ÇAKIRDERE VE YAHU DERE HAVZALARINDA BALIKESİR TOPRAK KAYBININ MEKÂNSAL DAĞILIŞI VE ETKİLEYEN FAKTÖRLER

Yıl 2009, Cilt: 12 Sayı: 22, 23 - 39, 01.12.2009

Şermin Tağıl

Öz

Arastırmanın Amacı: Çalışmanın amacı iki komşu havza olan Çakırdere ve Yahu Dere havzalarında toprak kaybının ortaya konması ve toprak kaybındaki mekânsal farklılıklar üzerinde etkili olan faktörlerin Arazi örtüsü, jeoloji, topografya vb. vurgulanmasıdır. Malzeme ve Yöntem: Çalışmada bağımlı değişken olan, toprak kaybının tespitinde RUSLE Revised Universal Soil Loss Equation- toprak kaybı modeli kullanılmıştır. Bağımsız değişkenleri ise eğim, bakı, morfografya, arazi örtüsü, kapalılık ve bonitetdir. Elde edilen veriler, tek yönlü varyans analizi ve basit ikili korelasyon kullanılarak değerlendirilmiştir. Sonuç: Yahu Dere havzasında toprak kaybının Çakırdere havzasından daha fazla olduğu tespit edilmiştir. Elde edilen sonuçlar arazi örtüsü ve topografyanın havzalardaki toprak erozyonunun mekânsal dağılımında bir havzadan diğerine farklılıklara neden olduğunu göstermektedir

Anahtar Kelimeler

Arazi örtüsü, Jeoloji, RUSLE, Tek yönlü varyans analizi, Topografya

Spatial Distribution of Soil Loss and Its Affecting Factors in Çakırdere and Yahu Stream Watersheds Balıkesir

Öz

Purpose: The aim of the study is to determine soil loss in Çakırdere and Yahu Stream basins which are two neighborhood catchments, and also put forward to factors i.e. Landcover, geology and topography affecting the spatial distribution of soil loss on basins. Material and Method: In this paper, the Revised Universal Soil Loss Equation-RUSLE was used to quantify soil loss, which is dependent variable. Independent variables are slope, aspect, morphography, land cover, crown closure, site quality and geology. The data obtained were analyzed by using one-way ANOVA and bivariate correlations. Results: More soil loss has been observed along the Yahu Stream Basin than Çakırdere Stream Basin. The results show that the land cover and topography are the reason of soil loss differences between basins

Anahtar Kelimeler

Landcover, Geology, RUSLE, One-way ANOVA, Topography

Kaynakça

• Andre, J.E. ve Anderson, H.W. (1961). “Variation of soil erodibihty with geology, geographic zone, elevation, and vegetation type in northern california wildlands”. Journal Geophysical Research 66(10): 3351-3358.
• Angima, S.D., Stott, D.E., O’neill, M.K., Ong, C.K. ve Weesies, G.A. (2003). “Soil erosion prediction using rusle for central kenyan highland conditions”. Agriculture, Ecosystems and Environment. 97: 295–308.
• Arnoldus, H.M.J. (1977). “Methodology used to determine the maximum potential average annual soil loss due to sheet and rill erosion in morocco”. FAO (Food and Agriculture Organization of the United Nations) Soils Bulletin. 34: 39-44.
• Atalay, İ. (2008). Toprak oluşumu, sınıflandırılması ve coğrafyası. İzmir:Meta Basım ve Matbaacılık Hizmetleri.
• Bergsma, E., Charman, P., Gibbons, F., Hurni, H., Moldenhauer, Wc. ve Panichapong, S. (1996). Terminology for soil erosion and conservation. ınternational society of soil science. Wageningen: Grafisch Service Centrom.
• Cooke, U.R. ve Doornkamp, J.C. (1990). Geomorphology in environmental managemant. Oxforf: Clarendon Pres.
• Desmet, P.J.J. ve Govers, G. (1996) “A GIS procedure for automatically calculating the usle ls factor on topographically complex landscape units”. Journal of Soil and Water Conservation, 51: 427-433.
• Dutkuner, İ. ve Fakir, H. (1999). “Erozyon kontrolü ve ağaçlandırma”. Ekoloji 8 (32): 14-16.
• Ekinci, D. (2005). “CBS tabanlı uyarlanmış rusle yöntemi ile kozlu deresi havzasında erozyon analizi”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü, Coğrafya Dergisi 13: 109-119.
• Flanagan, D.C. ve Nearing, M.A. (1995). WEPP erosion model, national soil erosion research laboratory. USA: 1196 Building SOIL, West Lafayette, IN 47907-1196.
• Jenness, J. (2005). Topographic position index extension for arcView 3.x. jenness exterprises. http://www.jennessent.com.
• Koçman, A. (1993). Türkiye iklimi. İzmir: Ege Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Coğrafya Bölümü.
• Lee, G.S. ve Lee, K.H. (2006). “Scaling effect for estimating soil loss in the rusle model using remotely sensed geospatial data in korea”. The Journal Hydrology and Earth System Sciences 3: 135–157.
• Mater, B. (2004). Toprak Coğrafyası. İstanbul: Çantay Kitapevi.
• Mcdonald, R.C., Isbebi, R.F., Speight, J.G., Walker, J. ve Hopkins, M.S. (1984). Australian soil and land survey field handbook. Melboume: Inkata Press Pty. Ltd.
• Millward, A.A. ve Mersey, J.E. (1999). “Adapting the rusle to model soil erosion potential in a mountainous tropical watershed”. Catena 38: 109–129.
• Renard, K.G., Foster, G.R., Weesies, G.A., Mccool D.K. ve Yoder, D.C. (1997). Predicting soil erosion by water-a guide to conservation planning with the revised universal soil loss equation (rusle), handbook no. 703. Washington, DC.: United States Department of Agriculture United States Government Printing Office.
• Silvertun, A. ve Prange, L. 2003. “Non-point source critical Area Analysis in The Gisselo Watershed Using GIS”. Environmental Modelling & Software 18: 887-898.
• Tağıl, Ş. (2007). “Tuzla çayı havzasında (biga yarımadası) cbs-tabanlı rusle modeli kullanarak arazi degradasyonu risk değerlendirmesi” Ekoloji 17 (65): 11-20.
• Tağıl, Ş. ve Jenness, J. (2008). “GIS-based automated landform classification and topographic, landcover and geologic attributes of landforms: the urubat- yazoren polje, TURKEY”. Journal of Applied Sciences, 8 (6), 910-921.
• Weaver, A.B. (1991). “The distribution of soil erosion as a function of slope aspect and parent material in ciskei, southern Africa”. GeoJournal 23 (1): 29-34.
• Wells, M. (1988), A method of assessing water erosion risk in land capability studies – swan coastal plain & darling range. resource management technical report no.73, Government of Western Australia, ISSN 0729-3135, January.
• Williams, J.R. Ve Berndt, H.D. (1972). “Sediment yield computed with universal equation. Journal of Hydraulic Division”. Proceedings of the American Society of Civil Engineers 98: 2087-2098.
• Yılmaz, E. (2006). Çamlıdere barajı havzasında erozyon problemi ve risk analizi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Coğrafya (Fiziki Coğrafya) Anabilim Dalı.