Hasan Basri Çantay’ın “Kur’ân-ı Hakîm ve Meâl-i Kerîm” Adlı Eseri Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2012, 20. Yıl Özel Sayı, 43 - 66, 31.12.2012

Mehmet Özkan

Öz

Araştırmanın Temelleri: Kurtuluş savaşı yıllarında millî mücadelenin Balıkesir’deki öncülerinden sayılan Hasan Basri Çantay’ın Cumhuriyet’in ilk yıllarında kaleme aldığı “Kur’ân-ı Hakîm ve Meâl-i Kerîm” adlı Kur’an tercümesi araştırmanın temellerini oluşturmaktadır. Araştırmanın Amacı: Hasan Basri Çantay’ın Cumhuriyet’in ilk yıllarında yaptığı Kur’an tercümesinin meal değerini araştırarak kendisinden önceki mealler arasındaki yerini ortaya koymaktır. Veri Kaynakları: Araştırmanın veri kaynaklarını Kur’an tercüme ve tefsirleri, Cumhuriyet dönemiyle ilgili çalışmalar, Hasan Basri Çantay’ın yazıları ve eserleriyle kendisi hakkında yapılan makale, tez ve kitap çalışmaları oluşturmaktadır. Ana Tartışma Konusu: Türkçe Kur’an tartışmaları arasında çok sayıda Kur’an tercümesinin kaleme alındığı Cumhuriyet’in ilk yıllarında Hasan Basri Çantay’ın yazdığı “Kur’ân-ı Hakîm ve Meâl-i Kerîm” adlı meal çalışması araştırmanın ana tartışma konusunu oluşturmaktadır. Sonuçlar: Çok yönlü bir insan olan Hasan Basri Çantay aynı zamanda kendini yetiştirmiş bir âlimdir. Onun Cumhuriyetin ilk yıllarında yazdığı Kur’an Meali’nin o dönemde yapılan Kur’an tercümeleri içerisinde; tercüme tekniği, dil ve üslubu ve kaynakları itibariyle emsallerine göre daha faklı ve orijinal bir Kur’an tercümesi olduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Hasan Basri Çantay, Kur’an Meali, Din, Balıkesir, Kur’an Tercümesi

An Evaluation of Hasan Basri Çantay’s Study Entitled “The Quran and its Translation”

Öz

Foundations of the Research: Hasan Basri Çantay was one of the pioneers of the national struggle through the War of Independence in Balıkesir. His Work: “The Quran and its Translation” which he had written in the early years of the Turkish Republic forms the basis of this research. Objective of the Research: The aim of this article is to determine the position and value of Hasan Basri Çantay’s translation of the Holy Qur’an within translations of Qur’an in the early years of the Republic. Data Resources: Data sources are translations and commentaries of the Holy Qur’an; studies concerning with the period of Republic; thesis, articles and works on Hasan Basri Çantay’s works and his books. Main Discussion: Hasan Basri Çantay’s “The Quran and its Holy Translation” forms the main discussion topic of this research which he wrote this translation in the early years of the Turkish Republic when it had been written a lot of Turkish translation of the Holy Quran. Results: Hasan Basri Çantay was a multi-faceted intellectual self-taught scholar. His translation is an original work in terms of translation technique, language style and sources among a lot of Turkish translation of the Holy Quran done in the early years of the Turkish Republic.

Anahtar Kelimeler

Hasan Basri Çantay, Translation of the Holy Qur’an, Religion, Balıkesir, translation of the Qur’an

Kaynakça

• Altuntaş, Halil (2001), Kur’anın Tercümesi ve Tercüme İle Namaz Meselesi. (2. Baskı), Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları (TDVY).
• Âşık, Nevzat. (1995). H. Basri Çantay’ın Hadisçiliği. Merve Dergisi (Balıkesir İ.H.L. ve Anadolu İ.H.L. Yayın organı) 3 (5), s. 5.
• Akdemir, Salih (1989). Cumhuriyet Dönemi Kur’an Tercümeleri. Ankara: Akid Ya- yınları.
• Baltacıoğlu, İ. H. (1952). “Kur’an’ın Ana Dilimize Çevrilmesi/Kur’an Nedir”. A.İ.F.D., (2-3).
• Buharî, Muhammed b. İsmail (1981), el-Camiu’s Sahih, (Sahihu’l Buhari). İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Çaksu, Maruf (2002), Mücahid ve Mutasavvıf Hasan Basri Çantay. Balıkesir: İnci Ofset.
• Çantay, Hasan Basri (1966). Âkifnâme. İstanbul: Ahmet Sait Matbaası.
• Çantay, Hasan Basri (1958). Hadisler (On Kere Kırk Hadis). İstanbul: Ahmet Sait Matbaası.
• Çantay, Hasan Basri (2006). Kara Günler ve İbret Levhaları. (Yayına Hazırlayan: Yu- suf Akgül) Balıkesir: Dileksan Kağıtçılık ve Tic.San. Ltd.Şirketi.
• Çantay, Hasan Basri (2005). Kuran-ı Hakim ve Meal-i Kerim. İstanbul: Risale Ya- yınları.
• Çantay, Hasan Basri (1981). Kuran-ı Hakim ve Meal-i Kerim (I-III). İstanbul: Elif Ofset.
• Cündioğlu, Dücane (2005), Kuran ve Dile Dair. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Cündioğlu, Dücane (2005), Mehmet Akif’in Kuran Tercümeleri. İstanbul: Kaknüs Ya- yınları.
• Emre, Mehmet. (2003). Hatıralarım. (3. Basım). İstanbul: Erhan Yayınları.
• Erdoğan, A. (1938), “Kur’ân-ı Kerîm Tercümelerinin Dil Bakımından Değerleri”, Va- kıflar Dergisi, c. I, s.47-48.)
• Erenbaş, Sadık, Hasan Basri Çantay’ın Tefsir İlmindeki Yeri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi: Trabzon, 2006.
• Gündoğdu, Muhammet, Hasan Basri Çantay’da Din Ve Toplum, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya, 2009
• Işık, Emin, “Hasan Basri Çantay” mad. Diyanet İslam Ansiklopedisi (c. VIII, s. 218), İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• http://www.hayrettinkaraman.net/yazi/laikduzen/4/0609.htm, (Erişim Tarihi: 25.08.2012)
• Karmış, Orhan (1973). “Kur’an-ı Kerim ve Türklerin Tarih Boyunca Ona Hizmetleri “50. Yıl”, Ankara, s. 342
• Karslı, İbrahim H. (2002) “Hasan Basri Çantay’ın Kur’an’ı Hakim ve Meâl’i Kerim’deki Tercüme Metodu”, EKEV Akademi Dergisi, 6 (13), 153-155.
• Özdamar, Yunus, Hasan Basri Çantay’ın “Kuranı Hakim ve Meali Kerim” adlı meali ile “Kuran Yolu” tefsirinde Sosyal Meselelere Yaklaşımlar, Yayınlanmamış Yük- sek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi: Ankara, 2006.
• Sağol, Gülden (1997). “Kuranın Türkçe Tercüme ve Tefsirleri Üzerina Yapılan Araş- tırmalar”, Marmara Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Türklük Araştırmaları Dergisi, Sayı: 8.
• Togan, A. Z. V. (1959–1960), “Londra ve Tahran’daki İslâmî Yazmalardan Bazılarına Dair”, İslâm Tetkikleri Enstitüsü Dergisi, c. III, s.135.
• Uğur, Mücteba (1994) Hasan Basri Çantay. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayın- ları.
• Üşenmez, Emek (2008) “Türkçe İlk Kuran Tercümesi Ve Tercümedeki – Mak/-Mek Eki Hakkında”, Akademik Bakış (Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi), Sayı: 14.
• Yavuz, Ali Fikri (1979). Kur’an-ı Kerim ve İzahlı Meâl’i Âlisi. İstanbul.
• Yavuz, Y. Vehbi, “Kuran Mealleri Üzerine Bir Tenkit Denemesi”, Yayınlanmamış Ma- kale, Mudanya, 1999.
• Yazıcı, Nesimi (1993) “Hasan Basri (Çantay) ve Ses Gazetesi”, (05.02 1993’te Gönen’de toplanan ‘Kurtuluş Savaşında Gönen ve Çevresi’ sempozyumuna su- nulan bildiri)
• Yüksel, Edip (1992). Türkçe Kur’an Çevirilerindeki Hatalar. İstanbul.
• Zemahşerî, Mahmud b. Ömer (1946) el- Keşşaf an Hakaiki Gavamidi’t-Tenzil. Ka- hire.