zevzenî, Huseyn b. Ahmed b. Huseyn Ebû Abdullah. Şerhu’l-mu‘allakâti’s-seb‘. b.y., Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 2002.
• Ziriklî, Ebû Gays Muhammed Hayrüddîn. el-A‘lâm: Kāmûsü terâcim li-eşheri’r-ricâl ve’n-nisâ mine’l-ʿArab ve’l-müstaʿrebîn ve’l-müsteşrikīn. 9 Cilt. Beyrut: y.y., 1995.