جدليَّةٌ العلاقةِ بينَ التُّراثِ والحَدَاثَةِ عند أَدُونِيس

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 1, 55 - 82, 30.06.2025

Abdülkerim Süleymanoğlu

https://doi.org/10.58657/batmanakademi.1638275

Öz

اشتدَّ صراع التراث والحداثة مع بدايات الشعر الجديد في النصف الثاني من القرن العشرين، نتيجة تأثُّر شعراء الحداثة بالفكر الغربي وببعض مذاهبه الفلسفية، حيث دعا بعضهم إلى القطيعة مع التراث، ونادوا بضرورة الأخذ بأسباب الحضارة، والانطلاق من حيث وصلت إليه الحداثة الغربيَّة، وقد كان لشعراء الحداثة ومفكِّريها مشاركةٌ فعَّالةٌ في آتون ذلك الصراع، ويُعَدُّ الشاعر علي أحمد سعيد المعروف بأدونيس أحد أهم الشعراء والمثقفين العرب الذين انشغلوا بهذه الإشكالية، إن لم يكن أكثرهم، فقد أوقف الكاتب جلَّ كتاباته في تفكيك هذه الإشكالية، وتحاول هذه الدراسة أن تعرض لرؤية أدونيس في طرفي الجدلية، ولذا جاءت في ثلاثة مباحث: تناول الأول مفهوم أدونيس للتراث، والثاني مفهومه للحداثة، والأخير علاقة التراث بالحداثة عنده، وجاء العرض من خلال المنهج الإبستمولوجي النقدي.

Anahtar Kelimeler

الشعر , النقد , جدلية , التراث والحداثة , أدونيس

Adonis’te Gelenek ile Modernlik Arasındaki Diyalektik İlişki

Öz

Yirminci yüzyılın ikinci yarısı yeni şiir yazımının başlangıcından itibaren gelenek ile mordernite arası gerginlik giderek arttı. Batı menşeli fikirlerin ve kimi felsefî ekollerin etkisi modern şairlerin ortaya çıkmasını sağladı. Sonuç olarak onlardan birileri gelenekten tamamen kopmayı önerirken, diğerleri batıda modernitenin ulaştığı son yerden başlayarak medeniyetin sunduğu imkânların değerlendirilmesi çağırısında bulundu. Modern şair ve düşünürlerin sözü edilen gerginliğin artmasına katkısı büyüktü. Adonis olarak meşhur şair Ali Ahmet Saîd, tamamen olmasa bile anılan çatışmayı yakından takip eden Arap şair ve entelektüeller arasında öne çıkmaktadır. Bir yazar olarak Adonis kitaplarından bir kısmını anılan sorunun çözümlenmesine ayırdı. Bu çalışmada Adonis’in görüşleri diyalektik tarza ortaya konmaya çalışıldı. Çalışmanın üç başlığından Birincisi Adonis için gelenek kavramına ayrıldı. İkincisi ona göre modernlik kavramı irdelendi. Sonuncusu ise ona göre gelenek ile mondernitenin irtibatı sorgulandı. Tüm bu faaliyetler epistemolojik bir zeminde eleştirel bakışla ele alındı.

Anahtar Kelimeler

Şiir , Eleştiri , Diyalektik , Gelenek ve Modernlik , Adonis

The Dialectic of The Relationship Between Heritage and Modernity According to Adonis

Öz

In the second half of the twentieth century, the tension between tradition and modernity intensified with the emergence of new poetic forms. The influence of Western-originated ideas and certain philosophical movements facilitated the rise of modern poets. Consequently, while some of these poets advocated a complete break from tradition, others called for engaging with the opportunities offered by civilization, starting from where modernity had reached in the West. Modern poets and intellectuals played a significant role in deepening this tension. Among the Arab poets and intellectuals who closely followed this conflict, Ali Ahmad Said—widely known as Adonis—stands out. Although he did not entirely reject tradition, Adonis devoted a significant part of his literary work to analyzing this issue. This study presents Adonis’s views in a dialectical framework. The first of its three main sections adresses the concept of tradition in Adonis’s thought. The second explores his understanding of modernity. The final section investigates the relationship between tradition and modernity from his perspective. All discussions are conducted on an epistemological basis with a critical approach.

Anahtar Kelimeler

Poetry , Criticism , Dialectic , Heritage and Modernity , Adonis

Kaynakça

• ʿAbbāṣ, İḥṣān. İtticahâtüş-Şiiril-Arabil-Ma’asır. El-Kuveyt: ‘Alemül-M’erife, 1978.
• Adonis ve Aherûn. El-Beyenêt. Takdîm Muhammed Lutfi el-Yusufi. Tunus: Surâs Lil-Neşr, 1995.
• Adonis, ‘Alî Ahmed Sa‘îd. El-Mohîtül-Asved. Beyrut: Dârüs-Sâkî, 1.Baskı, 2005.
• Adonis. El-Nassul-Kurânî ve Afâkul-Kitabe. Beyrut: Dârül-Êdêb, 1.Baskı, 1993.
• Adonis. En-Nizâm vel-Kelam. Beyrut: Dârül-Êdêb, 1.Baskı, 1993.
• Adonis. Eş-Şiiriyyel-‘Arabiyye. Beyrut: Dârül-Êdêb, 3.Baskı, 2000.
• Adonis. Fâtihatu li-nihâyâti’l-karni. Beyrut: Dâru’l-A‘vdeti, 1980.
• Adonis. Hâ ente eyyuhe’l-vakti. Beyrut, Dâru’l-Âdâb, 2. Basım, 1993.
• Adonis. Mukaddimetüş-Şiiril-‘Arabî. Beyrut: Dârül-‘Avde, 2.Baskı, 1993.
• Adonis. Siyâsetu’ş-şi‘ri dirâsetun fî’ş-şi‘riyyeti’l-a‘rabiyyeti’l-muâ‘sırati. Beyrut: Dâru’lÂdâb, 1985.
• Adûnîs. eş-Şi‘riyyetu’l-Arabiyye. Beyrut: Dâru’l-Âdâb, 3. Baskı, 2002.
• Adûnîs. Kelâmul-bidâye. Beyrût: Dâru’l-Âdâb, 1989.
• Adûnîs. Zamânu’ş-şi‘r. Beyrut: Dâru’l-‘Avde, 13. ed., 1983.
• Adûnîs, ‘Alî Ahmed. es-Sâbit ve’l-Mutehavvil bahs fi’l-etbâ‘ ve’l-ibdâ‘ ‘inde’l- ‘Arab. el-Cüz’u’s-sâlis, sadmetu’l-hadâse. Beyrut: Dâru’l-‘Avde, 4. ed., 1983.
• Alâk, Fâtih. Mefhûmu’ş-şi‘ri ı‘nde ruvvâdi’ş-şi‘ri’l-a‘rabiyyi’l-hurr. Şam: Menşûrât İttihâd el-Kitâb el-A‘rab, 2005.
• Alkhalafalabdulla, Rami. Edebü’l-Etfâl. Ankara: İlahiyat Yayınları, 2022.
• Arkûn, Muhammed. el-Ḳurʾân: Mine’t-tefsîri’l-mevrûs̱ ilâ taḥlîli’l-ḫitâbi’d-dînî, Tercemet. Hâşim Sâlih. Beyrut: Dâru’l-Talia, 2. Baskı, 2005.
• Asel, Usâm. El-Hitâbun-Nakdî İnde Adonis Kıraatuş-Şiir Nemüzecen. Beyrut: Dârül-Kutubil-İlmiyye, 1.Baskı, 2007/1428.
• Bedevî, Abdür-Rahman. Min Tarihil-İlhâd fil-İslâm. Kahire: Dârü-Nahdıt Mısır, 1945.
• Berâde, Muhammed. “İtibarâtun Nazriyyetün Li Tehdîdi Mefhûmil-Hedêse” Mecellet Fusûl, el-Hey’etu’l-Mısriyyetu’l-‘mme li’l-Kitâb, Mücelet 4, Adet 3 (1984): 11-24.
• Binnîs, Muhammed. el-Hadesetul-Ma’tûba. el-Dârül-Beyda: Dârü Tübkâl, 1.Baskı, 2004.
• Binnîs, Muhammed. eş-Şiirül-Arabil-Hadîs Bünyêtüh ve İbdelêtüh. el-Dârül-Beyda: Dârü Tubkâl, 1.Baskı, 2001.
• Binnîs, Muhammed. Hadasetüs-suâl Bihususil-Hadesetil-‘Arabiyye fiş-Şiiri ves-Sakâfa. ed-Darül-Beyda: Beyrut: el-Merkezüs-Sakâfil-‘Arabî, 2.Baskı, 1988.
• Büvilitzer, Cürc ve kefîn, Ci Bis Müris. Usulul-Felsefel-Merkesiyye. Tercemit. Şaban Berakat. Sayde: Menşurâtil-Mektebel-Asriyye, Bidün Tarih.
• Ceyide, Abdül-Hamîd. “Adonis Beyne Müeyydîh ve M’âridîh”, Mecellet Fusûl, el-Hey’etu’l-Mısriyyetu’l-‘mme li’l-Kitâb. Mücelet 16, Adet 2 (1997): 94-102.
• Ceyyide, Abdül-Hamîd. El-Asâle vel-Hadese fi Tekvinil-Fikril-Arabî el-Hadîs. Lübnan: Dârüş-Şemal, 1.Baskı, 1985.
• Ebü Dîb, Kemal. “el-Hadêse, Es-Salta, el-Nas” Mecellet Fusûl, el-Hey’etu’l-Mısriyyetu’l-‘mme li’l-Kitâb, Mücelet 4, Adet 2 (1984): 34-63.
• Ebû Zeyd، Nasr Hâmid. İşkâliyyâtü’l-ḳırâʾe ve âliyyâtü’t-teʾvîl، Beyrut: El-Merkezul-Sakâfil-Arabî، 5.Baskı،1999.
• Ebû Zeyd، Nasr Hâmid. Mefhûmü’n-naṣ: Dirâse fî ʿulûmi’l-Ḳurʾân، el-Kahire: el-Heyêtul-‘Ammel-Masriyye Lil-Kitap, 1990.
• Ebû Zeyd، Nasr Hâmid. Mefhûmü’n-Naṣ İnde Abdulkahir el-Curcâni. Mecellet Fusûl, el-Hey’etu’l-Mısriyyetu’l-‘mme li’l-Kitâb, Mücelet 5, Adet1, 2 (1984).
• Hicâzî, Ahmed Abdül-Mutî. Esıletüş-Şiir. Cidde: Menşurâtuc-Hezindâr, 1992.
• Sellêm, Rifat. Behsen Anit-Türâs. el-Kahire: el-Hey’etu’l-Mısriyyetu’l-‘mme li’l-Kitâb, 2006.
• Süleyman, Nebîl. Müsêhemetün fi Nakdin-Nakdil-Edebî. Beyrut: Dârüt-Talî’e, 1.Baskı, 1983.
• Şukrî, Ğâlî. Şiirünel-Hadîs ile Eyn. Beyrut: Dârül-Êfâkil-Cedîde,1978.
• İbn Manzûr. Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfiî. Lisânü’l-ʿArab. Kahire: Dâr el-M’ârif, tz.
• Tevrirît, Beşîr. Adonis fi Mizânin-Nakd. Kahire: ‘Alemül-Kutüb, 1.Baskı. 2009.
• Ti’me, Salih Cvvêt. El-Şair el-‘Arabî el-Mü’âsir ve Mefhûmühü en-Nezerî lil-Hedese. Mecellet Fusûl, el-Hey’etu’l-Mısriyyetu’l-‘mme li’l-Kitâb, Mücelet 4, Adet 3 (1984).
• Usfûr, Cabir. Hevêmiş ‘Ale Defterit-Tenvîr. Beyrut: el-Merkezüs-Sakâfil-‘Arabî, 1.Baskı, 1994.
• Usfûr, Cabir. Kıraatüt-Türasin-Nakdi. Kahire: el-Hey’etu’l-Mısriyyetu’l-‘mme li’l-Kitâb, 2006.
• Usfûr, Cabir. Me’ne el-Hadese fiş-Şiir el-‘Arabî el-Mü’asir. Mecellet Fusûl, el-Hey’etu’l-Mısriyyetu’l-‘mme li’l-Kitâb, Mücelet 4, Adet 3 (1984).
• Zerâkat, Abdül-Mecîd. El-Hadese fin-Nakdil-Edebil-Maasir. Beyrut: Dârül-Herfil-‘Arabî, 1.Baskı. 1991.