Investigation of the environmental consciousness levels of teachers and administrators in Bitlis Province

Yıl 2025, Cilt: 27 Sayı: 2, 443 - 463

Hatice Kanbur , İbrahim Koç

https://doi.org/10.25092/baunfbed.1576604

Öz

One of the current and significant problems of this age is the issue of environmental pollution, which is growing day by day and causing the emergence of other problems. People's consciousness of environmental issues affects the continuation or solution of this problem. This research was studied to investigate the environmental consciousness of teachers and administrators working in schools in Bitlis, Türkiye. The study was studied with 783 teachers and administrators during the spring semester of the 2021-2022 academic year. In the research, a "Demographic Knowledge Form" and the "Environmental Consciousness Scale" were used as data collection tools. Looking at some findings obtained from the research; it was determined that 89.02% of the participants were university graduates; 87.87% were teachers; 91.95% were not members of a non-governmental organization aimed at protecting the environment; 97.83% were interested in environmental issues, and most lived in a small city (78.29%). The level of environmental awareness has been assessed in the subdimensions of attitude, knowledge, and behavior. To determine the level of environmental consciousness, a Likert-type scale was used for analysis, revealing a high level of environmental consciousness (M = 3.81, SD = 0.33). As a result, it was determined that the participants were sensitive to the pollution in their environment and that although they had environmental knowledge and attitudes, they were deficient in turning it into behavior.

Anahtar Kelimeler

Bitlis, environment, environmental consciousness, teacher, administrator

Bitlis ilindeki öğretmenler ve yöneticilerin çevre bilinci düzeylerinin incelenmesi

Öz

Çağımızın güncel ve önemli sorunlarından bir tanesi de her geçen gün artan ve diğer sorunların ortaya çıkmasına neden olan çevre kirliliği problemidir. İnsanların çevresel konulara dair bilinçleri, bu sorunun devamlılığını veya çözümünü etkilemektedir. Bu araştırma, Bitlis ilindeki okullarda çalışan öğretmenler ve yöneticilerin çevre bilinç düzeyini incelemek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırma, 2021-2022 akademik yılının bahar döneminde 783 öğretmen ve yönetici ile yapılmıştır. Araştırmada veri toplama araçları olarak "Demografik Bilgi Formu" ve "Çevresel Bilinç Ölçeği" kullanılmıştır. Araştırmadan elde edilen bazı bulgulara bakıldığında; katılımcıların %89,02'sinin üniversite mezunu olduğu; %87,87'sinin öğretmen olduğu; %91,95'inin çevreyi korumaya yönelik bir sivil toplum kuruluşuna üye olmadığı; %97,83'ünün çevresel konulara ilgi duyduğu ve çoğunluğunun küçük bir şehirde yaşadığı (%78,29) tespit edilmiştir. Katılımcıların, çevre bilinci düzeyi, tutum, bilgi ve davranış alt boyutlarında değerlendirilmiştir. Çevre bilinci düzeyini belirlemede, Likert tipi ölçek kullanılarak analiz edilmiş ve çevre bilinci seviyesi yüksek bulunmuştur (M=3.81, SD=0.33). Sonuç olarak; katılımcıların, çevrelerindeki kirliliğe duyarlı oldukları, çevre bilgisi ve tutumlarının olmasına rağmen davranışa dönüştürülmesi konusunda eksikliklerinin olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Bitlis, çevre, çevre bilinci, öğretmen, yönetici

Teşekkür

This study is derived from the master thesis of Kanbur (2024) prepared in the supervision of Assoc. Prof. Dr. İbrahim KOÇ. We would like to thank Prof. Dr. Sinan ERTEN, Assoc. Prof. Dr. Hayriye Esra AKYÜZ and Prof. Dr. Halis SAKIZ for her contributions.

Kaynakça

• Erten, S., 5. sınıf öğrencilerinde" çöplerin azaltılması" bilincinin kazandırılmasına yönelik bir öğretim modeli, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25, 94-103, (2003).
• Çiftçi, S. ve Kayaer, M., Yükseköğretimde çevre eğitiminin çevre bilincine etkisi, Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 29, 1, 93-106, (2022).
• Gürcüoğlu, S., Türkiye’de çevre eğitiminde kamu örgütleri, sivil toplum örgütleri ve medyanın rolü, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15, 3, 151-170, (2013).
• Erten, S., Okul öncesi öğretmen adaylarında çevre dostu davranışların araştırılması, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28, 28, 91-100, (2005).
• Erten, S., Enerji tasarrufu davranışında ortaya çıkabilecek psikolojik ve sosyolojik engeller, 25. Enerji Verimliliği Konferansı, 23-34, (2006).
• Zsóka, Á., Szerényi, Z. M., Széchy, A. ve Kocsis, T., Greening due to environmental education? Environmental knowledge, attitudes, consumer behavior and everyday pro-environmental activities of Hungarian high school and university students, Journal of Cleaner Production, 48, 126-138, (2013).
• Liefländer, A. K., Fröhlich, G., Bogner, F. X. ve Schultz, P. W., Promoting connectedness with nature through environmental education, Environmental Education Research, 19, 3, 370-384, (2013).
• Otto, S. ve Pensini, P., Nature-based environmental education of children: Environmental knowledge and connectedness to nature, together, are related to ecological behaviour, Global Environmental Change, 47, 88-94, (2017).
• Demirkaya, H., Çevre eğitiminin Türkiye’deki coğrafya programları içerisindeki yeri ve çevre eğitimine yönelik yeni yaklaşımlar, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16, 1, 207-222, (2006).
• Demircioğlu, G., Demircioğlu, H. ve Yadigaroğlu, M., Fizik, kimya ve biyoloji öğretmen adaylarının çevre bilinç düzeylerinin değerlendirilmesi, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19, 167-193, (2015).
• McKeown-Ice, R., Environmental education in the United States: A survey of preservice teacher education programs, The Journal of Environmental Education, 32, 1, 4-11, (2000).
• Çakır, Ö., Fen bilimleri ve sosyal bilgiler öğretmenlerinin çevre bilinci algıları, Yüksek lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli (2023).
• Uzun, B. ve İris, H., Fen bilimleri öğretmen adaylarının çevre ve çevre sorunlarına yönelik algılarının kelime ilişkilendirme testi aracılığıyla belirlenmesi, Social Science Development Journal, 8, 40, 105-125, (2023).
• Gürer, B. ve Mermer, K. K., Çevre bilinci, çevresel duyarlılık ve doğaya bağlılık: öğretmenler üzerine bir inceleme, Spor ve Performans Araştırmaları Dergisi, 14, 3, 349-366, (2023).
• Eyiol, S., Çövüt, O., Mergensoy, D., Kırğıl, A., Bacak, E. ve Karadeniz, V., Öğretmenlerin Çevre Duyarlık Algıları, Premium e-Journal of Social Science (PEJOSS), 8, 38, 209-225, (2024).
• Şaşkın, F. ve İzgı-onbasılı, U., Sınıf öğretmenlerinin doğayla ilişki ve çevre bilinç düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi, Uluslararası Temel Eğitim Çalışmaları Dergisi, 4, 3, 99-117, (2023).
• Sakçı, G. ve Uyanık, G., Sınıf öğretmenlerinin çevre sorunlarına ilişkin tutumlarının ve çevresel duyarlılıklarının incelenmesi, International Journal of Eurasia Social Sciences/Uluslararasi Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 14, 53, 1170-1193, (2023).
• Karacaoğlu, Ö. C. ve Karacaoğlu, D., Fizik öğretmenlerinin çevre duyarlılıkları, Uluslararası Eğitimde Mükemmellik Arayışı Dergisi (UEMAD), 3, 2, 1-19, (2023).
• Fidan-Yazgan, P., Ulusal fen bilimleri öğretim programları ve seçmeli çevre eğitimi programlarındaki kazanımların çevre okuryazarlığı bağlamında karşılaştırılması, Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul, (2023).
• Demir, F. B. ve Ulukaya-Öteleş, Ü., Öğretmenlerin gözüyle çevre sorunları ve çevre sorunlarına ilişkin çözüm önerileri, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23, 1, 379-396, (2023).
• Boland, H. ve Heintzman, P., The perceived impact of a university outdoor education program on students' environmental behaviors. In In: Watts, Clifton E., Jr.; Fisher, Cherie LeBlanc, eds. Proceedings of the 2009 Northeastern Recreation Research Symposium. Gen. Tech. Rep. NRS-P-66. Newtown Square, PA: US Department of Agriculture, Forest Service, Northern Research Station: 31-35. (Vol. 66, pp. 31-35), (2010).
• McEwen, K. E., The primary school factors that shape the environmental knowledge, attitudes, and behaviours of children, Doctoral dissertation, University of Waikato, (2015).
• Hashemzadeh, F., Environmental awareness, attitudes, and behaviour of secondary school students and teachers in Tehran, Doctoral dissertation, University of Waikato, İran, (2016).
• Pan, S. L., Chou, J., Morrison, A. M., Huang, W. S. ve Lin, M. C., Will the future be greener? The environmental behavioral intentions of üniversity tourism students. Sustainability, 10, 3, 634, (2018).
• Al-Qadasi, E., Outdoor encounters in nature as a promoter for environmental consciousness of primary school students from their teachers' perspectives, Master Thesis, Linköping University, (2022).
• Alkan, A., Bitlis şehrinin çevre sorunlari ve alinmasi gereken önlemler, Doğu Coğrafya Dergisi, 20, 33, 11-36, (2015).
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak-Kılıç, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F., Bilimsel araştırma yöntemleri, Pegem Yayıncılık (2014).
• Schrenk, M., Umwelterziehung an der Förderschule. Kiel. IPN. (1994).
• Erten, S., Türk ve Azeri öğretmen adaylarında çevre bilinci, Eğitim ve Bilim, 37, 166, 88-100, (2012).
• Kilmen, S., Eğitim araştırmacıları için SPSS uygulamalı istatistik (4. Baskı), Anı Yayıncılık, (2022).
• George, D. ve Mallery, M., SPSS for windows step by step: a simple guide and reference, 17.0 update (10a ed.). Boston: Pearson.(2010).
• Göncü, F. M. (2023). Etkileşimli okuma faaliyetinin, dil ve konuşma bozukluğu olan veya olmayan okul öncesi çocuklarının iletişim becerilerine olan etkisinde ebeveyn uygulama ve görüşlerinin belirlenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Kapadokya Üniversitesi.
• Harris, P. T., & Brown, P. J. (2010). "Pearson's correlation coefficient and its interpretation in research." Journal of Research in Education 12(2), 34-46.
• Kahyaoğlu, M., & Özgen, N., Öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi, Journal of Theoretical Educational Science, 173, (2012).
• Şener, A. ve Yoldaş, C., Sınıf öğretmenlerinin yansıtıcı düşünme eğilimleri ve çevre bilinci arasındaki ilişki, Uluslararası Afro-Avrasya Araştırmaları Dergisi, 5, 10, 125-139, (2020).
• Erten, S., Planlanmış davranış teorisi ile uygulamalı öğretim metodu, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 19, 2, 217-233, (2002).
• Karaismailoğlu, E. S., Öğretmenlerin çevre bilinci düzeyinin belirlenmesi- Ankara Etimesgut örneği, Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara, (2018).
• Sümmen, A., Sınıf öğretmen adaylarının yansıtıcı düşünme eğilimleri ile tüketici çevre bilinci düzeyleri arasındaki ilişki, Yüksek lisans tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya, (2022).
• Baş, O., Ortaöğretim kurumlarında çevre bilincinin yöneticiler ve öğretmenler tarafında algılanma ve benimsenme düzeyi, Yüksek lisans tezi, Maltepe Üniversitesi, İstanbul, (2011).
• Erol, G. H., Sınıf öğretmenliği ikinci sınıf öğrencilerinin çevre ve çevre sorunlarına yönelik tutumları, Yüksek lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli, (2005).
• Karataş, A., Çevre bilincinin geliştirilmesinde çevre eğitiminin rolü ve Niğde Üniversitesi eğitim fakültesi örneği, Doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara, (2013).
• Kaya-Durna, D., İlköğretim okullarında görev yapan sınıf öğretmenlerinin çevre bilinci ve bu okullardaki çevre eğitimi, Yüksek lisans tezi, Amasya Üniversitesi, Amasya, (2016).
• Günindi, Y., Okul öncesi öğretmenlerinin çevre dostu davranışlarının araştırılması, TÜBAV Bilim Dergisi, 3, 3, (2010).
• Torun, B., Aydemir, K. ve Gül, A., Öğretmen adaylarının çevre bilinci ve çevresel duyarlılıklarının farklı değişkenlere göre incelenmesi, Anadolu Öğretmen Dergisi, 7, 1, 1-24, (2023).
• Özdemirkol, M., Çevre Bilinci Eğitiminde Muş Alparslan Üniversitesi’nin ders müfredatı üzerine bir inceleme. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(UMS’20), 181-191, (2020).
• Alım, M., Avrupa Birliği üyelik sürecinde Türkiye’de çevre ve ilköğretimde çevre eğitimi. Kastamonu Education Journal, 14(2), 599-616, (2006).
• Buhan, B., Okul öncesinde görev yapan öğretmenlerin çevre bilinci ve bu okullardaki çevre eğitiminin araştırılması, Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul, (2006).