Eskişehir fabrikalar bölgesi: “Çiftkurt fabrikası için yeni işlev önerisi”

Yıl 2016, Cilt: 18 Sayı: 1, 86 - 104, 30.06.2016

Gamze Şensoy Berna Üstün

Öz

1923 yılında yeni bir devletin kuruluşunun ilan edilmesiyle beraber, Anadolu’nun
kalkınması anlamında da köklü değişikliklerin yapılacağı bildirilmiştir. Özellikle planlı
kalkınma hedeflenerek sınai üretime önem verilmiş ve her bölgenin verimli olduğu
ürünler göz önünde bulundurularak fabrikalar açılmaya başlanmıştır. Bu planlama
anlayışı bağlamında oluşturulan üretim alanlarından biri de Eskişehir’deki fabrikalar
bölgesidir. Fabrikalar bölgesi, Eskişehir’in toprağının özelliğine dayanılarak kurulan
tuğla ve kiremit fabrikalarından oluşmaktadır. Bu bölgede bulunan Çiftkurt Kiremit
Fabrikası ise 1933 yılında açılmıştır. Döneminin özelliklerini yansıtmasının yanı sıra
günümüzde bulunduğu konum itibari ile de önem arz etmektedir. Kenti Eskişehir
Anadolu Üniversite’sine bağlayan ve çevresindeki yapılaşma nedeni ile ekonomik
niteliği artan bir bölgede bulunan bu yapı; pencere ve kapı boşluklarının doldurulması
gibi müdahaleler nedeni ile özgünlüğünden uzaklaşmış durumdadır. Müdahalelere ve
kullanılmama durumuna rağmen uzun bir süre sağlamlığını koruyan yapının,
bakımsızlık ve yoğun iklim şartları nedeni ile büyük bir bölümü yıkılmıştır. Halen
yapıcı bir müdahalenin gerçekleştirilmemiş olması modern dönemin önemli bir
yapısının kaybedileceğinin göstergesidir. Bu nedenle, çalışma kapsamında Eskişehir
fabrikalar bölgesinin mevcut durumu incelenmiş olup, Çiftkurt Kiremit Fabrikası için
yeni bir işlev önerisi sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Modern dönem, Eskişehir fabrikalar bölgesi, Çiftkurt kiremit fabrikası

Eskişehir factory zone: “A new suggestion of function for Çiftkurt factory”

Öz

With the declaring of founding a new government in 1923, it has been reported that
radical changes would be done. Especially, planned development has been aimed, so
importance has been given to industrial production and factories has been built with
taking into consideration of area’s efficient products, Eskişehir factory zone is one of
the production areas that has been built within this planning policy and modernist
approach. This factory area consists of brick and tile factories that has been built
because of Eskişehir’s soil characterized. One of the factories, Çiftkurt tile factory, has
been opened in 1933. This factory is important because of showing the characteristics
of its period and location. This building is located in an area that connects the city to
Eskişehir Anadolu University and this area is a critical zone because of increasing
urbanization and so changing economic value. Because of the Interventions such as
filling the door and window openings with brick, the originality of building has been
lost. Although the interventions and nonuse, the factory had been standing for long time
but, because of the intense climatic conditions a big part of the building has been
demolished. Still not intervening to this building shows losing an important building of
its period. Because of this, within this study, the current state of Eskişehir factory zone
has been examined and a new function has been suggested for Çiftkurt tile factory.

Anahtar Kelimeler

Modern period, Eskişehir factory zone, Çiftkurt tile factory

Kaynakça

• İnankul, Ş., Türkiye’de Kentleşme-Sanayileşme Sürecinde Kent Merkezinin Gelişme Süreci -Örnekleme Eskişehir Kent Merkezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul, (1985).
• İktisadi Araştırmalar Vakfı, Eskişehir İlinin Ekonomik Gelişmesi, Seminer, Eskişehir (1997).
• Dünya Şehircilik Günü Daimi Komitesi, Kentleşme-Sanayileşme Etkileşimi, Bir Sanayi Kentinin Planlama ve Uygulama Sorunları Eskişehir Örneği Kolokyumu Eskişehir, 6, 7, 8 Kasım (1985).
• Cahit, I. ve Şanlıer, K., Sosyo-Ekonomik Gelişmede Eskişehir Nereden Nereye?, Eskişehir Ticaret Odası, Yayın No:2, Eskişehir, (1988).
• Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, 50 Yılda Türk Sanayii, Ankara, 29 Ekim (1973).
• Ertin, G., Eskişehir Kentinde Yerleşmenin Evrimi, Anadolu Üniversitesi Yayınları No:773, Eskişehir, (1994).
• Çayır, C., Sanayi Mirasının Korunarak Yeniden İşlevlendirilmesi Eskişehir Fabrikalar Bölgesi Çiftkurt Kiremit ve Tuğla Fabrikası Örneği, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, (2011).
• Keleş, R., Kentleşme Politikası, İmge Kitabevi, Ankara, (2000).
• Eskişehir Sanayi Odası, Eskişehir’in Sosyo-Ekonomik Göstergeleri, Ekim (2003).
• Özaslan, N. ve Aksoylu, S., Eskişehir Modern Mimari Mirasının Araştırılması ve Belgelenmesi, Proje No. 1110F159, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir, (2014).
• Eskişehir Sanayi Dünü, Bugünü, Yarını, Eskişehir Sanayi Odası Yayınları No:24, (1988).
• Kıraç, A. B., Türkiye’deki Tarihi Sanayi Yapılarının Günümüz Koşullarına Göre Yeniden Değerlendirilmeleri Konusunda Bir Yöntem Araştırması, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul, (2001).
• Altlık Harita:Google Earth, http://maps.google.com (04.02.2015).
• Şensoy, G. kişisel arşiv.
• Steyerl, H., Is a Museum a Factory? http://www.e-flux.com/journal/is-amuseum-a-factory/, (01.02.2016).
• Brian, H., “Warhol in the Rising Sun: Art, Subcultures and Semiotic Production,” 16 Beaver ARTicles, 8 Ağustos 2004.
• Şahin, F., Eskişehir İlinin Kültür Turizmi Potansiyeli: Mevcut Durum ve Öneriler, Uzmanlık Tezi, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Eskişehir Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürülüğü, Kasım 2012, Eskişehir.
• http://www.arkitera.com/haber/20821/trajikomik-bir-yikim-hikayesi--kilicoglusinemasi, (02.02.2016).
• Eskişehirli olmak, http://www.eskisehir.net/haber.asp?id=24240, (02.02.2016).
• Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü Arşivi.
• Santralistanbul Çağdaş Sanat Müzesi, http://v2.arkiv.com.tr/p6191-santralistanbul-cagdas-sanat-muzesi.html#g, (28.01.2016).
• Keşfet, Santralistanbul, http://www.santralistanbul.org/pages/index/explore/tr/, (28.01.2016).
• Welch, A., Industrial Museum in Chongqing: Architecture Contest in China, http://www.e-architect.co.uk/china/industrial-museum-chongqing, (02.02.2016).
• The Great Wall Güzel Sanatlar Müzesi, http://www.arkitera.com/proje/5721/zibo-the-great-wall-guzel-sanatlar-muzesi, (02.02.2016).
• Archstudio Reshapes Factory into Contemporary Art Museum in China, http://www.designboom.com/architecture/archstudio-great-wall-museum-fineart-china-10-12-2015/, (02.02.2016).