TÜRK KÜLTÜRÜNDE “KAVAKTAN İNEN GELİN” MOTİFİ

Yıl 2010, Cilt: 13 Sayı: 23, 186 - 195, 01.06.2010

Pervin Ergun

Öz

Araştırmanın Temelleri: İnanışlar ve mitolojik tasavvurlar, geçiş dönemlerine özgü inanış ve uygulamaların anlamlandırılmasında önemli bir yere sahiptir. Bu bağlamda, Türk düğün geleneğindeki gelin merkezli inanış ve uygulamaların anlamlandırılması ve gelinin sahip olduğu kutun kaynaklarının ortaya konulabilmesi için mitolojik tasavvurlara başvurulması gereklidir. Gelinin sahip olduğu kutta Tanrı, gök ve kutsal kavak ağacının önemli bir katkısı vardır. Araştırmanın Amacı: Gelinin Türk kültüründeki mitolojik kökenlerini ve kutsallığını ortaya koymak, günümüzdeki gelin merkezli evlilik uygulamalarının çoklukla gelinle ilgili mitolojik tasavvur ve eylemlerin tekrarı anlamına geldiğini tespit etmek. Veri Kaynakları: Konuyla ilgili yazılı ve sözlü kaynaklar, maddi kültür ürünleri. Ana Tartışma: Gelinin Tanrı kutu taşıyan kavak ağacından indiği inancının yansımaları günümüzde de görülmekte midir? Geleneksel kültürden ve mitolojiden gelen güzelliklerin modernize edilmesi, “Umay Ana” ve kaynanadan geline geçen kutu geri getirebilir mi? Sonuçlar: Kültürel genetik kodlarımıza işlenmiş olan inanç kalıntıları kültür değişmelerine, dejenerasyona, kıymet bilmemeye rağmen yaşamaya devam etmektedir. Günümüzdeki gelinle ilgili inanış ve uygulamaların çoğu, mitolojik tefekkürümüzle doğrudan bağlantılıdır. Gelinin Tanrı kutu taşıyan kavak ağacından indiği inancı, mitolojimizden geleneklerimize, oyunlarımıza yayılmıştır ve bugün yaşamaya devam etmektedir. Geleneksel kültürümüzden ve mitolojimizden getirdiğimiz güzellikleri modernize ederek yeniden canlandırmak, sevdirmek, bilinçlendirmek, “Umay Ana”mızdan beri süregelen ve kaynanadan geline geçen kutu geri getirebilecektir

Anahtar Kelimeler

Gelin, kavak, mitoloji, Türk kültürü

The Bride Climbing down the Holy Poplar in Turkish Culture

Öz

Bases of Research: Beliefs and mythologic envisions have an important place to give meaning to particular beliefs and applications of transition periods. In this context, It is necessary to appeal mythologic envisions to give meaning to applications and bride centered beliefs in Turkish wedding tradition, it is also necessary to reveal the resources of “kut” that bride possesses. God, sky and holy poplar tree have important contribution in “kut” which bride possesses. Purpose of Research: To reveal the holyness and mythologic roots of bride in Turkish culture, to determine our present day bride-centered applications are mostly repetitions of acts and mythologic envisions about bride . Source of Data: Verbal and written sources about the issue, corporeal cultural products. Main Discussion: Are the reflections of the belief in which the bride climbs down the holy poplar tree which carries “kut” of God be seen in our present day? Can modernizing of the beuties of mythology and traditional culture bring the “kut” back which passes from “Umay Ana” and mother in law to bride? Results: The remains of beliefs which were coded to our cultural genes are still alive despite cultural changes, degenerations and being thought little of. Our present day, most of bride beliefs and applications are directly linked to our mythologic contemplation. The belief of bride climbing down the holy poplar tree which carries includes holy “kut” of God is spread to our mythology to traditions and our folk plays and it is still alive on our present day. Resurrecting, endearing and raising awareness of the beauties we get from our mythology and traditional culture by modernising them will bring back the “kut” which continues from our “Umay Ana” and passes from mother-in law to bride

Anahtar Kelimeler

Bride, poplar, mythology, Turkish culture

Kaynakça

• AND, M.(1991). Düğünlerde kutsal danslar, Forum, 9 (107), Eylül 1958.
• ATAMAN, Sadi Y.(1992),. Eski türk düğünleri, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• CSÁKİ, E.(2001). Türk kültüründe ayrıntılar: Tuz. Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, Kış 2001/20.
• ÇETİN, N.(1968). Üç turunçlar, TFA, 11 (227), Haziran 1968.
• DİLEK, İ.(2002). Altay destanları-I, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ERGİS, G. U., (1974). Oçerki po yakutskomu folkloru, Nauka, Moskova.
• ERGUN, P.(2004). Türk kültüründe ağaç kültü, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• GAZİMİHAL, Mahmut Ri(1991). Türk halk oyunları kataloğu-l, (hzl. Nail Tan), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• İNAN, A.(1995). Tarihte ve bugün şamanizm, 4. b., Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• KARAMAN, F.(1995). Sivas’ın Hafik ilçesi Çatpınar köyünden derlenen gelin ağıtları (Dilleri). Türk Halk Kültüründen Derlemeler 1993, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• KATANOV, N. F., (2004). Doğu Türkistan Tatarlarının Düğün Gelenekleri Hakkında”, Türk Kabileleri Arasında, (çev. Attila Bağcı), Konya: Kömen Yayınları.
• ONUK, T.(1985). İğne oyaları. Türk Halk Edebiyatı ve Folklorunda Yeni Görüşler, Ankara.
• ÖGEL, B.(1993). Türk mitolojisi (kaynakları ve açıklamaları ile destanlar)- l, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• ÖGEL, B.(1995). Türk mitolojisi (kaynakları ve açıklamaları ile destanlar)- 2, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• ÖZKAN, F.(2002). Sibirya Türklerindeki geçiş törenleri, Uluslararası Türk Dünyası Halk Edebiyatı Kurultayı Bildirileri 26-28 Mayıs 2000, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• RADLOFF, W.-N. F. Katanov, (1907). Proben der volkslitteratur der türkischen stämme, IX, St. Petersburg.
• SAGALAEV, A. M., (1991). Uralo-altayskaya mifologiya, Novosibirsk.
• SAKAOĞLU, S.(1998). Dede korkut kitabı, incelemeler-derlemeler-aktarmalar-1, Konya.
• SAKAOĞLU, Saim-Ali D.(2002). İslamiyet öncesi türk destanları, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• SALMİN, A.(1994). Narodnaya obryadnost çuvaşey, Çeboksarı.
• SURAZAKOV, S., (1975). Altay folklor, Tuulu Altay: Altaydın Biçikter Çıgarar İzdatelsvozının Tuulı Altaydagı Bölügi.
• ŞİMŞEK, Ş.(2003). Kadirli ve Sumbas (Osmaniye)’ta evlenme adetleri, Osmaniye Folkloru ve Halk Kültürü Sempozyumu, 4-5 Ocak 2003.
• Türk oyaları kataloğu-II, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1998.
• VERBİTSKY, V. İ., (1893). Altayskie inorodsı, Moskova.
• YALGIN, A. R.(1977). Cenup’ta türkmen oymakları, 2, Ankara.
• YILDIRIM, H.(2000), Ayıı üöreğe metni esasında saha türkçesinde isim. Yayınlanmamış Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.