The relationship between current account balance and oil price in fragile five countries: an empirical analysis

Yıl 2025, Cilt: 28 Sayı: 54, 717 - 740, 16.12.2025

Sefer Uçak , Jiyan Kılıç

https://doi.org/10.31795/baunsobed.1629293

Öz

When the current economic structure of a country is evaluated, it is possible to say that many factors have an increasing and decreasing effect on the current balance. One of these is energy resources, which are of critical importance for the world economy. The costs and revenues generated by energy resources in oil-exporting and oil-importing countries affect the current balance of that country.
This study aims to test the effect of oil prices on the current balance for the countries of Brazil, India, Indonesia, South Africa and Turkey, which are grouped as the Fragile Five between 1981-2023. While the long and short-term relationship between the variables was estimated by ARDL Bounds Test, the causality relationship was determined by Toda-Yamamoto Analysis. According to the findings; a cointegration relationship was determined between the variables in each country, and it was determined that Brent oil prices positively affected the current balance in the long term. In the short term, it was found that only the one-lagged value of Turkey's Brent oil prices had a positive effect on Türkiye's current balance, which was statistically significant. According to the Wald Test results, a unidirectional causality relationship was determined from Brent oil prices to the current balance of Turkey and India, while a unidirectional causality relationship was determined from the Indonesian current balance to Brent oil prices.

Anahtar Kelimeler

Fragile Five Countries , ARDL Bounds Test , Current Account Balance , Oil Prices

Kırılgan beşli ülkelerinde cari denge ve petrol fiyatı ilişkisi: Ampirik bir analiz

Öz

Bir ülkenin mevcut ekonomik yapısı değerlendirildiğinde birçok faktörün cari dengeyi arttırıcı ve azaltıcı etkisinin olduğunu söylemek mümkündür. Bunlardan biri de dünya ekonomisi için kritik bir öneme sahip olan enerji kaynaklarıdır. Petrol ihracı yapan ve petrol ithal eden ülkelerde enerji kaynaklarının oluşturduğu maliyetler ve gelirler, o ülkenin cari dengesini etkilemektedir. Bu çalışmada 1981-2023 yılları arasında Kırılgan Beşli olarak gruplandırılan Brezilya, Hindistan, Endonezya, Güney Afrika ve Türkiye ülkeleri için petrol fiyatlarının cari denge üzerindeki etkisinin sınanması amaçlanmıştır. Değişkenler arasındaki uzun ve kısa dönemli ilişki ARDL Sınır Testi tahminlemesiyle yapılırken, nedensellik ilişkisi Toda-Yamamoto Analizi ile gerçekleştirilmiştir. Elde edilen bulgulara göre; her bir ülkede değişkenler arasında eşbütünleşme ilişkisi tespit edilmiş olup, Brent Petrol fiyatlarının uzun dönemde cari dengeyi pozitif yönde etkilediği tespit edilmiştir. Kısa dönemde ise sadece Türkiye’nin Brent petrol fiyatlarının 1 gecikmeli değerinin, Türkiye cari dengesini pozitif yönde etkilediği istatistiki olarak anlamlı bulunmuştur. Wald Testi sonuçlarına göre de Brent petrol fiyatlarından Türkiye ve Hindistan cari dengesine doğru tek yönlü nedensellik ilişkisi tespit edilirken, Endonezya cari dengesinden Brent petrol fiyatına doğru tek yönlü bir nedensellik ilişkisi olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kırılgan Beşli Ülkeleri , ARDL Sınır Testi , Cari Denge , Petrol Fiyatları

Kaynakça

• Afşar, B., Cura, F. ve Mıhoğlu, A. (2019). Petrol fiyatları ile cari açık ilişkisi: BRIC ülkeleri ve Türkiye karşılaştırması. Uluslararası Ekonomi ve Siyaset Bilimleri Akademik Araştırmalar Dergisi, 3(7), 1-13. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/682621
• Ağayev, S. (2013). Eski Sovyet ülkelerinde cari hesap dengesi belirleyicileri ve petrol zenginliğinin neden olduğu farklılıklar. Ege Academic Review, 13(3), 351-365. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/559882
• Ağır, H., Özbek, S. ve Türkmen, S. (2020). Türkiye’de cari işlemler dengesinin dinamikleri: VAR analizi. Maliye Araştırmaları Dergisi, 6(2), 57-66. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1711410
• Alagöz, M., Alacahan, N. D. ve Akarsu, Y. (2017). Petrol fiyatlarının makro ekonomi üzerindeki etkisi-ülke karşılaştırmaları ile panel veri analizi. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 19(33), 144-150. https://doi.org/10.18493/kmusekad.400722
• Altay, E. (2009). Petrol fiyatlarından kaynaklanan riskin tahmin edilmesi: monte carlo simulasyonu yöntemiyle RMD yaklaşımı, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 59 (2), 61-84. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/7907 Bayat, T., Şahbaz, A., ve Akçacı, T. (2015). Petrol fiyatlarının dış ticaret açığı üzerindeki etkisi: Türkiye örneği. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi (42), 67-90. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/66621
• Bayraktar, Y., Eğri, T. ve Yıldız, F. (2016). A causal relationship between oil prices current account deficit, and economic growth: An empirical analysis from fragile five countries. Ekoforum, 5(3), 29-44. https://www.researchgate.net/publication/311734878 Bibi, S., Haq, M. ve Rashid, A. (2021). Oil price fluctuation and current accounts: Exploring mediation effects for oil importing nations. International Journal of Energy Economics and Policy, 11(3), 517-528. Doi:10.32479/ijeep.11044.
• Bitzis, G., Paleologos, J. M. ve Papazoglou, C. (2008). The determinants of the greek current account deficit: The EMU experince, Journal of International and Global Economic Studies,1(1),105-122 https://www.researchgate.net/publication/242555523_The_Determinants_of_the_Greek_Current_Account_Deficit_The_EMU_Experience#fullTextFileContent Börü, M. K. ve Özmen, E. (2022). Petrol fiyatlarının dış ticaret açığı ile ilişkisi: 1999- 2019 yılları arasında Türkiye analizi. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9 (1), 185-196. https://doi.org/10.17336/igusbd.776922
• Calderon, C., Chong, A. ve Loayza, N. (2002). Determinants of current account deficits in developing countries, contributions to macroeconomies, The B.E. Journal of Macroeconomics, 2(1), 1-33. https://doi.org/10.2202/1534-6005.1021
• Çelik, T., ve Çetin, A. (2007). Petrol fiyatlarının makroekonomik etkileri: Türkiye ekonomisi için ampirik bir uygulama. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 10(1-2), 97-116. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/116608
• Demir, M. A. (2021). Petrol fiyatları ile Türkiye’nin dış ticaret açığı arasında zamana göre değişen nedensellik analizi. İzmir İktisat Dergisi. 36(2), 247-258. https://doi.org/10.24988/ije.202136201
• Demirbaş, M., Türkay, H. ve Türkoğlu, M. (2009). Petrol fiyatlarındaki gelişmelerin Türkiye’nin cari açığı üzerine etkisinin analizi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(3), 289-299. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/194639
• Demirci, E. ve Er, Ş. (2007). Ham petrol fiyatlarının Türkiye’deki cari açığa etkisinin incelenmesi. 8. Türkiye Ekonometri ve İstatistik Ulusal Kongresi, Malatya.1-12. https://avesis.istanbul.edu.tr/yayin/a104e504-28a5-4c0a-b6d6-07339a26171b/ham-petrol-fiyatlarinin-turkiyedeki-cari-aciga-etkisinin-incelenmesi
• Doğru, B. (2014). Türkiye'de para talebinin uzun ve kısa dönem dengesinin ARDL ve VEC yaklaşımları ile analiz edilmesi. AİBÜ-İİBF Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi 10-(2), 19-31. https://dergipark.org.tr/tr/pub/esad/issue/6070/81679
• Edwards, S. (2001). Does the current account matter? National Bureau of Economic Research (NBER), Working Paper No. 8275. 21-75. https://www.nber.org/system/files/chapters/c10633/c10633.pdf
• EIA (The U.S. Energy Information Administration), International Data, 05 Ocak 2025 tarihinde https://www.eia.gov/international/data/world adresinden erişildi.
• Energy Institute (2024). Statistical review of world energy 2024, 05 Ocak 2025 tarihinde https://www.energyinst.org/statistical-review/home adresinden erişildi.
• Engle, R. F. ve Granger, C. W. J. (1987). Co-integration and error correction: Representation, estimation and testing. Econometrica: Journal Of The Econometric Society. 55(2), 251-276. https://doi.org/10.2307/1913236 Erdoğan, S., ve Bozkurt, H. (2009). Türkiye’de cari açığın belirleyicileri: MGARCH modelleri ile bir inceleme. Maliye ve Finans Yazıları, 1(84), 135-172. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/150781
• Gnimassoun, B., Joëts, M. ve Razafindrabe, T. (2016). On the link between current account and oil price fluctuations in diversified economies: The case of Canada. Economix-Hal Science, Working Paper 1-35. https://hal.science/hal-04141574v1
• Granger, C. W. J. (1969). Investigating causal relations by econometric models and cross-spectral methods. Econometrica: Journal of the Econometric Society, 424-438. https://doi.org/10.2307/1912791
• Gruber, J. W. ve Kamin, S. B. (2007). Explaining the global pattern of current account ımbalances. Journal of International Money and Finance, 26 (4), 500-522. https://EconPapers.repec.org/RePEc:fip:fedgif:846
• Güngör, S., Sönmez, L., Korkmaz, Ö., ve Karaca, S. S. (2016). Petrol fiyatlarındaki değişimlerin Türkiye’nin cari işlemler açığına etkileri. Maliye ve Finans Yazıları, (106), 29-48. https://doi.org/10.33203/mfy.312266
• Hamilton, J. D. (1983). Oil and the macroeconomy since World War II. Journal of Political Economy, 91(2), 228-248. https://www.journals.uchicago.edu/doi/10.1086/261140
• Hamilton, J. D. (2009). Causes and consequences of the oil shock of 2007-08. Brookings Papers on Economic Activity, Spring, (1), 215-283. https://www.brookings.edu/wp-content/uploads/2016/07/2009a_bpea_hamilton-1.pdf
• IEA (International Energy Agency) (2023). World Energy Balances. 05 Ocak 2025 tarihinde https://www.iea.org/data-and-statistics/data-product/world-energy-balances adresinden erişildi.
• IMF (International Monetary Fund) (2022). Database, 05 Ocak 2025 tarihinde https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2022 adresinden erişildi.
• Khan, M. S. ve Knight, M. D. (1983). Determinants of current account balances of non-oil developing countries in the 1970s: An empirical analysis. Staff Papers, 30(4), 819- 842. https://www.elibrary.imf.org/view/journals/024/1983/004/article-A006-en.xml
• Kırca, M. ve Karagöl, V. (2018). Türkiye’de petrol fiyatları ve cari açık arasındaki simetrik ve asimetrik nedensellik ilişkilerinin analizi. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi (AKAD), 10(18), 59-71. https://doi.org/10.20990/kilisiibfakademik.428607
• Kilian, L. (2010). Oil price volatility: origins and effects. World Trade Organization Economic Research and Statistics Division, Staff Working Paper ERSD-2010-02, January, 77(2), 1–33. https://www.wto.org/english/res_e/reser_e/ersd201002_e.htm
• Koçak, E. (2014). Türkiye'de çevresel kuznets eğrisi hipotezinin geçerliliği: ARDL sınır testi yaklaşımı. İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 2(3), 62-73. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/355388 Lebe, F. ve Akbaş, Y. E. (2015). İthal ham petrol fiyatları ile döviz kurunun cari açık üzerindeki etkisi: türkiye için bir araştırma. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(2), 170-196. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/287174
• Milesi-Ferretti, G. M. ve Razin, A. (1996). Sustainability of persistent current account deficits. National Bureau of Economic Research (NBER), Working Paper No.5467, 1-24. https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=4130
• OPEC (Ocak 2025). Petrol Verileri. 05 Ocak 2025 tarihinde https://www.opec.org/opec_web/en/about_us/25.htm adresinden erişildi.
• Özata, E. (2014). Sustainability of current account deficit with high oil prices: Evidence from Turkey. International Journal of Economic Sciences, 3(2), 71-88. https://www.iises.net/download/Soubory/soubory-puvodni/pp71-88ijoes_V3N2.pdf
• Özaytürk, G. ve Alper, A. E. (2017). Petrol ithalatının cari açık üzerine etkisi: OECD ülkeleri üzerine bir analiz. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 72 (3), 513-524. https://doi.org/10.1501/SBFder_0000002457 Özek, Y. (2021). Türkiye’de reel petrol fiyatları ile cari denge ilişkisinin fourier alanda test edilmesi. Sosyal Bilimler Dergisi, 8(53), 362-373. http://dx.doi.org/10.29228/SOBIDER.52270
• Öztürk, A., Tanır, H., Kılıç, Ş. T. ve Zeren, F. (2023). Petrol fiyatları ve cari açık ilişkisi: Türkiye ve BRICS ülkeleri örneği. Uluborlu Mesleki Bilimler Dergisi, 6(1), 1-12. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2707989 Pesaran, M. H. ve Shin, Y. (1998). An autoregressive distributed-lag modelling approach to cointegration analysis. Econometric Society Monographs, 31, 371-413. https://doi.org/10.1017/CCOL521633230.011 Pesaran, M. H., Shin. Y. ve Richard, J. S. (2001). Bounds testing approaches to the analysis of level relationships. Journal of Applied Econometrics, 16 (3), 289-326. https://www.jstor.org/stable/2678547
• Sarılı, S. (2015). Petrol fiyatlarındaki düşüşün Türkiye ekonomisine etkisinin analizi. Bankacılık ve Sermaye Piyasası Araştırmaları Dergisi, 1(1), 12-37. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/266646
• Sevüktekin, M. ve Nargeleçekenler, M. (2007). Ekonometrik zaman serileri analizi. Ankara: Nobel Yayın Sinan, O. B. (2018). Türkiye’de cari açık ile dünya petrol fiyatları ilişkisi: 1980-2017. TURAN-SAM, 10(40), 165-175. https://www.ceeol.com/search/article-detail?id=726151
• Syzdykova, A. (2017). BRIC ülkelerinde petrol fiyat değişimleri ve cari işlemler dengesi ilişkisi. Journal of International Management and Social Researches, 4(8), 1-14. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/493065 Toda, H. Y. ve Yamamoto, T. (1995). Statistical inferences in vector autoregressions with possibly integrated processes. Journal of Econometrics, 66, 225‐250. https://doi.org/10.1016/0304-4076(94)01616-8
• TÜİK. (Ocak 2025). Dış Ticaret İstatistikleri, 5 Ocak 2025 tarihinde https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=dis-ticaret-104 adresinden erişildi.
• Uğur, B. (2021). Petrol fiyatlarının cari işlemler üzerindeki etkisi: Türkiye ve Hindistan ekonomilerinin karşılaştırılması. Uluborlu Mesleki Bilimler Dergisi, 4(2), 68-80. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1821655
• World Bank (2023). Database, 5 Ocak 2025 tarihinde https://data.worldbank.org/indicator/BN.CAB.XOKA.CD adresinden erişildi.
• Zivot, E. ve Andrews, D. (1992). Further evidence on the great crash, the oil price shock and the unit root hypothesis. Journal of Business and Economic Statistics, 10 (3), 251-270. https://doi.org/10.2307/1391541