The Difference in the Declension of Nouns in the Readings of Ubaid bin Umair and Ibn Kathir

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 271 - 292, 01.01.2025

Abdullah Savas , Hawre Salam Salıh Salih

https://doi.org/10.58657/batmanakademi.1570339

Öz

The science of Quranic readings is considered one of the important sources of the Arabic language, for grammarians and linguists, and it has a great impact on deriving meanings, and great importance in highlighting an aspect of the miracle of the Book of God Almighty, and therefore this research came to shed light on the difference in the movement of the inflected nouns in the readings of Ubaid bin Umair and Ibn Kathir, with the transfer of the statements of grammarians and interpreters about these nouns, and the details of the statement in each issue, in an objective applied study. The importance of this research is highlighted in that it sheds light on the efforts of grammarians and Arabic scholars and their service to the Holy Quran, and transfers and discusses their opinions, and on the other hand, it delves into the depths of the books of interpretation, and extracts from them the scientific material, and the great meanings that0 the interpreters derived from the verses in which the readers differed in their reading, as it compares between two readings that were in a close time and in the same environment, but one of them is from the anomalous readings and the other from the transmitted readings. The research aims to identify the inflected nouns whose readings differed in these two readings, and to identify the extent to which the deviant reading of Ubaid bin Umair agrees with the rules of the Arabic language, and to know its status among linguists and interpreters. In this research, we followed the descriptive analytical approach, and we also studied the grammatical opinions when analyzing the readings.

Anahtar Kelimeler

Qira, Ubayd b. Umayr, Ibn Kathir, Comparison, Differences, Shaz

Ubeyd B. Umeyr ve İbn Kesîr’in Kiraatlerinde İsimlerin İ‘Râbindaki Farklılıklar

Öz

Kıraat ilmi, dil bilimciler ve dil âlimleri nezdinde Arap dili için önemli kaynaklardan biri olarak kabul edilir. Ayrıca bu ilim, anlamların çıkarılmasında önemli bir rol oynar ve Allah'ın kitabının mucizelerinin bir yönünü ortaya koymada büyük bir öneme sahiptir. Bu nedenle, araştırma, Ubeyd b. Umeyr ve İbn Kesîr'in kıraatlerinde isimlerin harekelerindeki farklılıklara ışık tutmayı amaçlamaktadır. Nahivciler ve müfessirlerin bu isimler hakkındaki görüşlerini aktararak, her meseleyi ayrıntılı bir şekilde ele alan uygulamalı bir çalışma olarak hazırlanmıştır. Araştırmanın önemi, dil ve nahiv âlimlerinin Kur'an'a hizmetlerini ve onların görüşlerini yansıtarak tartışmaları ışığında belirginleşmektedir. Aynı zamanda tefsir kitaplarının derinliklerine inerek, kıraat farklılıklarından kaynaklanan ayetlerden çıkarılan bilimsel materyalleri ve ince anlamları ortaya çıkarmaktadır. Araştırma, benzer dönemlerde ve aynı ortamda bulunan ancak biri şâz, diğeri ise mütevatir olan iki kıraati karşılaştırmaktadır. Araştırmanın amacı, bu iki kıraatte i‘râbı farklı olan isimleri belirlemek, Ubeyd b Umeyr’in şâz kıraatinin Arapça dil kurallarına uygunluğunu ve dil ile tefsir âlimleri nezdindeki yerini öğrenmektir. Bu araştırmada betimleyici analitik yöntem kullanılmış olup, kıraatlerin analizinde nahivsel görüşler incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kıraat, Ubeyd b. Umeyr, İbn Kesîr, Mukârane, İhtilâf, Şâz

Etik Beyan

Herhangi bir zamanda çalışmayla ilgili yaptığım bu beyana aykırı bir durumun saptanması durumunda, ortaya çıkacak tüm ahlaki ve hukuki sonuçlara razı olduğumu bildiririm.

Teşekkür

Sayın editörlerimize emeklerinden dolayı teşekkür eder ve başarılarının devamını dileriz.

اختلاف إعراب الأسماء في قراءتي عبيد بن عمير وابن كثير

Öz

يُعتبر علم القراءات القرآنية من المصادر المهمة للغة العربية، لدى جمهور النحاة وعلماء اللغة، كما أن له أثراً بالغاً في استنباط المعاني، وأهمية جليلة في إبراز جانب من جوانب إعجاز كتاب الله تعالى، ولذلك جاء هذا البحث ليلقي الضوء على اختلاف حركة الأسماء المعربة في قراءتي عبيد بن عمير (94هـ) وابن كثير (120هـ)، مع نقل أقوال النحاة والمفسرين حول هذه الأسماء، وتفصيل القول في كل مسألة، في دراسةٍ موضوعيةٍ تطبيقية. وتبرز أهمية هذا البحث في كونه يسلط الضوء على جهود علماء النحو والعربية وخدمتهم للقرآن الكريم، وينقل آراءهم ويناقشها، ومن جهة أخرى يدخل في أعماق كتب التفسير، ويستخرج منها المادة العلمية، والمعاني العظيمة التي استنبطها المفسّرون من الآيات التي اختَلف القرّاء في قراءتها، فهو يقارن بين قراءتين كانتا في زمن متقارب وفي بيئة واحدة، لكن إحداهما من القراءات الشاذة والأخرى من القراءات المتواترة. ويهدف البحث إلى معرفة الأسماء المعربة التي اختُلف في قراءتها في هاتين القراءتين، والتعرف على مدى موافقة قراءة عبيد بن عمير الشاذة لقواعد اللغة العربية، ومعرفة مكانتها عند علماء اللغة والتفسير، وقد اتبعنا في هذا البحث المنهج التحليلي الوصفي، كما قمنا بدراسة الآراء النحوية عند تحليل القراءات.

Anahtar Kelimeler

القراءات, عبيد بن عمير, ابن كثير, مقارنة, الإعراب, الاختلاف, الشاذ

Kaynakça

• Askalânî, Ebû'l-Fadl Ahmed bin Ali bin Muhammed bin Ahmed bin Hacer. el-İsâbe fî Temyîzi's-Sahâbe, thk. Adil Ahmed Abdulmecid ve Ali Muhammed Mağzuz. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1994.
• Cerîr bin Abdullah bin Huzâfe el-Becelî, Dîvânü Cerîr, 3 Cilt. thk. Nu’man Muhammed Emin Tâhâ. Kahire: Dârü’l-Maârif, 3. Basım, ts.
• Dumra, Tufeyk İbrahim. et-Tarîk el-Münir ilâ Kırâati İbn Kesîr bi-Rivâyetey el-Bizzi ve Künbül. Ürdün: el-Mektebetü'l-Vataniyye, 2. Basım, 2018.
• Ebû Hayyan, Muhammed bin Yusuf bin Ali bin Yusuf bin Hayyan Esîrüddîn el-Endelüsî. İrtişâfü’d-Darb min Lisâni’l-Arab. 5 Cilt. thk. Receb Osman Muhammed. Kahire: Mektebetü’l-Hâncî, 1998.
• Ebû Şâme, Ebû’l-Kâsım Şihâbüddîn Abdurrahman bin İsmail bin İbrahim el-Makdisî ed-Dımaşkî. İbrâzü’l-Meâni min Hirzi’l-Emânî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• ed-Dânî, Ebû Amr Osman bin Said el-Endelüsî. et-Teysîr fî’l-Kırââtü’s-Seb’. thk. Halef Hammûd Sâlim eş-Şağdilî. es-Suudiyye: Dârü’l-Endelüs, 2015.
• ed-Dârimî, Ebû Hâtim Muhammed bin Hibbân bin Ahmed bin Hibbân bin Ma’âz bin Ma’bed, et-Temîmî, el-Büstî. Meşâhîrü Ulâmâi’l-Emsâr ve A’lâmü Fukahâi’l-Ektâr. thk. Merzuk Ali İbrahim. el-Mansûre: Dârü’l-Vefâ, 1991.
• el-Ahfeş el-Evsat, Ebû’l-Hasan el-Mecâşî’î el-Belhi sonra el-Basrî Me’ânî’l-Kur’ân li’l-Ahfeş. 2 Cilt. thk. Hudâ Mahmûd Karâ’a, Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 1990.
• el-Âlûsî, Şihâbüddîn Mahmûd bin Abdullah el-Hüseynî. Rûhu’l-Meânî fî Tefsîri’l-Kur’âni’l-Azîm ve’s-Seb’i’l-Mesânî. 16 Cilt. tak. Ali Abdulbârî Atıyye. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415.
• el-Bağdâdî, Ahmed bin Musa bin Abbâs et-Temîmî, Ebû Bekr bin Mücâhid. Kitâbu’s-Seb’a fi’l-Kırâât. 4 Cilt. thk. Şevkî Dayf, Mısır: Dârü’l-Maârif, 2. Basım. 1400.
• el-Cevherî, Ebû Nasr İsmail bin Hammâd. es-Sihâh Tâcu’l-Luga ve Sihâhu’l-Arabiyye. 6 Cilt. thk. Ahmed Abdulğafûr Attar. Beyrut: Dârü’l-İlm li’l-Melâyîn. 4. Basım, 1987.
• el-Cevzî, Ebû’l-Ferec Abdurrahman bin Ali bin Muhammed el-Muntazam fî Târihi’l-Ümem ve’l-Mülûk. 19 Cilt. thk. Muhammed Abdülkadir Atâ, Mustafa Abdülkadir Atâ. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1992.
• el-Hamevî, Ebû Abdullah Yâkut bin Abdullah er-Rûmî Mu’cemü’l-Udebâ-İrşâdü’l-Erîb ilâ Ma’rifeti’l-Edîb. 7 Cilt. thk. İhsan Abbas. Beyrut: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 1993.
• el-Harrat, Ebû Bilâl Ahmed bin Muhammed, el-Müctebâ min Müşkili İ’râbi’l-Kur’ân. 4 Cilt. el-Medîne el-Münevvere: Mecmau’l-Melik Fahd, 1426.
• el-Isfahanî, Ebû Nuaym Ahmed bin Abdullah bin Ahmed bin İshak bin Musa bin Mehran. Hilyetü’l-Evliyâ ve Tabakâtü’l-Asfiyâ. 10 Cilt, Mısr: Dârü’s-Saâde, 1974.
• el-Ukberî Akberî, Ebû'l-Bekâ Abdullah bin Hüseyin bin Abdullah. et-Tibyân fî İ'râbi'l-Kur'ân. thk. Ali Muhammed el-Becâvî. Kahire: İsa el-Bâbî el-Halebî, ts.
• ez-Zehebî, Ebû Abdullah Muhammed bin Ahmed bin Osman bin Kıymaz. Siyerü A’lâmi’n-Nübelâ. thk. Şuayb el-Arnaût, 25 Cilt. Beyrut: Müessese’t-Resâle, 3. Basım, 1985.
• Fâdıl es-Sâmerâî, Sâlih Mehdi. Meânî'n-Nahv. Ürdün: Dârü'l-Fikr, 2000.
• Farîsî, Ebû Ali, el-Hasan bin Ahmed bin Abdu'l-Gaffâr. el-Hüccetü li'l-Kurrâ es-Seb'a. thk. Bedreddin Kahvecî ve Beşir Cuveycabî. Beyrut: Dâru'l-Memûn li't-Turâs, 2. basım, 1992.
• Ferrâ, Ebû Zekeriya Yahya bin Ziyad bin Abdullah bin Manzûr ed-Deylemî. Meânî'l-Kur'ân. 3 Cilt. thk. Ahmed Yûsuf en-Necâtî, Muhammed Ali en-Naccâr, Abdu'l-Fettâh İsmail eş-Şelebî. Kahire: Dâru'l-Kütüb, 1955.
• Harrârî, Muhammed el-Emin bin Abdullah el-Ermî el-Alavî eş-Şâfiî. Tefsîr Hadâiku'r-Rûh ve'r-Reyhân fî Revâbi Ulûmi'l-Kur'ân. 33 Cilt. thk. Hâşim Muhammed Ali bin Hüseyin Mehdi. Beyrut: Dâr Tûku'n-Necât, 2001.
• İbn Cüzey, Ebû'l-Kâsım, Muhammed bin Ahmed bin Muhammed bin Abdullah, el-Kelbî Grenâtî. et-Teshîl li-Ulûmi't-Tenzîl. Thk. Abdullah el-Hâlidî. Beyrut: Dâru'l-Erkam, 1995.
• İbn Kesîr, Ebû’l-Fidâ İsmâîl bin Ömer el-Kureşî el-Basrî sonra ed-Dımaşkî. el-Bidâye ve’n-Nihâye. 14 Cilt. thk. Ali Şirî. Beyrut: Dârü İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1988.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed, Abdullah bin Müslim, ed-Dînûrî. el-Maârif. thk. Servet Akaşa. Kahire: el-Hey’etü’l-Mısrîyyetü’l-Âmmetü li’l-Kitâb, 2. Basım. 1992.
• İbnü’l-Bâziş, Ebû Cafer, Ahmed bin Ali bin Ahmed bin Halef el-Ensârî el-Gırnâtî. el-İknâ’ fî’l-Kırââtü’s-Seb’. Tanta-Mısır: Dârü’s-Sahâbe li’t-Turâs, ts.
• İbnü'l-Cezerî, Ebü'l-Hayr Muhammed bin Muhammed bin Yusuf. Gaye't-Nihâye fî Tabakâti'l-Kurrâ. 3 Cilt. Kahira: Mektebetü İbn Teymiyye, 1351.
• İbnü’l-Esîr, Ebû’l-Feth, Nasrullah bin Muhammed bin Muhammed bin Abdülkerîm, el-Cezerî, Dıyâüddîn. el-Meselü’s-Sâir fî Edebi’l-Kâtib ve’ş-Şâir. thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamid. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asrîyye, 1420.
• İbnü’l-Esîr, Ebû’s-Saâdât el-Mübarek bin Muhammed bin Muhammed bin Muhammed İbn Abdülkerîm eş-Şeybânî el-Cezerî. Câmiu’l-Usûl fî Ehâdîsi’r-Resûl. 4 Cilt. thk. Abdulkadir el-Arnaût, Tetimme, Beşir Uyûn. es-Suudiyye: Mektebetü’l-Hilvânî, 1969.
• İbrahim el-Ebiyârî. .el-Mavsû’atu’l-Kurâniyye. Mısır: Müessesetü Sicili’l-Arab, 1405.
• Kirmânî, Ebû'l-Kâsım Mahmûd bin Hamza. Lubâbü't-Tefâsîr. thk. Nasır bin Süleyman el-Ömer, ts.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed bin Muhammed bin Mahmûd. Tefsîrü'l-Mâtürîdî. thk. Mecdi Baslûm. Beyrut: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 2005.
• Mekrîzî, Ebû'l-Abbâs Ahmed bin Ali bin Abdulkâdir, el-Mekrîzî. İmtâü'l-İsmâ' bimâ li'n-Nebî mine'l-Ahvâl ve'l-Emvâl ve'l-Hefede ve'l-Metâ'. thk. Muhammed Abdulhamîd en-Nemîsî. Beyrut: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1999.
• Murad, Şerif Muhammed, el-Mâhir fî't-Tecvîd ve'l-Kırâe ve'z-Zabt. Diyarbakır: Mektebetü Seyda, 2015.
• el-Buğa, Mustafa Dib Muhyiddin Musto. el-Vâdih fî Ulûmi'l-Kur'ân. Şam: Dârü'l-Kelemü't-Tayyib, 2. basım, 1998.
• Nevâvî, Muhammed bin Ömer el-Câvî. Merâh Labîd li-Keşfi Ma'nâ el-Kur'âni'l-Mecîd. thk. Muhammed Emin es-Sinâvî. Beyrut: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1997.
• Nîsâbûrî, Müslim bin Haccâc Ebû'l-Hasan el-Kuşeyrî. el-Müfredât ve'l-Vihdân. thk. Abdu'l-Gaffâr Süleyman el-Bendârî. Beyrut: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1988.
• Razî, Ebû Abdullah Muhammed bin Ebî Bekir bin Abdulkadir el-Hanefî. Muhtârü's-Sıhâh. thk. Yusuf eş-Şeyh Muhammed. Beyrut: el-Mektebetü'l-Asriyye, 5. Basım, 1999.
• Seczî, Ubeydullah bin Saîd bin Hâtim el-Vâilî el-Bekrî, Ebû Nasr. Risâletü's-Seczî ilâ Ehli Zebîd fî'r-Red alâ Men Enkera'l-Harf ve's-Savt. thk. Muhammed Kerîm Abdullah. Medine: İslâm Üniversitesi Araştırma Merkezi, 2. basım, 2002.
• Semîn el-Halebî, Ebû'l-Abbâs, Şihâbeddin, Ahmed bin Yûsuf bin Abdü'd-Dâim. ed-Dürrü'l-Mesûn fî Ulûmi'l-Kitâbi'l-Meknûn. 11 Cilt. thk. Ahmed Muhammed el-Harrât. Şam: Dârü'l-Kalem, ts.
• Şevkânî, Muhammed bin Ali bin Muhammed bin Abdullah el-Yemenî. Fethu'l-Kadîr. Şam: Dâru İbn Kesîr, Beyrut: Dâru'l-Kelimü't-Tayyib, 1994.
• Sîbeveyh, Amr bin Osman bin Kânber el-Hârisî bil-Velâ, Ebû Bişr. el-Kitâb. 4 Cilt. thk. Abdüsselâm Muhammed Hârun. Kahire: Mektebetü'l-Hânci, 3. Basım. 1988.
• Sicistânî, Ebû Bekir bin Ebî Dâvûd, Abdullah bin Süleyman bin el-Eş'as el-Ezdî. Kitâbü'l-Mesâhif. thk. Muhammed bin Abde. Kahire: Mektebetü'l-Fârûk el-Hadîse, 2002.
• Süheylî, Ebû'l-Kâsım Abdurrahman bin Abdullah bin Ahmed. Netâicü'l-Fikr fî'n-Nahv li's-Süheylî. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1992.
• Suyûtî, Celâlüddin Abdurrahman bin Ebû Bekir. Tabakâtü'l-Huffâz. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1982.
• Tîbî, Şerefuddin el-Hüseyin bin Abdullah. Fütûhü'l-Ğayb fî'l-Keşf an Kınâi'r-Rîb Haşiyetü't-Tîbî ala'l-Keşşâf. thk. Eyad Muhammed el-Gavc. Dubai: Uluslararası Kur'an-ı Kerim Ödülü, 2013).
• Zeccâcî, Ebû'l-Kâsım. el-Îzâh fî İlâli'n-Nahv. thk. Mazen el-Mubârek. Beyrut: Dâru'n-Nefâis, 5. basım, 1986.
• Zemahşerî, Ebû'l-Kâsım Mahmûd bin Ömer bin Ahmed, Cârullah. el-Keşşâf an Hakâiki Gavâmızi't-Tenzîl. 4 Cilt. Beyrut: Dârü'l-Kitâbi'l-Arabî, 3. basım, 1987.
• Zerkeşî, Ebû Abdullah Bedreddin Muhammed bin Abdullah bin Behâdir. el-Burhân fî Ulûmi'l-Kur'ân. 4 Cilt. thk. Muhammed Ebü'l-Fadl İbrahim. Kahire: İsa el-Bâbî el-Halebî ve Şürekâhu, 1957.
• Zürkânî, Muhammed Abdülazîm. Menâhilü'l-İrfân fî Ulûmi'l-Kur'ân. 2 Cilt. Kahire: İsa el-Bâbî el-Halebî ve Şürekâhu, 3. basım, ts.