Sadri Maksudi's 50th Death Anniversary: About Sadri Maksudi's Life and His Little Known Novel "Maişet"

Yıl 2007, Cilt: 10 Sayı: 17, 101 - 109, 01.06.2007

Ayşen Uslu Bayramlı

Öz

Research Premise: This research was based on Sadri Maksudi's life, his ideas, his contribution to theindependancy struggle of the muslims of Russia, his services during the founding period of the TurkishRepublic and his only novel called "Maişet".Research Goal: In Turkey Sadri Maksudi is mainly known as a scientist, lawyer and politician. At his50th death anniversary the goal of this research was to remember his life and contributons and to revealhis little role as a writer and novelist.Resources: The primary resources for this research was the biography of Sadri Maksudi Arsal written byhis daughter Adile Ayda, publications about him from Tataristan and Turkey and his novel "Maişet"published in Tatar using Arabic writing.Main Discussion: After finishing the Faculty of Law at the Sorbonne University Maksudi returns toKazan. Until he has to leave Russia after the revolution, he dedicates himself for the rights andindependancy of the Muslims of Russia. Though he is very engaged in this struggle, he never gives up hisidea of a national Tatar identity. In the forword of his novel "Maişet" he openly declares that his intentionin writing this novel is to set the first step towards a national Tatar literature. His novel has an importantrole in the building of a Tatar national identity.Results: Throughout his life and in different countries Sadri Maksudi has struggled for Turks andTurkish identity. This struggle forces him to leave Russia after the revolution. He was never able to returnto his country of birth. During the founding period of the Turkish Republic he played an important rolebuilding the Turkish Language Organization and the Turkish History Organization. He served threeperiods as a delegate in the National Assembly.Sadri Maksudi's novel "Maişet" is among the first examples of modern Tatar novels. Because of hisengagement for the muslims of Russia his works do not appear in the Literature History of the Soviet Era.This novel had a great impact on the building of the Tatar national identity and should take its deservedplace in the history of Tatar literature

Anahtar Kelimeler

Sadri Maksudi, Maishet, Tatar Novel, Idil-Ural Region, Muslims in Russia, Hadi Maksud

SADRİ MAKSUDİ'NİN ÖLÜMÜNÜN 50. YILI ANISINA: SADRİ MAKSUDİ'NİN HAYATI VE MAKSUDİ'NİN AZ BİLİNEN "MAİŞET" ROMANI HAKKINDA

Öz

Araştırmanın Temeli: Bu araştırma, Sadri Maksudi'nin hayatı, fikirleri, Rusya Müslümanlarının hürriyet mücadelesindeki katk›lar› ve Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluş yıllarındaki hizmetleri ile tek edebi eseri olan Maişet adlı romanı esas alınarak yapılmıştır. Araştırmanın Amacı: Türkiye'de bilim adam›, hukukçu ve siyasetçi olarak tan›nan ve Türk kültür ve siyaset hayat›nda önemli hizmetleri bulunan Sadri Maksudi'nin hayat›m ve hizmetlerini vefat›n›n 50. y›l› anısına Türk okuyucusuna yeniden hatırlatmak ve bugüne kadar gizli kalmış edebiyatçı kimliğini ortaya ç›karmak. Veri Kaynaklan: Başta kızı Adile Ayda'nın Sadri Maksudi Arsal'ın hayatı ve yaptıkları hakkında yazdığı biyografi olmak üzere, Maksudi hakkında Tataristan'da ve Türkiye'de yayınlanmış yazılar ve Maksudi'nin Arap harfli Tatarca yayınlanmış Maişet adlı romanı. Ana Tartışma: Maksudi, Sorbonne Hukuk Fakültesi'ni bitirip Kazan'a dönüşünden devnm sonrası Rusya'y› terk etmek zorunda kalmas›na kadar geçen sürede Rusya Müslümanlar›n›n hak ve hürriyetleri için çalışır. Her ne kadar Rusya Müslümanlarının hürriyetleri için siyasi hizmetleri bulunsa da Tatar milli kimliği oluşturma fikrinden hiç vazgeçmemiştir. Maişet romanını, Tatar edebi dili ve milli Tatar edebiyatı meydana getirme niyetiyle yazdığını romanın önsözünde açıkça ifade eder. Roman, Tatar milli kimliğinin inşasında önemli rol oynamıştır. Sonuçlar: Sadri Maksudi, hayatı boyunca farklı coğrafyalarda Türkler ve Türklük için mücadele etmiş bir fikir ve devlet adamıdır. Rusya Müslümanlanna yaptığı hizmetler yüzünden devrim sonrası Rusya'yı terk etmek zorunda kalmış ve bir daha doğduğu topraklara dönememiştir. Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluş yıllarında Türk Dil Kurumu ve Türk Tarih Kurumu'nun kurulmasında önemli rol oynamış, milletvekili olarak üç dönem mecliste görev yapmıştır. Sadri Maksudi'nin Maişet adlı romanı modern Tatar romanının ilk örnekleri arasındadır. Fakat Maksudi, Rusya Müslümanlarının hak ve hürriyetleri mücadelesinde aktif rol aldığından dolayı Maişet adlı romanı Sovyet dönemi edebiyat tarihlerinde yer almamıştır. Maksudi'nin Tatar milli kimliğinin inşasmda büyük etkileri olan Maişet romanına Tatar edebiyatı tarihi eserlerinde hak ettiği yer geç de olsa verilmelidir.

Anahtar Kelimeler

Sadri Maksudi, Maişet, Tatar Romanı, İdil-Ural Bölgesi, Rusya Müslümanlar›, Hadi Maksudi

Kaynakça

• Akpınar, Y. (2003). İsmail Gaspıralı: Hayatı. Y. Akpınar, B. Orak, N. Muradov (Neşre haz rlayanlar), İsmail Gaspırah-Seçilmiş Eserleri: I, Roman ve Hikâyeleri. İstanbul: Ötüken Yayınevi
• Ayda, A. (1991). Sadri Maksudi Arsal. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınlan.
• Devlet, N. (1985) Rusya Türklerinin Milli Mücadele Tarihi. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
• Ercilasun, A. B. (1996). Türkiye'deki Türk Dünyas ı Aydınlanna Genel Bir Bakış. Erciyes Üniversitesi, Türk Dünyası Araştırmaları Merkezi Yayınları, 2, 193- 196.
• Kurat, A. N. (1966) Kazan Türklerinin Medeni Uyanış Devri. A. Ü. Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi Dergisi, XXIV(3-4), 95-194.
• Maksudi, S. (1914). Maişet.( 2. bask ) Türkiye'deki Politik Faaliyetleri. Y. G. ı Abdullin, F. Y. Gaffarova, M. Z. Zakiyev, R. F. Möhemmetdinov, R. M. Emirhanov (Editörler), Sadri Maksudi (29-39 ). Kazan: Tatarstan Fenner Akademiyase.
• Remi, 1.(1993). Maksudi. Tatarstan, 6,81-82.
• Rorlich, A. (2000) Volga Tatarlar›. Istanbul: İletişim Yayınevi.
• Sadri Maksudi: Tarih Hem Hezerge Zaman (1999) Kazan: Tatarstan Fenner Akademiyase Tarih İnstitutı.
• Tahirov, İ. (2000). Nizametdin Hezretnin Keçe Uh Sadretdin (Sadri) Maksudi Şecerese. Z. Gabdelhak (Editör), Maksud Baba Hem Maksudilar. ( 73-87). Kazan: Tatarstan Kitap Neşriyatı.
• Tanyeri, C.(1996). Sadri Maksudi Arsal'›n Türkiye'deki Siyasi Hayat›. Y. G. Abdullin, F.Y. Gaffarova, M. Z. Zakiyev, R. F. Möhemmetdinov, R. M. Emirhanov (Editörler), Sadri Maksudi (54-65). Kazan: Tatarstan Fenner Akademiyase