THE VALUE OF HADITHS REGARDING ALLAH RECITING THE QUR'AN ON THE DAY OF JUDGMENT FROM THE PERSPECTIVE OF HADITH SCIENCE

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 252 - 270, 01.01.2025

Uğur Erman

https://doi.org/10.58657/batmanakademi.1575365

Öz

The attribute of Speech (Kelâm) of Allah, which expresses His ability to speak, has been accepted by both Ahl al-Sunnah and Mu'tazila based on rational and textual evidence. The attribute of Kelâm has played a fundamental role in defining the relationship between God and humans in Islam, as well as in Christianity and Judaism. Indeed, the Qur'an and Hadith mention that Allah is a speaking being. Although there is an inter-sect consensus in Islamic thought regarding the existence of Allah's Kelâm attribute and His ability to speak, various issues have been debated among theological schools, such as whether this attribute is eternal, whether His speech is literal or inherent, whether it consists of sound and letters, whether it can be heard, and whether it is eternal or created. Each school has discussed the nature of the Kelâm attribute based on rational and textual proofs that align with their views, addressing whether it is ancient or newly created, and whether Allah's speech can be heard in its real form. In this context, we witness that Hadiths regarding Allah reading the Qur'an in the hereafter are conveyed in sermons, discussions, and through mass communication. Accordingly, this study aims to assess the value and authenticity of the Hadiths related to this topic from the perspective of Hadith science. In addition, an analysis of the texts and content of the hadiths has been conducted in an effort to form a general judgment on their authenticity.

Anahtar Kelimeler

Hadith, Qur, Authentication, Tâhâ, Yâsîn.

Allah’ın Kıyamet Gününde Kur’an Okuyacağı ile İlgili Hadislerin Hadis İlmi Açısından Sıhhat Değeri

Öz

Allah’ın konuşma yetisini ifade eden Kelâm sıfatına sahip olması ve onun mütekellim oluşu gerek Ehl-i sünnet gerekse Mu’tezile tarafından aklî ve naklî deliller öncülüğünde kabul edilmiştir. Allah’ın Kelâm sıfatı İslam dininde olduğu gibi Hristiyanlık ve Yahudilikte de Allah-insan arası ilişkilerin çerçevesinin belirlenmesinde esas rolü oynamıştır. Nitekim Kur’ân-ı Kerîm’de ve hadislerde Allah’ın konuşan bir varlık olduğuna değinilmiştir. İslam düşünce tarihinde Allah’ın Kelâm sıfatının olduğu ve konuşma yetisine sahip olduğu hususunda mezhepler arası bir ittifak olsa da bu sıfatın ezeli olup olmadığı, kelâmının lafzî mi nefsî mi olduğu, Allah’ın kelâmının ses ve harf cinsinden mi olduğu, işitilip işitilemeyeceği, ezelî mi yoksa hâdis mi olduğu gibi konular itikâdî ekoller arasında tartışılmıştır. Her ekol kendi görüşüne uygun olan aklî ve naklî deliller öncülüğünde Kelâm sıfatının mahiyetini. kadîm mi yoksa sonradan mı yaratıldığını, Allah’ın konuşmasının reel haliyle işitilip işitilemeyeceği konusunu tartışmış ve ileri sürdüğü deliller öncülüğünde adı geçen konularda görüş bildirmiştir. Bu çerçevede günümüzde gerek vaaz ve sohbetlerde gerekse kitle iletişim araçları vasıtasıyla Allah’ın ahirette Kur’ân okuyacağına dair hadislerin aktarıldığına şahit olmaktayız. Bu itibarla çalışmada mezkûr konuda vârid olan hadislerin hadis ilmi açısından değerini ve sıhhatini tespit cihetine gidilmiştir. Ayrıca metin ve muhteva tahlili yapılarak hadislerin sıhhati hakkında genel bir kanaate varılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Kur’ân, Tahrîc, Tâhâ, Yâsîn.

Kaynakça

• Abdülganî b. Abdilvâhid b. Alî, el-Makdisî. el-Kemâl fî esmâʾi’r-ricâl. thk. Şâdî b. Muhammed Âl-i Nu’mân. Kuveyt: Şeriketu Gurâs, 1337.
• Âcurrî, Ebû Bekr Muḥammed b. el-Ḥuseyn b. ʿAbdullâh el-Bağdâdî el-. eş-Şerîʿa. thk. ʿAbdullâh b. ʿUmar b. Suleymân el-Demîcî. 5 Cilt. Riyad: Dâru’l-Vaṭan, 1420/1999.
• Aḥmed b. Ḥanbel, Ebû ʿAbdullâh Aḥmed b. Muḥammed b. Ḥanbel eş-Şeybânî. Müsnedü’l-İmâm Aḥmed b. Ḥanbel. thk. Şuʿayb el-ʾArnaʾûṭ, ʿÂdil Murşid v.dğr. 50 Cilt. Beyrut: Müʾessesetu’r-Risâle, 1421/2001.
• Alâüddîn Moğultay b. Kılıç. İkmâlu Tehẕîbi’l-Kemâl fî Esmâî’r-Ricâl. thk. Muhammed b. Osman. Beyrut: Daru’l Kütübi’l İlmiyye, ts.
• Âlûsî, Maḥmûd b. ʿAbdullâh el-Ḥuseynî el-. Rûḥu’l-Meʿânî fî Tefsîr el-Ḳur’âni’l-ʿAẓîm ve’s-Sebʿu’l-Mes̱ânî. thk. ʿAlî ʿAbdubârî ʿAṭiyye. 16 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1415.
• Âmidî, Ebû’l-Ḥasen ʿAlî b. Ebî ʿAlî Seyyiduddîn es-Saʿlebî el-. Ğâyetu’l-Merâm fî ʿİlmi’l-Kelâm. thk. Ḥasen Maḥmûd ʿAbdullaṭîf. Kahire: y.y., ts.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin b. Alî. el-Esmâʾ ve’s-sıfât. thk. Abdullah b. Muhammed el-Hâşidî. I-II Cilt. Cidde: Mektebetü’s-Sevâdî, 1. Basım, 1993.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin b. Alî. Şuabü’l-îmân. thk. Abdülali Abdülhamid Hamid. I-XIV Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Ruşd, 1. Basım, 2003.
• Buḫârî, Ebû ʿAbdullâh Muḥammed b. İsmâʿîl b. İbrâhîm el-Buḫârî el-. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. thk. Muḥammed Zuheyr en-Nâṣır. 9 Cilt. Beyrut: Dâru Ṭavḳi’n-Necât, 1422.
• Buḫârî, Ebû ʿAbdullâh Muḥammed b. İsmâʿîl b. İbrâhîm el-Buḫârî el-. et-Târîḫu’l-Kebîr. thk. Heyet. 8 Cilt. Haydarabad: Dâiratü’l-Meʿârifi’l-ʿOs̱mâniyye, ts.
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahman. es-Sünen. thk. Hüseyin Selîm Esed. I-IV Cilt. Riyâd: Dâru’l-Muğnî, 1412.
• Deylemî, Şîreveyh b. Şehridâr b. Şîreveyh b. Fenâḫserû، Ebû Şucâʿ ed-Deylemî el-Hemeẕânî ed-. el-Firdevs bi’Meʾs̱ûri’l-Ḫiṭâb. thk. es-Saʿîd b. Besyûnî Zağlûl. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1406/1986.
• Ebû Amr Ahmed b. Atiyye el-Vekîl. en-Neslü’n-nebâl bi mu’cemi ricâli’l-lezine terceme lehum fadîletü’ş-Şeyh ’ul muhaddis Ebû İshâk el-Huveynî. Mısır: Dâru İbn Abbâs, 1433.
• Ebû Dâvûd, Suleymân b. el-Eşʿas̱ es-Sicistânî. Sünenu Ebî Dâvûd. thk. Şuʿayb el-ʾArnaʾûṭ. 7 Cilt. b.y.: Dâru’r-Risâleti’l-ʿÂlemiyye, 1430.
• Ebû Nuaym el-İṣfahâni, Ebû Nuʿaym Aḥmed b. ʿAbdillâh b. İshâk el-İṣfahânî. Ṣıfatu’l-Cenne. thk. ʿAlî Rıḍâ ʿAbdullâh. Dımaşk: Dâru’l-Meʾmûn, ts.
• Ebû Yaʿla el-Ferrâʾ, Muhammed b. el-Huseyn İbnu’l-Ferraʾ. İbṭâlü’t-teʾvîlât li-aḫbâri’ṣ-ṣıfât,. thk. Muhammed b. Hamdilhamûd en-Necdî. 2 Cilt. Kuveyt: Gıras li’n-Neşr, 1434.
• Elbânî, Muhammed Nâsırüddin. Daîfu’l-câmii’s-sağîr ve ziyâdâtihi. b.y.: el-Mektebetu’l-İslâmî, ts. Gazzâlî, Hüccetü’l-İslâm Ebû Ḥâmid Muḥammed b. Muḥammed el-. el-İḳtiṣâd fi’l-İʿtiḳâd. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424/2004.
• Ḥakîm et-Tirmiẕî, EbûʿAbdullâh Muḥammed b. ʿAlî el-. Nevâdiru’l-Uṣûl fî Eḥâdîs̱i’r-Rasûl. thk. ʿAbdurraḫmân ʿAmîre. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Cîl, ts.
• Ḫaṭîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Aḥmed b. ʿAlî b. Sâbit el-Bağdâdî. el-Müttefiḳ ve’l-müfteriḳ mine’l-esmâʾ ve’l-ensâb. thk. Muḥammed Ṣâdıḳ ʾÂydın el-Ḥâmidî. 3 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Ḳâdirî, 1417/1997.
• İbn Baṭṭa, Ebû ʿAbdullâh b. Muḥammed b. Muḥammed el-ʿUkberî. el-İbânetu’l-Kubrâ. thk. Rıḍâ Muʿṭî vdğr. 9 Cilt. Riyad: Dâru’r-Râye, 2005.
• İbn Ebî Ḥâtim, Ebû Muḥammed ʿAbdurraḥman b. Muḥammed er-Râzî. el-Cerḥ ve’t-Taʿdîl. Haydarabad: Matbaatü Meclisi Dâireti’l-Maârifi’’l-Osmâniyye, 1371/1952.
• İbn Ebî Zemenîn, Ebû ʿAbdullâh Muḥammed b. ʿAbdullâh. Usûlu’s-Sunne. thk. ʿAbdullâh b. Muḥammed el-Buḫârs̱î. Medine: Mektebetü’l Gurebâ, 1415.
• İbn Ebî ʿÂṣım, Ebû Bekr b. Ebî ʿÂṣım Aḥmed b. ʿAmr eş-Şeybânî. es-Sünne. thk. Muḥammed Nâṣir ed-Dîn el-Elbânî. 2 Cilt. Beyrut: el-Mektebu’l-İslâmî, 1400.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ahmed b. Ali. Takrîbü’t-Tehzîb. thk. Muhammed Avvame. Haleb: Dârü’r-Reşid, 1. Basım, 1986.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ahmed b. Ali. Tehzîbu’t-tehzîb. ed. İbrahim Zeybek-Adil Mürşid. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1435.
• İbn Ḥacer el-ʿAsḳalânî. el-Ġarâʾibü’l-mülteḳaṭa min Müsnedi’l-Firdevs (Zehrü’l-Firdevs). ed. el-Arabî Ed-Dâiz el-Feryâtî. Abu Dabi: Cem’iyyetü dâri’l-bir, 1439.
• İbn Ḥacer el-ʿAsḳalânî, Ebü’l-Fażl Şihâbüddîn Aḥmed b. ʿAlî b. Muḥammed el-ʿAsḳalânî. İtḥâfu’l-Mehere bi’l-Ḳavâidi’l-Mubtekire min Eṭrâfi’l-ʿAşere. thk. Merkezu Ḫidmeti’s-Sunne ve’s-Sîra. 19 Cilt. Medine: Mecmaʿu’l-Melik Fehd, 1415/1994.
• İbn Ḥacer el-ʿAsḳalânî, Ebü’l-Fażl Şihâbüddîn Aḥmed b. ʿAlî b. Muḥammed el-ʿAsḳalânî. Lisânu’l-Mîzân. thk. ʿAbdulfettâḥ Ebû Ġudde. 10 Cilt. b.y.: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1423/2002.
• İbn Ḥibbân, Ebû Ḥâtim Muḥammed b. Ḥibbân el-Bustî. Meşâhîru ʿUlemâi’l-Emṣâr ve Aʿlâmu Fuḳahâi’l-ʾAḳṭâr. thk. Merzûḳ ʿAlî İbrâhîm. b.y.: Dâru’l Vefâ, 1411/1991.
• İbn Hibbân el-Büstî, Ebû Hâtim Muhammed. el-Mecrûhîn mine’l-muhaddisîn ve’d-du’afâ’ ve’l-metrûkîn. thk. Hamdi Abdülmecid Selefi. Riyâd: Dârü’s-Sumey’î, 1420.
• İbn Ḫuzeyme, Ebû Bekr Muḥammed b. İsḥâḳ b. Ḫuzeyme en-Nîsâbûrî. Kitâbu’t-Tevḥîd ve ʾİs̱bâtu Ṣıfâti’r-Rab ʿAzze ve Celle. thk. ʿAbdulʿazîz b. İbrâhîm eş-Şehvân. 2 Cilt. Riyad: Mektebetu’r-Ruşd, 1414/1994.
• İbn Mâce, Ebû ʿAbdullâh Muḥammed b. Yezîd el-Ḳazvînî. Sünenu İbn Mâce. thk. Şuʿayb el-ʾArnaʾûṭ. 5 Cilt. b.y.: Dâru’-r-Risâleti’l-ʿÂlemiyye, 2009.
• İbn Mende, Ebû ʿAbdullâh Muḥammed b. İsḥâḳ b. Muhammed b. Yahya. Kitâbü’t-Tevḥîd ve maʿrifeti esmâʾillâhi ʿazze ve celle ve ṣıfâtihî ʿale’l-ittifâḳ ve’t-teferrüd. thk. ʿAlî b. Muḥammed b. Nâṣir el-Faḳîhî. Medine: el-Câmiʿatu’l-İslâmiyye, 1423/2002.
• İbn Saʿd, Ebû ʿAbdullâh Muḥammed b. Saʿd b. Menîʿ. eṭ-Ṭabaḳâtu’l-Kubrâ. thk. İḥsân ʿAbbâs. 8 Cilt. Beyrut: Dâru Ṣâdır, 1388/1968.
• İbn ʿAdiy, Ebû Aḥmed ʿAbdullâh b. ʿAdiy el-Curcânî. el-Kâmil fî Ḍuʿafâʾi’r-Ricâl. thk. ʿÂdil Aḥmed ʿAbdulmevcûd, ʿAlî Muḥammed Muʿavviḍ. 9 Cilt. Beyrut: el-Kutubu’l-ʿİlmiyye, 1418/1997.
• İbn ʿArâḳ, Nûru’d-Dîn ʿAlî b. Muḥammed b. ʿAlî b. ʿAbdurrahman b. ʿArâḳ el-Kenânî. Tenzîhu’ş-Şerîʿati’l-Merfûʿa ʿani’l-Eḫbâri’ş-Şenîʿati’l-Mevḍûʿa. thk. ʿAbdulvehhâb ʿAbdullaṭîf, ʿAbdullâh Muḥammed eṣ-Ṣadîḳ el-Ğamârî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1399.
• İbn ʿAsâkir, Ebû’l-Ḳâsım ʿAlî b. el-Ḥasen. Târîḫu Dimeşḳ. thk. ʿAmr b. Ğurâme el-ʿUmrevî. 8 Cilt. b.y.: Dâru’l-Fikr, 1415/1995.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec. el-Mevzûʿât. thk. Abdurrahman Muhammed Osman. I-III Cilt. Medine: el-Mektebetü’s-Selefiyye, 1. Basım, 1376.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn ʿAbdurraḥmân b. ʿAlî b. Muḥammed el-Bağdâdî. eḍ-Ḍuʿafâ ʾ ve’l-Metrûkûn. thk. ʿAbdullâh el-Ḳâḍî. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1406/1985.
• İbnü’l-Ḳayserânî, Ebü’l-Faḍl Muḥammed b. Ṭâhir b. ʿAlî b. Aḥmed el-Maḳdisî. Maʿrifetü’t-Teẕkira fî’l-Eḥâdîs̱i’l-Mevḍûʿa. thk. eş-Şeyḫ ʿİmâd ed-Dîn Aḥmed Ḥaydar. Beyrut: Müessesetü’l-Kütübi’s-Sekâfiyye, 1406/1985.
• Kâsım b. Kutluboğa, Ebu’l-Fidâ. es-Sikât mimmen Lem Yaka’ fî kütübi’s-sitte. thk. Şâdî b. Muhammed b. Sâlim Âl-i Nu’man. San’a: Merkezü’n-Nu’mân, 1432.
• Kırbaşoğlu, Mehmet Hayri. Alternatif Hadis Metodolojisi. Ankara: Otto Yayınları, 6. Basım, 2019.
• Lâlekâî, Ebü’l-Kāsım (Ebü’l-Hüseyn) Hibetullāh b. el-Hasen b. Mansûr el-. Şerḥu uṣûli iʿtiḳādi Ehli’s-sünne ve’l-cemâʿa. thk. Ahmed b. Sa’d b. Hamdân el-Gāmidî. Suudi Arabistan: Dâru Taybe, 1423.
• Mâturîdî, Ebû Manṣûr Muḥammed b. Muḥammed el-. et-Tevḥîd. thk. Fetḥullâh Ḫalîf. İskenderiye: y.y., ts.
• Mizzî, Yusuf b. Abdurrahman. Tehzîbü’l-Kemâl fî Esmâi’r-Ricâl. thk. Beşşar Avvad Ma’ruf. I-XXXV Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1. Basım, 1980.
• Muḥammed b. Aḥmed ʿİlîş, Ebû ʿAbdillâh Muḥammed b. Aḥmed b. Muḥammed ʿİlîş el-Mıṣrî. Fetḥu’l-ʿAliyyi’l-Mâlik fî’l-Fetâvâ ʿalâ Meẕhebi’l-İmâm Mâlik. 2 Cilt. b.y.: y.y., ts.
• Munâvî, Zeynuddîn Muḥammed ʿAbdirraûf b. Tâcu’l-ʿÂrifîn el-Ḥaddâdî el-. el-İtḥâfâtu’s-Seniyye bi’l-Eḥâdîs̱i’l-Ḳudsiyye ve Maʿah en-Nefeḥâtu’s-Selefiyye bi Şerḥi’l-Eḥâdîs̱’l-Ḳudsiyye. thk. ʿAbdulḳâdir el-Arnaûṭ, Ṭâlib ʿAvvâd. Dımaşk; Beyrut: Dâru İbn Kes̱îr, ts.
• Muttaḳî el-Hindî, ʿAlâʾu’d-Dîn ʿAlî b. Ḥisâmi’d-Dîn b. Ḳâḍî Ḫân el-Ḳâdirî eş-Şâẕelî el-Hindî el-Burhânfûrî el-. Kenzu’l-ʿUmmâl. thk. Bekrî Ḥayyânî. Beyrut: Müesesetü’r risâle, 5. baskı., 1401/1981.
• Müslim, Ebû’l-Ḥasen Muslim b. el-Ḥaccâc el-Ḳuşeyrî en-Nîsâbûrî. Ṣaḥîhu Müslim. thk. Muḥammed Fuâd ʿAbdulbâḳî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İḥyâi’t-Turâs̱i’l-ʿArabî, 1374/1955.
• Öge, Sinan. İlahi Kelamın Yapısı. İstanbul: İnsan Yayınları, 2008.
• Râfiʿî, Ebû’l-Ḳâsım ʿAbdulkerîm b. Muḥammed b. ʿAbdulkerîm el-Ḳazvînî er-. et-Tedvîn fî ʾAḫbâri Ḳazvîn. thk. ʿAzîzullâh el-ʿAṭârdî. 4 Cilt. b.y.: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1408/1987.
• Râğıb el-Iṣfehânî, Ebû’l-Ḳâsım el-Ḥuseyn b. Muḥammed er-. el-Müfredât fî Ğarîbi’l-Ḳurʾân. thk. Ṣafvân ʿAdnân ed-Dâvûdî. Dımaşk; Beyrut: ed-Dâru’ş-Şâmiyye, 1412.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr es-. el-Leʾâli’l-maṣnûʿa fi’l-aḫbâri (eḥâdîs̱i)’l-mevżûʿa. thk. Ebû Abdirrahman b. Salâh b. Muhammed b. Uveyda. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1417.
• Süyûṭî, Ebü’l-Fażl Celâlüddîn ʿAbdurraḥmân b. Ebî Bekr b. Muḥammed el-Ḫuḍayrî es-. Cemʿu’l-cevâmiʿ (el-Câmiʿu’l-kebîr). thk. Muhtâr İbrahim el-Hâic vd. Kahire: el-Ezheri’ş-Şerif, 1426.
• Süyûṭî, Ebü’l-Fażl Celâlüddîn ʿAbdurraḥmân b. Ebî Bekr b. Muḥammed el-Ḫuḍayrî es-. ed-Dürrü’l-mens̱ûr fi’t-tefsîr bi’l-meʾs̱ûr. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Süyûṭî, Ebü’l-Fażl Celâlüddîn ʿAbdurraḥmân b. Ebî Bekr b. Muḥammed el-Ḫuḍayrî es-. el-Fetḥu’l-Kebîr fî Ḍammi’z-Ziyâdeti ile’l-Câmiʿi’ṣ-Ṣağîr. thk. Yûsuf en-Nebhânî. 3 Cilt. Beyrut; Lübnan: Dâru’l-Fikr, 1423/2003. Şehristânî, Ebu’l-Fetḥ Muḥammed b. ʿAbdu’l-Kerîm eş-Şehristânî eş-. el-Milel ve’n-Niḥal. b.y.: Muessesetu’l-Ḥalebî, ts.
• Taberânî, Ebü’l-Kâsım. el-Mu’cemü’l-evsat. thk. Târık b. Abdullah, Abdulmuhsin b. İbrâhim. I-X Cilt. Kahire: Dâru’l-Harameyn, ty.
• Teftâzânî, Sa‘düddîn et-. Şerḥu’l-Maḳāṣıd. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1998.
• Tirmiẕî, Ebû ʿÎsâ Muḥammed b. ʿÎsâ et-. Sünenü’t Tirmizî. thk. Beşşâr ʿAvvâd Maʿrûf. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1998.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Kelam”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25/194-196. Ankara: TDV Yayınları, 2002. Yıldırım, Enbiya. Hadiste Metin Tenkidi (Tarihi Süreç, Yeni Yaklaşımlar). İstanbul: Ensar Neşriyat, 2019.
• Ẕehebî, Ebû ʿAbdillâh Şemsüddîn Muḥammed b. Aḥmed b. ʿOs̱mân eẕ-. Dîvânu’ḍ-Ḍuʿafâʾ ve’l-Metrûkîn ve Ḫalḳun mine’l-Mechûlîn ve S̱ıḳâtun fîhim Lîn. thk. Ḥammâd b. Muḥammed el-Enṣârî. Mekke: Mektebetu’n-nahdati’l-hadîse, 1387/1967.
• Ẕehebî, Ebû ʿAbdillâh Şemsüddîn Muḥammed b. Aḥmed b. ʿOs̱mân eẕ-. el-Muğnî fi’ḍ-Duʿafâ. thk. Dr. Nûreddîn ʿItr. b.y.: y.y., ts.
• Zehebî, Şemseddin Muhammed b. Ahmed. el-Muʿîn fî tabakâti’l-muhaddisîn. thk. Hemmam Abdürrahim Saîd. Amman: Dârü’l-Furkan, 1. Basım, 1984.
• Zehebî, Şemseddin Muhammed b. Ahmed. Mîzânü’l-iʿtidâl fî nakdi’r-ricâl. thk. Ali Muhammed Bicavi. I-IV Cilt. Beyrut: Dârü’l-Ma’rife, 1. Basım, 1963.
• Zehebî, Şemseddin Muhammed b. Ahmed. Siyeru aʿlâmi’n-nübelâʾ. thk. Şuayb el-Arnavut, Hüseyin el-Esed. I-XXV Cilt. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 3. Basım, 1405.
• ʿAli el-Ḳārî, Ebü’l-Ḥasen Nûrüddîn ʿAlî b. Sulṭân Muḥammed. Mirḳâtu’l-Mefâtîḥ Şerḥu Mişkâti’l-Meṣâbîḥ. 9 Cilt. Beyrut; Lübnan: Dâru’l-Fikr, 1422/2002.
• ʿİclî, Ebû’l-Ḥasan Aḥmed b. ʿAbdullâh el-Kûfî el-. es̱-S̱iḳât. thk. ʿAbdulʿalîm ʿAbdulʿaẓîm el-Bestevî. Medine: Mektebetü’t-Dâr, 1405/1985.
• ʿUḳaylî, Ebû Caʿfer Muḥammed b. ʿAmr el-Mekkî el-. eḍ-Ḍuʿafâu’l-Kebîr. thk. ʿAbdulmuʿṭî Emîn Ḳalʿacî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Mektebeti’l-ʿİlmiyye, 1404/1984.