MERSİN’DE FAALİYET GÖSTEREN KÜÇÜK VE ORTA ÖLÇEKLİ İŞLETMELERİN KURUMSALLAŞMA GÖSTERGELERİ AÇISINDAN İNCELENMESİ

Yıl 2007, Cilt: 10 Sayı: 18, 87 - 110, 01.12.2007

Ayşehan Çakıcı Burcu Şefika Özer

Öz

Problem: Büyük bir çoğunluğu aile işletmesi niteliğinde olan küçük ve orta ölçekli işletmelerin kurumsallaşabilmeleri ile yakından ilişkilidir. Bununla birlikte, bilgi eksikliği duyulması, bir maliyet unsuru olarak görülmesi ve aile-iş ilişkilerinin iç içe geçmesi gibi nedenlerle KOBİ’ler kurumsallaşma sorunu yaşamaktadır. Dolayısıyla, KOBİ’lerde kurumsallaşma güncelliğini devam ettiren bir sorundur ve irdelenmesi gerekmektedir.Araştırmanın Amacı: Bu araştırmada, kurumsallaşmanın bazı önemli göstergelerinden yola çıkılarak, Mersin’de faaliyet gösteren KOBİ’lerin kurumsallaşma durumu belirlenmeye çalışılmıştır. Araştırmada, KOBİ’ler için uygulanabilir öneriler geliştirmek ve bu önerileri KOBİ sahip/yöneticileriyle paylaşmak hedeflenmektedir. Yöntem: Araştırmada veriler, literatüre dayalı geliştirilen anketin 1 Mart – 30 Nisan 2007 tarihleri arasında yüz yüze uygulanması ile toplanmıştır. Toplam 77 KOBİ sahip/yöneticisine ulaşılmıştır. Mersin’de 300 KOBİ’nin olduğu tahmin edildiğinden, araştırmada, %27 ana kitleyi temsil oranı elde edilmiştir. Verilerin analizinde, betimleyici istatistiklerin yanında faktör analizi, t testi ve ANOVA’dan yararlanılmıştır. Bulgular ve Sonuçlar: Araştırmanın temel bulgusu, KOBİ sahip/yöneticilerinin işletmelerini kurallı bir yapıya dönüştürme çabalarının olduğudur. Örgütü kurumsallaştırma göstergeleri açısından belli bir noktaya geldikleri söylenebilse de, aile ilişkilerini kurumsallaştırma konusunda gelenekselliği devam ettirdikleri ortaya çıkmıştır. Öneriler: KOBİ sahip ve yöneticilerine özellikle aile ilişkilerinin kurumsallaştırılması konusunda, aile işletmesi anayasası hazırlama, yönetim kurulu ve aile meclisi oluşturma ile devir planlaması yapmaları önerilmektedir. Kurumsallaşmalarını başarıyla tamamlamış işletmelerle kıyaslamaya gitmeleri ve bu konuda danışmanlık hizmeti almaları salık verilmektedir.

Anahtar Kelimeler

KOBİ’ler, kurumsallaşma, aile işletmeleri, Mersin

Investigation of Institutionalisation Indicators of the Small and Medium Sized Enterprises Operating in Mersin

Öz

Problem: There has been a close relationship between institutionalisation and the sustainability of existence and competitive situation of small and medium sized enterprises SMEs of which vast majority are family companies. SMEs have been facing with the problem of institutionalisation with a variety of reasons such as lacking knowledge, being family business and accepting it as a cost issue. Therefore, institutionalisation in SMEs is a current problem and it should be investigated. Research Aims: In this research, the level of the institutionalisation in SMEs has been studied through the use of the indicators of some institutionalisation, operating in Mersin. The objectives of this study have been to improve applicable proposals and share these proposals with owners/managers of SMEs. Method: Data, in the research, had been collected via a face to face questionnaire based on the literature, between 1 March and 30 April 2007. 77 SMEs owners/managers of the 300 SMEs in Mersin which is 27 per cent, had been reached in the study. Besides descriptive statistics, factor analysis, t-test and ANOVA were used in data analysis. Findings and Results: Main finding of the research is that the owners/managers of SMEs make efforts to turn their firms into firms that have rules. Although it might be said that they have come to a certain level for the institutionalisation indicators, they continue to use traditional view points in institutionalisation of family relationships. Recommendations: Regarding the institutionalisation of family relationships, setting up a constitutional charter, board of directors and family council and also handing over planning have been proposed to the owners/managers of SMEs. Additionally, benchmarking themselves with the firms that have completed their institutionalisation successfully and taking consultation have also been suggested

Anahtar Kelimeler

SMEs, institutionalisation, family companies, Mersin

Kaynakça

• Adsan, E. ve Gümüştekin, G. E. (2006), Halka Açık İşletmelerde Aile Anayasası Ve Aile Meclisi Uygulamalarına Yönelik Bir Araştırma, 2. Aile İşletmeleri Kongresi, İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları, Yayın No: 53, İstanbul, 178-190.
• Akat, İ. ve Atılgan, T. (1992), Sanayi İşletmelerinde Kurumlaşma ve Şirket Kültürü, Ankara: TOBB Yayınları.
• Akdoğan, A. (2000), Aile İşletmelerinin Özellikleri ve Aile İşletmelerinde Kurumsallaşma İhtiyacı, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16, 31-47.
• Alayoğlu Nihat (2006), Aile Bireylerinin Ücretlendirilmesinde Adil Bir Sistem Kurulmasının Aile İşletmelerinin Başarısındaki Rolü ve Önemi, 2. Aile İşletmeleri Kongresi,14-15 Nisan 2006, İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları, Yayın No:53, İstanbul, 522-533.
• Atila, E. ve Küskü, F. (2006), Görünürde Kurumsallık: Aile İşletmeleri Örneği, 2. Aile İşletmeleri Kongresi, 14-15 Nisan 2006, İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları, Yayın No:53, İstanbul, 191-199.
• Aydınlık, A. Ü. ve Karagülle, A. Ö. (2006), Tekstil (İplik) Sektöründeki Bir Aile İşletmesinin Kurumsallaşma Düzeyini Belirlemeye Yönelik Bir Uygulama, 2. Aile İşletmeleri Kongresi,14-15 Nisan 2006, İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları, Yayın No:53, İstanbul, 58-63.
• Baraz, B. (2006), Aile İşletmelerinde Kurumsallaşma Ölçütleri, 2. Aile İşletmeleri Kongresi, 14-15 Nisan 2006, İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları, Yayın No:53, İstanbul, 120-129.
• Bayrak Kök, S. (2005), Aile Şirketlerinde Yeniden Yapılanma Eğilimi Ve Kurumsallaşma İhtiyacı, 4. Orta Anadolu İşletmecilik Kongresi, TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi, 13-14 Mayıs, Ankara, 41-55.
• Büyüköztürk, Ş. (2004), Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı, Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Çakıcı, A. (2002), Mersin’de Faaliyet Gösteren Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin Sorunları Ve Beklentileri, Mersin: Mersin Üniversitesi Yayınları, Yayın No:9.
• Fındıkçı, İ. (2005), Aile Şirketleri, İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım Ltd.Şti.
• Goodstein, J. D. (1994), İnstitutional Pressures and Strategic Responsiveness= Employer Involvement In Work-Family Issues, Academy Of Management, 37 (2), 350-382.
• Gümüştekin, G. E. ve Adsan, E. (2006), Aile İşletmelerinde Kurumsal Yönetim ve Kurumsal Yönetim İlkelerinin Uygulanmasına İlişkin Bir Araştırma, 2. Aile İşletmeleri Kongresi,14-15 Nisan 2006, İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları, Yayın No:53, İstanbul, 219-235.
• Güner, F. (2206), Aile İşletmelerinde İç Denetim, İç Denetimin Faydaları ve Etkin Bir İç Denetim Sistemi Oluşturmanın Yolları, 2. Aile İşletmeleri Kongresi,14-15 Nisan 2006, İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları, Yayın No:53, İstanbul, 420-426.
• Gürol, M. A. (2006), Türk Aile İşletmelerinde Cinsiyet Ayrımcılığı: Nedenleri ve Bu Kategorideki İşletmeler Temelinde ve Ulusal Bağlamda Sonuçları, 2. Aile İşletmeleri Kongresi,14-15 Nisan 2006, İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları, Yayın No:53, İstanbul, 447-458.
• Greenberg, J. and Baron, R. A. (2003), Behavior in Organizations, 8.Baskı, New Jersey: Prentice Hall.
• Karpuzoğlu, E. (2000), Aile İşletmelerinin Kurumsallaşma Düzeyini Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma, Üniversitesi: İstanbul.
• Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul
• Karpuzoğlu, E. (2004), Büyüyen ve Gelişen Aile Şirketlerinde Kurumsallaşma, İstanbul: Hayat Yayınları.
• Leaptrott, J. (2005), An Institutional Theory View of the Family Business, Family Business Review, 18 (3): 215-228.
• Masatoğlu, H. (2206), Aile Şirketleri ve Yönetim Tarzları, 2. Aile İşletmeleri Kongresi,14-15 Nisan 2006, İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları, Yayın No:53, İstanbul, 268-270.
• Munyar, V. (13 Mayıs 2007), Patronun Oğlu Ayda 500 Bin Dolar Harcıyordu, 60 Bin Dolara İndirttim, Hürriyet Gazetesi, s.8.
• Nakip, M. (2003), Pazarlama Araştırmaları Teknikler ve (SPSS Destekli) Uygulamalar, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Okur, B. (2003), Ulusal ve Uluslararası İşletmelerin Kurumsallaşma Süreçlerinin Mukayesesine İlişkin Bir Araştırma, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi: İstanbul.
• Özgener, Ş. (2003). Büyüme Sürecindeki KOBİ’lerin Yönetim ve Organizasyon Sorunları: Nevşehir Un Sanayii Örneği. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20, 137-161.
• Prater, E. and Ghosh, S. (2005). Currenet Operational Practices of U.S. Small and Medium-Sized Enterprises in Europe. Journal of Small Business Management, 43 (2), 155-169.
• Sağlam, N. (2006). Aile Şirketlerinde Sorunlar ve Çözüm Önerileri. 2. Aile İşletmeleri Kongresi,14-15 Nisan 2006, İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları, Yayın No:53, İstanbul, 499-510.
• Saylı, H. ve Ağca, V. (2006), Aile İşletmelerinde Aile Kültürünün İç Girişimcilik Üzerine Etkisi: Afyon-Denizli Örneği, 2. Aile İşletmeleri Kongresi,14-15 Nisan 2006, İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları, Yayın No:53, İstanbul, 253-264.
• Sanfield, M. C. and Lussier, R. N. (2004), First, Second and Third-Generation Family Firms: A Comparison, Family Business Review, 17(3): 189-202.
• Selznick, P. (1996), Institutionalizm “Old” And “New”, Administrative Science Quarterly, 41 (2), 270-277.
• Sharma, P. (2004), An Overview of the Field of Family Business Studies: Current Status and Directions for the Future, Family Business Review, 17 (1): 1- 35.
• Sharma, P. and Rao, A. S. (2000), Successor Attributes in Indian and Canadian Family Firms: A Comparative Study, Family Business Review, 13 (4): 313-321.
• Smyrnios, K. X., Ramano, C. A., Tanewski, G. A., Karofsky, P. I., Millen, R. and Yılmaz, H. R. (2003), Work-Family Conflict: A Case Study of American and Avustralian Family Businesses, Family Business Review, 16 (1): 35- 50.
• Tetik, N. ve Uluyol, O. (2005), Aile Şirketlerinin Yapısal Sorunları, Malatya Aile Şirketleri Uygulaması, Ankara: Atlas Yayın Dağıtım.
• Tileylioğlu, A. (2006), Aile Şirketleri, 2. Aile İşletmeleri Kongresi, 14-15 Nisan 2006, İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları, Yayın No:53, İstanbul, 15-2.
• Türkel, S. ve Yaşa, E. (2006), Aile İşletmeleri ve Kurumsallaşma Süreci (Mersin İli Örneği), 2. Aile İşletmeleri Kongresi,14-15 Nisan 2006, İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları, Yayın No:53, İstanbul, 614-622.
• Trueblood, M. (2006), Best Practices of Successful American Family-Owned Businesses, 2. Aile İşletmeleri Kongresi,14-15 Nisan 2006, İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları, Yayın No:53, İstanbul, 469-479.
• Uzunçarşılı, Ü. Toprak, M. ve Ersun, O. (2000), Şirket Kültürü ve İş Prensipleri, İstanbul Ticaret Odası Yayını, İstanbul
• Yalçın, A. ve Günel, R. (2006), Aile İşletmelerinde Yönetimin Bir Sonraki Kuşağa Devrinde Karşılaşılan Sorunlar Üzerine Adana İlinde Yapılan Bir Çalışma, 2. Aile İşletmeleri Kongresi,14-15 Nisan 2006, İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları, Yayın No:53, İstanbul, 72-88.