A Yoruks (Nomand) Group in Menteşe Sanjak: Horzum Yoruks (in XVI. Century)

Yıl 2019, , 359 - 374, 31.12.2019

Serkan Sarı

https://doi.org/10.31795/baunsobed.658815

Öz

Nomadic Turkoman groups were accepted as yoruks in the Ottoman first hand documents. In this paper; population, fiscal and social positions of Horzum Yoruks settled in Menteşe Province in the XVI. Century is analysed. Main topic of this paper is that which clan do this people in and how did they come this area? It was studied on the name of Horzum, some other names and titles as well. A recent study shows that these groups closely associated with the political and social cases, on the other hand they continued pastoral life and stood in touch with the other parts of community.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Yoruks, Sanjak, Menteşe, Horzum

MENTEŞE SANCAĞI’NDA BİR YÖRÜK TAİFESİ: HORZUM YÖRÜKLERİ (XVI. YÜZYIL)

Öz

Osmanlı kaynaklarında, belirli bölgelerde geleneksel konar-göçer hayatı devam ettiren Türkmen gruplarının yörük olarak tanımlandığı görülmektedir. Çalışmada XVI. yüzyılda Menteşe Sancağı dahilinde bulunan bölgede yaşayan Horzum Yörüklerinin nüfusları, iktisadi ve toplumsal yapıları incelenmiştir. Bahsedilen yörük taifesinin hangi boya ait olduğu, bulundukları bölgeye gelişleri ve XVI. yüzyılda bölgedeki faaliyetleri çalışmamızın ana konusunu oluşturmaktadır. Horzum ismi üzerine ve yörük topluluklarının adlandırılmalarında karşılaşılan unvan ve isimler üzerinde tetkikler yapılmıştır. Yapılan araştırmada bölgede bahsedilen dönemde ortaya çıkan siyasi ve sosyal olaylarla bu gurupların yakından alakadar oldukları, yaylak ve kışlaklarında sürüleri peşinde giden, toplumun diğer kesimlerinden izole guruplar olmadıkları görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Yörük, Sancak, Menteşe, Horzum

Kaynakça

• Barkan, Ö. L. (1942). Osmanlı İmparatorluğu’nda Bir İskân ve Kolonizasyon Metodu Olarak Vakıflar Temlikler, Vakıflar Dergisi, 2 (2), 279-386.
• Barthold, W. (1988). Harizmşah, İslam Ansiklopedisi, M.E.B. Yay., 5/1, 263-296.
• Demir, N. Ve Aydoğdu, Ö. (2015) Oğuzname (Kazan Nüshası), (İnceleme-Metin-Dizin-Tıpkıbasım), İstanbul: Kesit Yayınları.
• Ebulgazi Bahadır Han. (1996). Şecere-i Terakime, (Zuhal Kargı Ölmez Haz.) , Ankara: Simurg Yayınları.
• Eröz, M. (1991). Yörükler, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.
• Gökbilgin, M. T. (1957). Anadolu ve Rumelide Yörükler Tatarlar ve Evlad-ı Fatihan, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Gündüz, T. (2005). XVII. ve XVIII. Yüzyıllarda Danişmendli Türkmenleri, İstanbul: Yeditepe Yayınları. Halaçoğlu, Y. (2009). Anadolu’da Aşiretler, Cemaatler, Oymaklar (1453-1650), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• İbn-i Bibi, (1976). El-Evamirü’l-Ala’iye Fi’l-Umuri’l-Ala’iye (Selçukname), (Mürsel Öztürk Haz.) , Ankara: Trük Tarih Kurumu Yayınları.
• İnalcık, H. (2000). Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi. İstanbul: Eren Yayıncılık. Lindner, R. P. (2000). Ortaçağ Anadolu’sunda Göçebeler ve Osmanlılar, (M. Günay, Çev.), Ankara: İmge Kitabevi.
• Mehmed Neşri, (1995). Kitab-ı Cihan-Nümâ Neşrî Tarihi, (Faik Reşit Unat, Mehmet A. Köymen Haz.) , Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Pakalın, M. Z. (1955). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Maarif Basımevi. Sakin, O. (2006). Anadolu’da Türkmenler ve Yörükler, İstanbul: Toplumsal Dönüşüm Yayınları.
• Sarı, S. (2008). XV-XVI. Yüzyıllarda Menteşe, Hamid ve Teke Sancağı Yörükleri, Doktora Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Isparta.
• Sarıkaya, A. G. (2011). Horezm Türkçesi ile Hazret-i Muhammed Menkıbeleri, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, (45) 45, 211-250.
• Solak, İ. (2004). XVI. Asırda Maraş Kazası, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Şemseddin Sami, (1996). Kamus-ı Türki, İstanbul: Çağrı Yayınları.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Osmanlı Arşivleri, Tapu Tahrir Defteri, No: 61, 176, 337.
• Tabakoğlu, A. (1997). Türk İktisat Tarihi, İstanbul: Dergah Yayınları.
• Türkay, C. (2001). Osmanlı İmparatorluğu’nda Oymak Aşiret ve Cemaatler, İstanbul: İşaret Yayınları.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1988). Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Yinanç, M. H. (1988). Celaleddin Harzemşah, İslam Ansiklopedisi, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 3, 49-53.