ATÇALI KEL MEHMET EFE’NİN YER ALDIĞI BİYOGRAFİK ROMANLAR İLE KELOĞLAN MASALLARI ARASINDA BULUNAN ORTAK UNSURLAR ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2017, Cilt: 20 Sayı: 38, 343 - 370, 01.12.2017

Betül Öztoprak

https://doi.org/10.31795/baunsobed.645124

Cited By: 1

Öz

Türk Edebiyatı’nda yeni bir tür olarak Tanzimat döneminde ortaya çıkan roman, kendisinden önce var olan destan, masal, mesnevi, halk hikâyeleri vb. klasik ve geleneksel anlatılardan da beslenerek gelişmiştir. Muhtevaları, biçimleri, motifleri, kalıplarıyla vb. klasik ve geleneksel anlatılar, tarihsel gelişim süreci içerisinde zaman zaman romanlarda yer almıştır. Günümüzde de modern roman yazarlarının, gelenekten yararlandıkları görülmektedir. Yüzyıllardır dilden dile dolaşan Keloğlan’ın maceraları, sadece Türk masallarında değil başka ulusların masallarında da farklı isimler ve benzer özelliklerle karşımıza çıkmaktadır. Atçalı Kel Mehmet Efe’nin romanlara yansıyan hayatı ile halk anlatılarına dayanan Keloğlan’ın yaşamı ve maceraları incelendiğinde gerek kişisel özellikleri gerek ailevi yaşantıları gerekse hayata karşı tutumları arasında birçok benzerlikler göze çarpmaktadır. Aydın’da dünyaya gelen Atçalı Kel Mehmet Efe , efelik konusunda bir dönüm noktası teşkil eder. Atçalı Kel Mehmet Efe’yi diğer efelerden ayıran en önemli tarafı ise, tarihte sosyal bir isyan olarak yer alan Aydın İhtilali’nin başında bulunması ve böylesi büyük bir isyanın önderliğini yaparak Aydın valiliğini kısa bir süre için de olsa ele geçirerek yönetime el koymuş olmasıdır. Osmanlı Devleti karşısında daha fazla direnemeyen Atçalı, Osmanlı kuvvetleri tarafından öldürülmüştür. Atçalı Kel Mehmet Efe’nin maceraları, roman yazarlarının da dikkatini çekmiş ve onun yaşamı romanlara konu olmuştur. Bu makalede ilk önce Türk romanında geleneksel anlatıların yeri üzerinde durulacak ardından Atçalı’nın maceralarını anlatan romanların özeti verilecektir. Daha sonra Keloğlan Masalları’nın yapısı ve nitelikleri konusuna kısaca açıklık getirilecek, ardından Atçalı Kel Mehmet Efe ile Keloğlan anlatılarında yer alan ortak unsurlar köylü olmaları, kel olmaları, yetim olmaları, kıt kanaat geçinmeleri, zeki ve pratik zekâya sahip olmaları, yardımsever olmaları, sonunda amaçlarına ulaşmaları vb. ayrıntılı olarak metne dayalı karşılaştırmalı yöntemle ele alınacak elde edilen bulgulara da sonuç kısmında yer verilecektir. Araştırmanın amacı, farklı iki anlatı türü olan roman ile masallar arasındaki benzerlikleri ortaya koyarak klasik ve geleneksel anlatıların, modern anlatılar üzerindeki yansımalarını tespit etmektir

Anahtar Kelimeler

Atçalı Kel Mehmet Efe, Keloğlan Masalları, Masal

An Analysis on The Common Feature between The Keloglan Tales with The Biographical Novels Where Atcali Kel Mehmet Efe Takes Place

Öz

The novel originated as a new genre in Turkish literature during the ‘reform era’, and developed from the classic and traditional narrations, which had existed the novel itself before such as epic, fairy tale, mesnevi, folk tale etc. Classical and traditional narrations with their contents, formats, motifs have frequently played a part in novels. It is clearly seen that modern authors take advantage of the this tradition and practice. Throughout centuries the adventures of Keloglan can be found not only in Turkish fairy tales but also other nation’s tales with different names and similar features. When Atcalı Kel Mehmet Efe’s life is compared to Keloglan’s life and adventures, a great many similarities stands out in respect to both of the characters’ family lives, personal characteristics, and their attitudes towards life. Atcalı Kel Mehmet Efe was born in Aydin, and he literally forms a milestone in the concept of ‘Efelik, a term to describe people who are against the order of law enforcement and who are the leaders of “zeybeks”. What made Atcalı Kel Mehmet Efe a prominent character was his leading a riot that started as a social uprise and called “Aydin Revolution” with the aim of seizing the control of the local administration of Aydin. His followers and he were successful at their attempt for a short time. The adventures of Atcalı Kel Mehmet Efe has drawn the novelist’ attention, too. His life has been subjects to their novels. In this study, just after stating the summaries of the tales relating to Atcalı Kel Mehmet Efe, Turkish novel will focus on the place of traditional narrative, by putting emphasis on the structures and the qualities of Keloglan narrations. Then, the common factors which are in the narrations of Atcalı Kel Mehmet Efe and Keloglan the fact that they are peasant, bald, orphan, they make ends meet, they are clever, they have ingenuity, they are helpful, they achieve their goals in the end etc. will be dealt with a comparative method based upon a text thoroughly. The findings which are obtained will also be placed in the conclusion. The purpose of the research is to determine the reflections of classical and traditional narrations on modern narrations by putting forward the similarities between novel and tales which are two different kind of narration

Anahtar Kelimeler

Atcali Kel Mehmet Efe, The Tales of Keloglan, Tales

Kaynakça

• Alangu, T. (2014). Keloğlan Masalları. (9. Bs.). İstanbul: YKY.
• Atasoy, İ. N. (2005). Sevda Zamana Sığmaz. Eskişehir: Gülen Ofset Matbaacılık.
• Boratav, P. N. (2000). 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı. (10. Bs.). İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Boratav, P. N. (2009). Zaman Zaman İçinde. (2. Bs.). Ankara: İmge Kitabevi.
• Çelik, C. (2011). Atçalı. İstanbul: Y Yayınevi.
• Enginün, İ. (2007). Yeni Türk Edebiyatı Tanzimat’tan Cumhuriyet’e (1839-1923). (3. Bs.). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Hobsbawm, E. J. (2011). Eşkıyalar. (O. Akınhay, Çev.). İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Korkmaz, R., Argunşah, H., Kolcu, A. İ., Külahlıoğlu İslam, A., Gariper, C., Gündüz, O. ve diğerleri. (2009). Yeni Türk Edebiyatı El Kitabı (1839- 2000). (5. Bs.). Ankara: Grafiker Yayınları.
• Köseoğlu, H. (2012). Keloğlan Masalları. İstanbul: Bu Yayınevi.
• Moran, B. (2012). Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış 1. (25. Bs.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Murat Nuhoğlu, M. (2015). Keloğlan Masalları. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Okay, M. O. (2016). Batılılaşma Devri Türk Edebiyatı. (6. Bs.). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Özön, M. N. (2015). Türkçede Roman. (3. Bs.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Öztoprak, B. (2016). Türk Romanında Efelik ve Efeler Üzerinde Bir İnceleme. Doktora Tezi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
• Sakaoğlu, S. (2007). Masal Araştırmaları. (3. Bs.). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Sakaoğlu, S. ve Karadavut, Z. (2013). Halk Masalları. (2. Bs.). Ankara: Saray Matbaacılık.
• Sertoğlu, M. (1964). Atçalı Kel Mehmet Efe. (2. Bs.). İstanbul: İtimat Kitabevi.