Türkiye Cumhuriyeti’nin temelindeki doğal hukuk perspektifi

Yıl 2023, , 79 - 94, 29.10.2023

Burçin Aydoğdu

https://doi.org/10.31795/baunsobed.1351433

Öz

Türkiye Cumhuriyeti, Birinci Dünya Savaşı'nın bitiminin ardından, 1918-1919 yıllarında Müttefik Devletler'in işgaline karşı başlayarak, 29 Kasım 1923 tarihinde cumhuriyetin ilanına kadar geçen süreçte kuruldu. Türk cumhuriyetinin ilk cumhurbaşkanı ve Kurtuluş Savaşı’nın önderliğini yapmış olan Mustafa Kemal Atatürk, konuşmalarından birinde bağımsız bir Türk Cumhuriyeti için mücadelenin "Elbet alemde bir hak vardır ve hak kuvvetin üstündedir" şeklindeki söylemini şiar edinerek başlamış olduğunu ifade etmiştir. Bu söylem, işgalci güçlere ve onların kontrolü altında bulunan monarşiye karşı mücadelenin sadece fiziksel bir savaşla gerçek egemenliği elde etme girişimi olmayacağını, aynı zamanda evrensel ölçekte kabul görmüş hukuk ilkelerine dayalı bir hukuki mücadele de olacağını ima etmektedir. Geçmişe dönüp o yıllara bugünden bakıldığında, Türkiye Cumhuriyeti'nin tanınmasının, topraklar üzerindeki fiili egemenliğine ek olarak dünya çapında kabul görmüş hukuk ilkelerinin desteğinde Lozan'daki kazanılmış olan hukuk zaferlerine dayandığı görülebilir. Bu hukuk zaferleri arasında Türk halkının Wilson prensiplerinden doğan kendi kaderini tayin etme hakkını kullanmasının sonucu olarak yeni cumhuriyetin tanınması, Fransız Devrimi'nden kaynaklanan cumhuriyetçi/milliyetçi bakış açısına göre her milletin sahip olduğu doğal haklarının bir yansıması olarak yeni cumhuriyetin gerek ekonomik açıdan gerekse siyasi açıdan eşit statüye sahip olması olduğu gibi daha geniş kabul gören Ahde Vefa ve karşılıklılık gibi ilkeler vardır. Bu çalışma, askeri başarıları konu kapsamı dışında tutarak 1919 yılından 1923 yılına kadar Türkiye Cumhuriyeti’nin doğal hukuk doktrini çerçevesinde elde etmiş olduğu hukuki ve siyasi başarıları ele almaktadır, ki bu başarılar Türkiye Cumhuriyeti’nin temellerinin bir kısmını teşkil etmektedir. Türkiye Cumhuriyeti'nin temelini oluşturan bu unsurlar içinde, Türk milletinin Genel İrade teorisi gereğince temsil edilme hakkı, kaos durumunda özgürlük, yaşam hakkı ve mülkiyet hakkı gibi doğal haklarını koruma amacıyla yeni bir devlet kurma hakkı, Ahde Vefa ilkesinin gereklerine uygun olarak, monarşiden miras kalmış olan hakların muhafaza edilmesi ve tüm bu hakların Hugo Grotius’un geliştirmiş olduğu doktrin çerçevesinde hukukun evrensel esaslarından biri olarak tüm bu söz konusu hakların uluslararası hukuk tarafından kabul görmesi de vardır.

Anahtar Kelimeler

Cumhuriyet, Doğal Hukuk, Doğal Haklar, Kendi Kaderini Tayin Hakkı, Hugo Grotius

Natural law perspective underlying The Republic of Türkiye

Öz

Republic of Türkiye was founded during the years, starting with the Allied Powers’ occupation by the end of World War War in 1918-1919 and until declaration of the republic in November 29, 1923. Mustafa Kemal Atatürk, the first president of the Turkish republic and leader of the liberation war preceding it, mentioned in one of his speeches that the struggle for an independent Turkish Republic was initiated with the motto “There is ‘right’ in the world, and the right is superior to might, for sure”. This motto implies that the struggle against the occupying powers and the monarchy under their control, wouldn’t be only a military campaign for obtaining actual dominance through physical fight, but also a legal struggle based on universally accepted principles of the law. Analyzing those years retrospectively, one can see recognition of the Republic of Türkiye is based on the struggle’s legal victories gained in Lausanne, in support of the world-wide accepted legal principles, in addition to its actual dominance over the lands. These legal victories include recognition of the new republic as a result of execution of Turks’ self-determination rights under Wilson’s principles and new republic’s economically and politically equal status as a reflection of the natural rights of every people under republican/nationalist viewpoint that stems from the French Revolution (Öktem, 2011, 271), as well as more commonly accepted principles such as Pacta Sund Servanda and reciprocity. This study, leaving aside the military achievements, handles the legal and political achievements obtained by the Turkish republic in 1923 under natural law doctrine between 1919 and 1923, all of which form a part of the fundamentals of Republic of Türkiye. These include Turkish nations’ right to be represented under General Will theory, people’s right to form a new government in case of chaos for protection of their natural rights such as freedom, right to life and right to property, maintenance of the rights inherited from the monarchy under Pacta Sund Servanda principle and recognition of all these rights under international law as a universally fundamental of law under the doctrine of Hugo Grotius.

Anahtar Kelimeler

Republic, Natural Law, Natural Rights, Self-Determination, Hugo Grotius

Kaynakça

• Anderson, B. (1992). The new world disorder. New Left Review, 3-13.
• Arslan, O. (2017). Milli sınırların belirlenmesinde misak-ı milli’nin rolü [Master’s thesis]. Trakya University.
• Ata, F. (2008). Atatürk'ün millî hâkimiyet anlayışı ve bunun yansımaları. Selcuk University Social Sciences Institute Journal, (20), 81-88.
• Bertram, C. (2004). Routledge philosophy guidebook to Rousseau and the social contract. Routledge.
• Bozkurt, G. (1991). Atatürk’ün hukuk alanında getirdikleri. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 8(22), 45-53.
• Brett, A. (2002). Natural right and civil community: the civil philosophy of Hugo Grotius. The Historical Journal, 45(1), 31-51.
• Brincat, S. K. (2009). ‘Death to tyrants’: self-defence, human rights and tyrannicide-part II. Journal of International Political Theory, 5(1), 75-93.
• Carty, A., & Nijman, J. (Eds.). (2018). Morality and responsibility of rulers: European and Chinese origins of a rule of law as justice for world order. Oxford University Press, Incorporated.
• Çağıl, O. (1948). Friedrich Julius Stahl'in hukuk felsefesi. Journal of Istanbul University Law Faculty, 14 (1-2), 324-345.
• Dagan, H., & Dorfman, A. (2017). The human right to private property. Theoretical Inquiries in Law, 18(2), 391-416.
• de Dijn, A. (2018). Rousseau and republicanism. Political Theory, 46(1), 59-80.
• Doğru, S. (2013). Türk Boğazları’nın hukuki statüsü: Sevr ve Lozan’dan Montrö’ye geçiş. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 15(2), 123-169.
• Dworetz, S. M. (1994). The unvarnished doctrine: Locke, liberalism, and the American revolution. Duke University Press.
• Ertan, T. F., Aysal, N., Bakacak, A., Dinçer, H., Unat, K., & Ertan, T. F. (2011). Türkiye Cumhuriyeti tarihi. Siyasal Kitabevi.
• Forde, S. (1998). Hugo Grotius on ethics and war. American Political Science Review, 92(3), 639-648.
• Frank, D., & Waller, J. (2016). Naturalism, right, and power. Routledge Philosophy GuideBook to Spinoza on Politics, 13-27.
• Gökalp, R. (1968). Direnme hakkı. Cumhuriyet Ansiklopedisi (p. 1153). Arkın Kitabevi.
• Gökalp, R. (1968). Lozan Barış Antlaşması. Cumhuriyet Ansiklopedisi (p. 2202). Arkın Kitabevi.
• Gökalp, R. (1968). Wilson, Thomas Woodrow. Cumhuriyet Ansiklopedisi (p. 3359). Arkın Kitabevi.
• Grant, R. W. (1991). John Locke's liberalism. University of Chicago Press. Güneş, İ. (2009). Birinci TBMM'nin düşünce yapısı (1920-1923). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Harris, I. (1998). The mind of John Locke: A study of political theory in its intellectual setting. Cambridge University Press.
• Heater, D. (1994). National self-determination: Woodrow Wilson and his legacy. Palgrave Macmillan UK.
• Helmreich, P. C. (1974). From Paris to Sèvres: the partition of the Ottoman Empire at the peace conference of 1919-1920. The Ohio State University Press.
• Higgins, R. (1985). Grotius and the United-Nations. International Social Science Journal, 37(1), 119-127.
• Howard, D. A. (2016). The history of Turkey. Bloomsbury Publishing. Işıktaç, Y. (2006). Türk hukuk devriminin felsefesi. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Özel Sayı, 117-131.
• Ivison, D. (2004). Locke, Liberalism and empire. the philosophy of John Locke. Routledge, 86-105.
• Jäschke, G. (1973). Türkiye Cumhuriyeti’nin ilanı, Atatürk devrimlerinin başlangıcı. Belleten, 37(148), 475-480.
• Kasalak, K. (2009). Cumhuriyet fikrinin öncüleri. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2009(20), 69-78.
• Kılıç, E. (2022). Platon’un devlet diyaloğu bağlamında ‘adalet’ sorunu, Sosyal ve Beşerî Bilimlerde Uluslararası Araştırmalar - I, 285-298.
• Knoll, M. D. (2021). Sophistic criticisms of the rule of law. A comparison of Callicles and Thrasymachus. Philosophical Journal (Filosfický Časopis) 33 (2): 65–87.
• Kutluay, F. (2023). Thrasymakhos' un adalet anlayışında 'güç' kavramı. Van İnsani ve Sosyal Bilimler Dergisi, (5), 60-75.
• Lupel, A., & Mälksoo, L. (2019). A necessary voice: small states, international law, and the UN Security Council. International Peace Institute.
• Lycos, K. (1987). Plato on justice and power: reading book 1 of Plato’s Republic. Palgrave Macmillan.
• Lynch, A. (2002). Woodrow Wilson and the principle of 'national self-determination': a reconsideration. Review of International Studies, 28(2), 419-436.
• Morton, B. N. (1991). John Locke, Robert Bork, Natural rights and the interpretation of the constitution. Seton Hall L. Rev., 22, 709.
• Mullins, C. W. (2023). A socio-Legal history of the laws of war: constraining carnage. (n.p.). Emerald Publishing Limited.
• Mumcu, A. (1985). Atatürk’ün kültür anlayışında hukukun yeri. Erdem, 1(2), 291-308.
• Otacı, C. (2004). Hukukun laikleşme serüveni. Birey Yayıncılık.
• Öktem, N. (2011). Fransız devriminin felsefesi ve Türkiye. Journal of Istanbul University Law Faculty, 53(1-4), 267-272.
• Parvini, N. (2020). The defenders of liberty: human nature, individualism, and property rights. Springer International Publishing AG.
• Pehlivanlı, H. (1998). Saltanattan millî hakimiyete. Erdem, 11(32), 533-540.
• Philliou, C. M. (2021). Turkey: a past against history. University of California Press.
• Radbruch, G., Paulson, B. L., & Paulson, S. L. (2006). Five Minutes of Legal Philosophy (1945). Oxford Journal of Legal Studies, 26(1), 13–15. http://www.jstor.org/stable/3600539
• Sharp, M. P. (1941). Pacta sunt servanda. Columbia Law Review, 41(5), 783-798.
• Singh, M. (2017). A contemporary approach towards liberalism. Philosophy Pathways, 1-6.
• Smith, G. H. (2013). The system of liberty: themes in the history of classical liberalism. Cambridge University Press.
• Schwartzberg, M. (2008). Voting the general will: Rousseau on decision rules. Political Theory, 36(3), 403-423.
• Tiftikçi, E., & Tiftikçi, M. (1999). Atatürk ve hukuk. Yargıtay Birinci Başkanlığı Yayın İşleri Müdürlüğü.
• Tuck, R. (1979). Natural rights theories: their origin and development. Kiribati. Cambridge University Press.
• Turna, Y. (2013). Milli mücadele dönemini Locke'un sözleşme kuramı perspektifinden okumak [Master’s thesis]. Kocaeli University. Uslu, C. (2011). Doğal hukuk ve doğal haklar. Liberte Yayınları.
• Yağcıoğlu, D. (2010). Reciprocal insincerity: current trends in the treatment of minorities in Greece and Turkey. Turkish Policy Quarterly, 9(3), 37-44.
• Yetkin, Ç. (2003). İktidara karşı Türk direniş ve devrimleri. Otopsi.
• Zeybek, N., & Kara, K. (2005). Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti. A'dan Z'ye Kurtuluş Savaşı ve Atatürk dönemi (p. 650). Dev-Meh (Vol. 2). abc.
• Zeybek, N., & Kara, K. (2005). Wilson prensipleri. A'dan Z'ye Kurtuluş Savaşı ve Atatürk dönemi (p. 869). Dev-Meh (Vol. 2). abc.
• Zuckert, M. P. (1994). Natural rights and the new republicanism. Princeton University Press.
• Zurcher, E. J. (2020). Contextualizing the ideology of the Turkish national resistance movement. Middle Eastern Studies, 57(2), 265-278.