ANADOLU MASALLARINDA “PADİŞAH OLMA” MOTİFİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2018, Cilt: 21 Sayı: 39, 1 - 17, 15.06.2018

Sagıp Atlı

https://doi.org/10.31795/baunsobed.437771

Cited By: 10

Öz

Geçmişten günümüze kadar gelen
anlatmaya dayalı sözlü kültür unsurlarından birisi masallardır. Masallar
toplumun değer yargıları, sözlü kültürü, inanç yapısı, gelenek ve görenekleri
gibi farklı birçok hususta bilgi içermesi bakımından ayrı bir öneme sahiptir. Bu
araştırma, sözlü kültür ürünlerinden masalların metin merkezli inceleme
yöntemlerinden biri olan Tarihi-Coğrafi Fin yöntemine dayanmaktadır. Bu
kapsamda Anadolu coğrafyasından derlenmiş olan masallardaki “padişah olma” motifi
ele alınmıştır. Çalışma bağlamında farklı zamanlarda tez ya da kitap olarak
hazırlanan; Elazığ, Erzurum, Adıyaman, Balıkesir, Bingöl, Muş, Niğde, Van, Taşeli,
Kastamonu, Manisa, Afyonkarahisar, Kilis, Isparta-Yalvaç, Isparta-Sütçüler,
Karabük-Safranbolu, Mersin-Tarsus, Mersin-Erdemli, Burdur-Bucak, Amasya, Muğla,
Iğdır, Kahramanmaraş, Gümüşhane ve Bayburt olmak üzere yirmi beş farklı yöreden
derlenen toplam 1530 masal metni taranmıştır. Çalışmanın başında masal, masal
inceleme yöntemleri, motif, masallardaki yönetim şekilleri ve yöneticiler gibi
hususlarda giriş mahiyetinde bilgiler verilmiştir. Ardından yapılan inceleme
sonucunda Anadolu masallarındaki “padişah olma” motifi; “İnsanlar Arasında
Padişah Olma”, “İnsan Dışı Varlıklarda Padişah Olma” şeklinde iki ana başlıkta
tasnif edilmiştir. İlk başlık kendi içinde “kuş uçurulması sonucu, soruyla
imtihan sonucu, ok atılması sonucu, mükâfatlandırma sonucu, toplum tarafından
sevilme sonucu, cezalandırma sonucu, saltanat usulü ve kahramanlık sonucu”;
ikinci başlık ise “padişah seçilecek varlıkta insan olması şartının aranması
sonucu” alt başlığına ayrılmıştır.
Her başlıkta gerekli açıklamalar yapıldıktan sonra masallardan örnekler sunulmuştur.
Ardından taranan masallardaki padişah olma motifinin sayısal dökümü yukarıda
belirtilen başlıklar altında yörelere göre dağılımıyla birlikte tablo hâlinde ortaya
konulmuştur. Ayrıca tablodaki sayısal verilerin belirlenen başlıklara göre
grafiği de çizilmiştir. Böylece masallardaki yönetim yapılanmasının nasıl
olduğu ve en üst noktadaki yönetime kimin geçeceğinin ne şekilde belirlendiği
gibi siyasal kuralların bu çalışmayla birlikte ayrıntılı olarak izahı
yapılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Anadolu, Masal, Motif, “Padişah Olma” Motifi

An Analysis on the Motif of “Becoming a Padishah” in Anatolian Tales

Öz

One of the elements of verbal culture based on narration from the past to the present day is the tales. Tales are different issues in terms of information such as the value judgments of society, oral culture, belief structure, tradition and customs.This research is based on the historic-geogrohical Fin metods, which is one of the text-centered examination methods, of the tales, one of the products of oral culture. In this context, the motif of “becoming a padishah” in the tales compiled from the Anatolian geography has been discussed.  Prepared as a thesis or book at different times and compiled from 25 different region Elazig, Erzurum, Adıyaman, Balıkesir, Bingol, Mus, Nigde, Van, Taseli, Kastamonu, Manisa, Afyonkarahisar, Kilis, Isparta-Yalvac, Isparta-Sutculer, Karabuk-Safranbolu, Mersin-Tarsus, Mersin-Erdemli, Burdur-Bucak, Amasya, Mugla, Igdır, Kahramanmaras, Gumushane and Bayburt,  a total of 1530 tales were scanned in the context of the study. At the beginning of the work, information about the issues such as tales, tale analysis methods, motifs, governmental structures and rulers in the tales was provided as an introduction. As a result of the analysis, the motif of “becoming a padishah” in Anatolian Tales is classified into two main titles: “Becoming a padishah among people”, “becoming a padishah among non-human beings”. The first category is also divided into the sub-headings: “becoming a padishah as a result of a bird flight, of testing through a question, of throwing an arrow, as a rewarded, as a result of being loved by the society, as a punishment, as a continuation of the reign and as a result of a heroic act” and the second title is divided into the categories: “As a result of the fact that being a human is stipulated for the being that is to become the padishah”. After giving necessary explanations for each category, examples from the tales were presented. Then the numerical distribution of motif of becoming a padishah in scanned tale is presented in a table with distribution according to the regions under the heading mentioned above. Also, the graph of the numerical data in the table is drawn according to the determined titles. So political rules such as how is the structuring of management and how the top management determines who will pass in a tale is explained in detail with this study.

Anahtar Kelimeler

the Motif of “Becoming a Padishah”, Anatolia, Tale

Kaynakça

• Akyol, E. (2010). Muğla Masalları Metin-İnceleme, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Alay, O. (2005), Bingöl Masalları (İnceleme-Metin), Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi, Elazığ.
• Alptekin, A. B. (2002). Taşeli Masalları, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Atlı, S. (2011a). Kastamonu Masallarında İnanç ve Âdetler, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9 (2), 390-406.
• Atlı, S. (2011b). Kastamonu Masalları (Araştırma-İnceleme-Metin), Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.