DİNLER COĞRAFYASINA KÜRESEL BİR BAKIŞ

Yıl 2007, Cilt: 10 Sayı: 18, 18 - 44, 01.12.2007

Fügen Berktay Emin Atasoy

Öz

Araştırmanın Temelleri: Dinler coğrafyası, ülkemizde beşeri coğrafyanın az araştırılmış ve az bilimsel yayını olan bir dalıdır. Dinler coğrafyası dinlerin nüfus büyüklüğü ve coğrafi yayılışı, bu nüfusun hareketliliği, inanç dünyasının sınırlarını araştırdığı ve ortaya koyduğu gibi dinsel örgütlenmenin ve inanç sisteminin sosyal, demografik, kültürel ve siyasi etkilerini de irdeleyerek beşeri coğrafyanın diğer kolları ile iş birliğini sürdürmektedir. Bu çalışmada bir yandan dünyanın en yaygın dinleri olan, Hıristiyanlık, İslâmiyet, Hinduizm, Budizm ve Museviliğin kıtalar ve ülkeler bazındaki coğrafi dağılışı, diğer yandan da dinler coğrafyasının, neden araştırılması ve doğru tespitler yapılması zor bir çalışma alanı olduğu sorularına yanıt aranmıştır. Araştırmanın Amacı: Bu çalışmanın amacı din olgusunun kavramsal çerçevesi ve din anlayışının çok boyutluluğunu ortaya koyarak, dinsel toplumların ve farklı inançların nasıl bir coğrafi dağılım gösterdiği, ayrıca dinler coğrafyasının yeri ve önemini açıklamaktır. Çalışmanın bir diğer amacı da dünyanın en yaygın dinlerinin kıtalar ve ülkeler bazındaki karşılaştırmalı analizini yapmaktır. Veri Kaynakları: Bu çalışmada kullanılan bilgi ve veriler dinler coğrafyası ile ilgili yayınlanmış olan yerli ve yabancı kaynaklardan elde edilmiştir. Ana Tartışma ve Sonuçlar: Din, XXI yüzyılın başında toplumsal etkisi ve sosyo-politik gücü gün geçtikçe artan ama aynı zamanda en çok tartışılan ve eleştiri oklarına maruz kalan kültürel kavramların başında gelmiştir. Savaşlar, sınır değişiklikleri ve özellikle göçler, ülkeler ve kıtalar bazında evrensel dinlerin coğrafi dağılışında büyük değişikliklere ve farklılaşmalara yol açmıştır.1900–2000 döneminde dünyadaki en yaygın dinlerinin dünya nüfusundaki oransal değişimine bakıldığında, Hıristiyanların, Hinduların ve Budistlerin dünya nüfusundaki paylarının gerilediği görülmüştür. Buna karşılık XX. yüzyılda evrensel dinler arasında sadece Müslümanların dünya nüfusu içindeki oranı yükselmiştir. Böylece küresel ölçekte dinlerin hem oransal hem alansal değişimi önümüzdeki dönemlerde de devam etmesi beklenmektedir

Anahtar Kelimeler

Din, Dinsel Toplum, Dinsel Azınlık, Dinsel Coğrafya

A Global Perspective into Geography of Religions

Öz

Context: Geography of Religious is an area of Human Geography that there is not sufficient research and article in Turkey. Geography of Religious investigates and displays population size and geographical expansion of religions, population mobility and religious belief’s limits and also explicates religious organization and belief system’s effects of social, demographical characteristics, cultural and politic and then perpetuates collaboration with other dimensions of human geography. In this study, they were studied geographical expansions of Christianity, Islam, Hinduism, Buddhism and Judaism for countries and mainland which are the most widespread religions in the world but also tried to answer why geography of religious is difficult to study and to infer. Aims: It was attempted to determine the conceptual framework of phenomenon of religion and the multidimensional nature of religion means and then to explain how religious society and different belief systems distributes and what geography of religious is important and necessary. Data Sources: This study relies on national and international information, records and publications. Results and Discussion: The concept of religion is one of the cultural concepts that its social effects and socio-politic power enlarge more and more and also is discussed and criticized more than before. Wars, changes on national boundaries and especially migrations cause to change and differentiate much more at geographical distribution of global religions. As looking to the communality in world population of the most widespread religions, it is seen that proportions of Christians, Hindus and Buddhist in world population have decreased the years among 1900-2000. On the contrary, proportion of Muslim people has increase. Thus proportional and geographical exchanges are also expected to maintain in future

Anahtar Kelimeler

Religion, Religious Society, Religious Minority, Geography of Religions, Geographical Dispersion.

Kaynakça

• Atasoy, E. (2003), Kıtalar ve Ülkeler Coğrafyası, Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Natsionalen Statistiçeski İnstitut, http://www.nsi.bg/Census/StrReligion.htm (20.04.2007)
• Dimov, N., Stoyanov, P., Ganev, H., Pironkova, Z. ve Lazarova, E. (2002). Geografiya i İkonomika za 11. Klas, Sofiya: İzdatelstvo Prosveta.
• Doğanay, H., Özdemir, Ü. ve Şahin, İ. (2003), Genel Beşeri ve Ekonomik Coğrafya, Aktif Yayınları.
• Donçev, D., Karakaşev, H., Karastoyanov, S., Petrov, P., Manoilova, M., Kirilova, M., (2001) Geografiya i İkonomika za 9. Klas. Sofiya: İzdatelska Kaşta “Anubis”.
• Dönmezer, S. (1994), Toplumbilim, İstanbul: Beta Yayınları.
• Fotev, G. (1999), Kriza na Legitimnostta”, Sofiya: Universitetsko İzdatelstvo “Sv. Kliment Ohridski”, Akademiçno İzdatelstvo. Prof. Marin Drinov
• Gardner, G. (2003), Dinleri Sürdürülebilir Bir Dünya Arayışına Katmak, Dünyanın Durumu Worldwatch Enstitüsü 20. Özel Baskısı, İstanbul: TEMA Vakfı Yayınları No: 40.
• Giddens, A. (2000), Sosyoloji, Ankara: Ayraç Yayınevi.
• Güner, İ. ve Ertürk, M. (2005), Kıtalar ve Ülkeler Coğrafyası, Ankara: Nobel Yayınları.
• Handelman, H. (2004), Üçüncü Dünyanın Meydan Okuyan İlerleyişi, İstanbul: Kaktüs Yayınları.
• Hatskeviç, Y. G., (2004), Entsiklopediçeskiy Spravoçnik Ves Mir. Strani. Flagi. Gerbi, Minsk: Harvest.
• Huntington, S. P. (2002), Medeniyetler Çatışması ve Dünya Düzeninin Yeniden Kurulması, İstanbul: Okuyan Us Yayın.
• Lakost, İ. (2005), Geopolitiçeski Reçnik na Sveta, Sofiya: Knigoizdatelska Kaşta Trud.
• Lukanov, A., Bojinov, N. ve Dimitrov, S., (2006). Stranite v Sveta 2005-2006 Spravoçnik, Sofiya: İzdatelstvo Gloriya Palas.
• Maksakovskiy, V. P. (1993), Geografiçeskaya Kartina Mira, Yaroslav, Rusya: İzdatelstvo “Dobro”
• Özçağlar, Ali, (2001), Coğrafyaya Giriş, Ankara: Hilmi Usta Matbaacılık.
• Rusanov, V., Küranov, D., Aleksandrieva, L., Makariev, P. ve Yanovski, R., (1995), Nie – Te Kratak Etnopolitiçeski Reçnik, Sofiya: İzdanie na Asotsiatsiya AKSES.
• Sarıkçıoğlu, E. (2002), Başlangıçtan Günümüze Dinler Tarihi, Isparta: Fakülte Kitabevi.
• Slaveykov, P. ve Yankov, R. (1997), Geografiya na Naselenieto i Seliştata v Sveta, Veliko Tarnovo: İzdatelstvo Faber.
• Şenay, B. (2004), “Budizm”, Felsefe Ansiklopedisi Cilt: 2, Editör: Ahmet Cevizci, İstanbul: Etik Yayınları, s. 874-879.
• Traykov, T. ve Kazakov, B. (2004), Religiozna Struktura na Naselenieto v Balgariya – Formirane, Savremenno Sastoyanie i Teritorialni Razliçiya, Veliko Tarnovo: Sotsialna i Kulturna Geohrafiya, Universitetsko İzdatelstvo “Sv. Kiril i Metodiy”, Peçat “Faber”.
• Traykov, T. (2003), Svetovnite religii – Vaznikvane, Razvitie i Teritorialno Razprostranenie, Sofiya: Spisanie “Obuçenieto po Geografiya”, Broy 1.
• Turan, Ş. (1994), Türk Kültür Tarihi, Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Tümer, G. ve Küçük, A. (1997), Dinler Tarihi, Ankara: Ocak Yayınları.
• Tümertekin, E. ve Özgüç, N. (1998), Beşeri Coğrafya, İnsan, Kültür, Mekân, İstanbul: Çantay Kitabevi.
• Tümertekin, Erol, (1994), Beşeri Coğrafyaya Giriş, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, Üniversite Yayın No: 3819.
• Volskim, V. V. (2001), Sotsialno – İkonomiçeskaya Geografiya Zarubejnogo Mira, Moskva: İzdatelstvo Drofa.