Sinematografik Öğelerin Tiyatro Sahnesinde Kullanımı: Sinematografik Tiyatro

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 2, 14 - 34, 27.12.2024

Asena Yıldırım Konya

Öz

Tiyatro ve sinema etkileşimi, sinematografın keşfedildiği andan itibaren günümüze kadar her dönem farklı bir ifade aracı sağlamıştır. Disiplinler arası etkileşim sağlayan bu iki sanat alanının bir arada ifadesi, sinematografın keşfiyle birlikte tiyatronun öğelerinin sinemada kullanımıyla başlamıştır ancak günümüzde bunun tam tersi bir durum söz konusu yerini almaktadır. Hans - Thies Lehmann’ın 1990 yılında “Postdramatik Tiyatro” kitabında ortaya attığı sinematografik tiyatro kavramı, günümüz tiyatro sahnelemelerinde sinematografik öğelerin anlatım aracı oluşturmak için kullanıldığının ifadesini oluşturmaktadır. Tiyatrodaki anlatım yöntemleri sinemanın tekniğini genişlettiği gibi, sinematografinin sunduğu yeni olasılıklar da tiyatroyu etkilemeye başlamıştır. Tiyatro ve sinemanın bu etkileşimi sinematografik tiyatro kavramını oluşturarak 1960’lı yıllardan günümüze sinematografik öğelerin tiyatro sahnesinde kullanımını sağlamıştır. Bu çalışmanın amacı, tiyatro ve sinema ilişkisine disiplinlerarası bir yöntemle yaklaşarak, iki sanat dalı arasındaki etkileşimin nasıl bir arada kullanılarak ifade aracı oluşturduğunu incelemek ve sinematografik tiyatro kavramını dünyadan ülkemize kadar uzanan var olan örnekleriyle açıklamaktır. Sonuç olarak, 21. yüzyıl tiyatrosunun sinematografik öğelerin kullanımıyla birlikte sahnelemede oluşan yeni anlatım yöntemlerini sunmak ve örneklerle birlikte sinematografik tiyatronun oluşum ve gelişim sürecini incelemek hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Tiyatro, Sinema, Disiplinlerarası, Sinematografi, Sinematografik Tiyatro

Kaynakça

• Armes, R. (2019). Sinema ve Gerçeklik. İstanbul: Doruk Yayınları.
• Belkıs, Ö. (2020). Dünden Bugüne Analizci Yaklaşımdan Yaratıcı Yazarlığa Dramaturgi, der.: Y. Pekman, O. Arıcı, Dikmen Gürün’e Yazılar s. 113-136, İstanbul: Doğan Kitap.
• Berber, L. (2022). Sahne Sanatlarında Sinematografik Anlatım ve Medyaturji: Katie Mitchell Oyunlarından Örnekler. The Journal of Acaemic Social Science, 10 (126), s. 38-48, http://dx.doi.org/10.29228/ASOS.57586
• Brown, B. (2021). Sinematografi: Kuram ve Uygulama, çev.: S. Taylaner. İstanbul: Hil Yayınları.
• Collard, C. (2014). Chained into That Machine: John Jesurun’s Mediaturgical Adaptations. Journal of American Studies of Turkey, Vol. 39, s. 31-42.
• Dickinson, T. (1986). Sinemanın Evrimi, çev.: N. Türkoğlu. İstanbul: Çizgi Yayıncılık.
• Gergin, A. (2013). Günümüz Seyircisini Etkilemede Tiyatral Anlatım ve Sinematografik Anlatım Olanaklarının Farklı Boyutları Üzerine Bir Model Önerisi, Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü. Doktora Tezi.
• Holat, O. (2023). Sinemada Görüntü Yönetmenliği: Kadrajın Gücü. ed.: M. Aslan, S. Yetimova, Uluslararası Film Araştırmaları Sempozyumu s. 51-61, Sakarya: Türkiye Film Araştırmaları Derneği.
• Kaya, M. (2011). Sinemada Kurgu ve Kurgunun Sinemaya Etkisi, Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi.
• Lehmann, H. L. (2006). Postdramatic Theatre, Trans.: K. Jürs-Munby. London and New York: Routledge.
• Olgun, İ. G. (2011). 20. Yüzyıl Tiyatrosunda Film ve Projeksiyon Kullanım Biçimleri, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi.
• Öngen, O. & Özdemir, İ. Ö. (2023). Güncel Teknolojik Gelişmelerle Birlikte Tiyatro ile Sinema Sanatları Arasındaki İlişkinin Tarihsel Gelişimi ve Dönüşümü. Turkish Online Journal of Design Art and Communication, vol. 13(2), s. 439-452. https://doi.org/10.7456/tojdac.1243937
• Polat, Ö. (2021). Tiyatroda Sinematografik Sahnelemenin Tarihi ve Anlatım Araçları, Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi.
• Robb, B. J. (2013). Sessiz Sinema, çev.: E. Ulun. İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Şeyben, B. Y. (2016). Tiyatro ve Multimedya. İstanbul: Habitus Kitap.
• Uğur, U. (2020). Göstergelerarasılık Bağlamında Sinema, Tiyatro, Edebiyat ve Fotoğraf, Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, vol. 10(2), s. 528-548.
• Görsel 1. John Jesurun, Philoktetes, 2005. (https://www.foundationforcontemporaryarts.org/recipients/john-jesurun/ Fotoğraf: Peter Cunningham / Erişim Tarihi: 16.07.2024).
• Görsel 2. Katie Mitchell, Orlando, 2019. (https://thetheatretimes.com/alice-birch-and-katie-mitchells-orlando-at-the-schaubuhne-theatre-queer-desire-on-the-big-screen/ Fotoğraf: Stephen Cummiskey / Erişim Tarihi: 27.06.2024).
• Görsel 3. Serdar Biliş, Saatleri Ayarlama Enstitüsü, 2023. (https://tiyatrolar.com.tr/tiyatro/saatleri-ayarlama-enstitutusu Fotoğraf: Burcum Baygut / Erişim Tarihi: 04.07.2024).
• Görsel 4. Ersan Mondtag, Titus Kompleks, 2023. (https://www.berrakmekanlarda.com/titus-kompleks-bu-oyun-cok-ses-getirecek Fotoğraf: Berrak Tangülü / Erişim Tarihi: 05.07.2024).