Yap-işlet-devret modeli ile ihale edilen otoyollarda Monte Carlo simülasyonu ile projenin değerlemesi

Yıl 2025, Cilt: 27 Sayı: 1, 23 - 41

Füsun Üçer Çiftçi

Öz

Yap-İşlet-Devret modeli, Türkiye genelinde son yıllara ait altyapı yatırım çalışmalarında sıkça kullanılan finansal yöntemlerden birisidir. Özellikle karayolu ağının otoyollarla yeniden inşa edilmeye başlamasıyla ülkemizdeki otoyol yatırımları neredeyse tamamen bu yöntem kullanılarak yapılmaya başlamıştır. Bu çalışmada, YİD modeli ile ihalesi yapılan bir otoyol projesinde ihaleye verilecek imtiyaz süresinin hesabı için literatürdeki yöntemler içerisinden Monte Carlo Simülasyonu ve hesaplanan aralığın daraltılması için de Pazarlık-Oyun Teorisi yöntemleri seçilmiş ve bu model de Kuzey Marmara Otoyolu projesi üzerinde çalıştırılmıştır. Çalışmada farklı senaryolar oluşturulmuş ve bu senaryolar üzerinden projeyi gerçekleştirmeye hak kazanan ortaklığın teklif olarak verdiği imtiyaz süresi hakkında değerlemeler yapılıp projenin devlet ve özel sektör açısından karlılık durumları araştırılmıştır. Çalışma sonucunda, projeye verilen imtiyaz süresinin özel sektör yatırımcısı açısından projenin yapılabilirliği ve çekiciliği, devlet açısından ise karlılığının maksimum seviyede dengelendiği bir süre olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

proje değerleme, yap işlet devret modeli, Otoyol projeleri, imtiyaz süresi hesabı, karayolu

Valuation of the project with Monte Carlo simulation for freeways tendered with the build operate transfer model

Öz

The Build-Operate-Transfer model is one of the financial methods frequently used in infrastructure investments in Turkey in recent years. Especially with the reconstruction of the road network with freeways, freeway investments in Turkey have started to be made almost entirely using this method. In this study, Monte Carlo Simulation was chosen among the methods in the literature for the calculation of the concession period and Bargaining-Game theory for narrowing the calculated concession period to be given to the tender for a freeway project that was tendered with the BOT model, and this model was run for the Kuzey Marmara Freeway project. In this study, different scenarios were created and evaluations were made about the concession period given by the partnership that was entitled to carry out the project, based on these scenarios, and the profitability of the project in terms of government and private sector was examined. As a result of the study, it was seen that the concession period given to the project was a period in which the feasibility and attractiveness of the project for the private sector investor and the profitability of the project for the goverment were balanced at the maximum level.

Anahtar Kelimeler

project valuation, build-operate-transfer model, model, freeway projects, concession period calculation, freeway.

Kaynakça

• Deniz, T., Türkiye’de Ulaşım Sektöründe Yaşanan Değişimler ve Mevcut Durum, Doğu Coğrafya Dergisi, 36, 135-156, Karabük, (2016).
• Köseoğlu, E., Otoyol Projelerinde Karşılaşılan Risk Faktörlerinin Analizi, Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Balıkesir, (2020).
• Üçer, F., Ulusal Karayolu Sisteminin Ağ Güvenilirliği Yaklaşımı ile İncelenmesi, Doktora Tezi, Balıkesir Üniversitesi, Fem Bilimleri Enstitüsü, Balıkesir,(2009).
• Yılmaz, G., Gebze-Orhangazi-İzmir Otoyolu Projesi Örneği Çerçevesinde Yap-İşlet-Devret Modeli ile Karayolu Proje Geliştirme ve İşletme Modelinin Değerlendirilmesi, Dönem Projesi, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, (2016).
• Kaya, A. G., Implementation of Toll Road Projects By B.O.T. Model in Turkey, Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul (2010).
• Özer, K., Yap-İşlet-Devret Modeli ve Türkiye Uygulamaları, Ziraat Mühendisliği Dergisi, sayı. 358, ss. 30-35, (Oca. 2012).
• Fırat Kalkınma Ajansı, Yap-İşlet-Devret Modelinde Uygulanan Usül ve Esasların Kalkınma Ajansları Açısından Analizi, Araştırma Raporu, Malatya, (2014)
• Llanto, Gilberto M.; Build-Operate-Transfer for Infrastructure Development: Lessons from the Philippine Experience”, International Infrastructure Development, East Asia – Towards Balanced Regional Development and Integration, ERIA Research Project Report 2007-2, 2008, 319-359.
• Özpeynirci, R. , Yatırım Projeleri Kapsamında Mali Etüd Üzerine Bir Çalışma, Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sayı. 5, ss. 0-0, (Ara. 2001)
• Vardar, G. Ç., İmtiyazlı Hizmet Sözleşmeleri ve Yap-İşlet-Devret Modeli Muhasebe Sorunları (Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara. (2013).
• Uygur, M.,Yatırım Projesi Değerleme Yöntemleri. Demiryolu Mühendisliği Dergisi, sayı.2,56-59 (2015).
• Çınar, M.,Yönetsel Kararlara İlişkin Sayısal Yöntemler, Erciyes Üniversitesi, Yayın No:6, Kayseri, (1990).
• Acar, E., Durucasu, H., Yap-İşlet-Devret (YİD) Modeli, Tarafları,Önemli Sözleşme Unsurları ve Belirsizlikleri, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3,12, 296-313, (2015).
• Ho, S. P. ve Liu, L.Y., An Option Pricing-Based Model for Evaluating the Financial Viability of Privatized Infrastructure Projects. Construction Management and Economics, 20, 143-156. ABD, (2002).
• Uçkun, N. ve Girginer, N. Yatırım Projeleri Riskinin Belirlenmesinde Duyarlılık Analizi: Özel Bir Sağlık Kuruluşu Yatırım Projesi Üzerinde Bir Uygulama. Muhasebe ve Finansman Dergisi, Sayı 32, 1-11, (2006).
• Sarıaslan, H.,Yatırım Projelerinin Hazırlanması ve Değerlenmesi. Siyasal Kitabevi, Ankara, (2014).
• Köseoğlu, S. D., Başabaş ve Kaldıraç Analizi. Finansal Yönetim, İnkılap Kitabevi 172-187, (2015).
• Chance, D.M. ve Peterson, P.P., Real Options and Investment Valuation, Research Foundation Aimr, ABD, (2002).
• Akkaya, C., Yatırım Projelerinin Değerlendirilmesinde Alternatif Bir Yöntem: Reel Opsiyonlar, e-Muhasebe ve Finansman Dergisi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir, (2005).
• Hanaoka, S. & Palapus, H.P., Reasonable Concession Period for Built-Operate-Transfer Road Projects in the Philippines, International Journal of Project Management, 30/ 938-949, (2012).
• Hu, H. & Zhu, Y., Social Welfare-Based Concession Model for Build/Operate/ Transfer Contrats, Journal of Construction Engineering and Management, 141(1):1-5, (2015).
• Kaya, Ö., Türk İnşaat Sektöründe Risk Analizi ve Yönetiminin Araştırılması, Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, (2010).
• Köseoğlu, B., Yap- İşlet-Devret Modeli ile İhale Edilecek Olan Otoyol Projelerinde Teklif Hazırlama Süreci, Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Balıkesir, (2023).
• Shen, Y.L., Li, H. ve Li, Q. M., Alternative Concession Model for Built Operate Transfer Contract Projects. Journal of Construction Engineering and Management, 326 - 330, (2002).
• Shen, L. Y., Bao, H.J., Wu, Y.Z. & Lu, W.S., Using bargaining-game theory for negotiating concession period for BOT-type contract. Journal of Construction Engineering and Management, 133 (5), 385 - 392, (2007).