AHMET MİDHAT EFENDİ’NİN ESERLERİNDE DÜŞMÜŞ KADINA UZANAN EL: MİHNETKEŞAN ve HENÜZ ON YEDİ YAŞINDA

Yıl 2008, Cilt: 11 Sayı: 19, 127 - 137, 01.06.2008

Ayşe Melde Üner

Öz

Araştırmanın Temelleri: Büyük bir bölümü Balıkesir sınırları içinde kalan Kaz Dağları, Problem Durumu: Ahmet Midhat Efendi, Tanzimat’tan itibaren batı etkisinde değişmeye başlayan edebiyatımızın en önde gelen şahsiyetlerinden biridir. Roman, tiyatro, hikâye, anı, seyahat yazısı, tenkit, deneme, gazete makalesi gibi çoğu o dönemde Türk edebiyatı için yeni olan edebî türlerde eserler vermiştir. Tanzimat’la birlikte batılılaşma kavramı ile tanışan Türk toplumunu, eserleri aracılığıyla, eğitmeyi en önemli görevi kabul etmiştir. Ahmet Midhat Efendi’nin eserlerinde ele aldığı konuların başında yeni bir kimlik kazanmaya çabalayan Türk toplumunda kadının konumu ve yaşantısı ile ilgili hususlar gelir. O dönemde hem Türk toplumu hem de Türk edebiyatı için çok yeni olan düşmüş kadına acıma ve onu topluma kazandırma temasını işlediği Mihnetkeşan ve Henüz On Yedi Yaşında adlı eserleri bu konudaki çarpıcı örneklerdir. Ahmet Midhat Efendi, bu eserleri aracılığıyla, fuhuş âlemine düşen genç kız ve kadınların büyük bir kısmının çaresiz, kurtuluşundan ümidini kesmiş, acınası insanlar olduğuna dikkati çeker. Düşmüş kadına katı kaideci ahlâk anlayışı ile değil, insanî ahlâk anlayışı ile yaklaşılması, onu kurtarmak için çaba harcanması gerektiğine işaret eder. Genç kız ve kadınların eğitilmelerinin önemi ve fuhşun ortadan kalkması için başta erkeklerin olmak üzere toplumun görevleri üzerinde durur. Araştırmanın Temeli: Ahmet Midhat Efendi’nin Eserlerinde Düşmüş Kadına Uzanan El: Mihnetkeşan ve Henüz On Yedi Yaşında Araştırmanın Amacı: Bu çalışmada yazarın, Mihnetkeşan ve Henüz On Yedi Yaşında adlı eserlerinin düşmüş kadına acıma ve onu kurtarma teması açısından incelenmesi amaçlanmaktadır. Veri Kaynakları: Ahmet Midhat’ın Mihnetkeşan ve Henüz On Yedi Yaşında adlı eserleri Sonuçlar: Sonuç olarak, Ahmet Midhat Efendi’nin bu çalışmaya konu olan iki eserinde de düşmüş kadın temasını devri için çok yeni, hiç alışılmadık bir bakış açısı ve üslupla ele aldığı, bu toplumsal yaranın sarılabilmesi için son derece insanî bir yaklaşım ve her zamanki babacan tavrı ile incelikli bir gayret sarf ettiği söylenebilir

Anahtar Kelimeler

Ahmet Midhat Efendi, Mihnetkeşan, Henüz On Yedi Yaşında, düşmüş kadın, düşmüş kadına acıma

The Helping Hand that Is Extended Towards the Fallen Women in the Works of Ahmet Midhat Efendi: Mihnetkeşan and Henüz On Yedi Yaşında

Öz

Problem Statement: Ahmet Midhat Efendi is one of the leading personalities of our literature that began to change under the influence of the West starting from the Tanzimat. He published various kinds of works such as novels, plays, short stories, memories, travel notes, critiques, essays and articles. Many of these genres were quite new concerning the Turkish literature of that time. Moreover, by means of his works, he regarded it as his most significant task to train Turkish society which got introduced to the concept of Westernization starting from the Tanzimat. One of the main subjects of his works is the issues concerning the position and life of women in Turkish society that were trying to obtain a new identity. Some of the striking examples in this aspect are his books titled Mihnetkeşan and Henüz On Yedi Yaşında that deal with the pity shown towards the fallen women and the efforts to regain them to the society. These were in fact very new themes during that period. In these works Ahmet Midhat Efendi calls to the attention that the majority of the young girls and women forced to prostitution are in fact hopeless people who do not have any hope of rescue and are in a miserable condition. He stresses that fallen women should not be approached in a strict normative moral understanding, but rather they should be approached in a humane moral understanding and that effort should be revealed to rescue her. He also underlines the importance of the education of young girls and women and the responsibility of the society and the responsibility of men in particular in order to prevent prostitution. In this paper it is aimed to study Mihnetkeşan and Henüz On Yedi Yaşında of Ahmet Midhat Efendi from the perspective of the pity shown towards the fallen women and the effort to rescue them. Bases of the Research: The fallen women in Ahmet Midhat’s works: Mihnetkeşan and Henüz On Yedi Yaşında Purpose of the Research: In this paper it is aimed to study Mihnetkeşan and Henüz On Yedi Yaşında of Ahmet Midhat Efendi from the perspective of the pity shown towards the fallen women and the effort to rescue them. Resources of Data: Ahmet Midhat’s works: Mihnetkeşan and Henüz On Yedi Yaşında Conclusions: As a conclusion, it can be argued that in both Mihnetkeşan and Henüz On Yedi Yaşında the writer deals with the issue of the fallen women from a very new, unusual perspective and in a unique style. Besides he also endeavores to solve this social problem with a humane approach.

Anahtar Kelimeler

Ahmet Midhat Efendi, Mihnetkeşan, Henüz On Yedi Yaşında, the fallen women, pity to the fallen women

Kaynakça

• Ahmet Midhat Efendi. (2001). Letaif-i rivayat. Hazırlayanlar: Dr. Fazıl Gökçek, Dr. Sabahattin Çağın. İstanbul: Çağrı Yayınları. (Mihnetkeşan, künyesi verilen eserin 105-115. sayfaları arasında yer almaktadır.)
• Ahmet Midhat Efendi. (2000). Henüz 17 yaşında. Hazırlayan: Nuri Sağlam. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Kurumu, Türk Dil Kurumu Yayınları: 757. Yeni Türk Edebiyatı Kaynak Metinleri:2. Ahmet Midhat Efendi Bütün Eserleri Romanlar VII.
• Altındal, M. (1994). Osmanlı’da kadın. İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi.
• Doğramacı, E. (1997). Türkiye’de kadının dünü ve bugünü. 3. b., Ankara: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Enginün, İ. (2006). Yeni Türk edebiyatı Tanzimat’tan Cumhuriyet’e. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kandiyoti, D.(1997). Cariyeler bacılar yurttaşlar. 1. b., İstanbul: Metis Yayınları.
• Okay, O. (1975). Batı medeniyeti karşısında Ahmet Midhat Efendi. Ankara: Atatürk Üniversitesi Yayınları No: 429. Edebiyat Fakültesi Yayın No: 86. Araştırma No: 66. Ankara: Baylan Matbaası.
• Özön, M.N. Türkçede roman. İstanbul: Remzi Kitabevi. Bürhanettin Matbaası.
• Parlatır, İ. (Koordinatör), . Enginün, İ., Ercilasun, A. B., Kerman, Z., Uçman, A., Çetin, N., (2006). Tanzimat edebiyatı. Ankara: Akçağ Basım Yayım Pazarlama A.Ş. (Bu eserdeki Ahmet Midhat Efendi maddesi Prof. Dr. Zeynep Kerman tarafından hazırlanmıştır.)
• Roberts, N. (1998). Batı tarihinde fahişeler. İstanbul. Sabah Kitapçılık San. Tic.A.Ş.
• Tanpınar, A. H. (2001). XIX. asır Türk edebiyatı tarihi. 9. b., İstanbul: Çağlayan Basımevi