OVA TOPRAKLARININ TUZLANMASINA YENİ BİR ÖRNEK : HARRAN OVASI

Yıl 2005, Cilt: 8 Sayı: 14, 199 - 235, 01.12.2005

Necati Yenmez

Öz

Bu çalışma Harran ovasında sulamalı tarım sonucu gerçekleşen tuzlanma ve tuzlanma sorunlarını içermektedir. Harran ovası GAP kapsamında sulamalı tarıma açılan en önemli tarım alanlarının başında gelmektedir. Ova GAP kapsamında 1995 yılından beri Atatürk Barajı sularından faydalanılarak sulamalı tarıma açılmıştır. Bugün ovada sulamalı tarıma açılmış olan arazi miktarı 120.000 hektardır. Harran ovasına suyun gelmesiyle yoğun bir şekilde sulamalı ziraat başlamıştır. Sulamalı ziraatle birlikte su tüketimi fazla olan pamuk gibi ürünler yoğun bir şekilde yetiştirilmektedir. Sulamalı tarımla birlikte kuru tarım yerini sulamalı tarıma bırakmış ve tarımsal üretim ve verim önemli oranlarda artmıştır. Ancak sulamalı tarımla birlikte tuzluluk ve drenaj gibi önemli sorunlar ortaya çıkmıştır. Bu somnlar, sulamalı tarım deneyimi az veya hiç olmayan yöre çiftçilerinin yaptığı hatalı ve aşırı sulamalar, ovanın topoğrafık yapısı, toprak özellikleri, iklim koşulları ve yetersiz drenaj koşulları nedeniyle ortaya çıkmıştır. Harran ovasının orta ve güney kesimlerinde GAP sulamaları öncesinde yer altı sularından faydalanılarak yapılan sulamalarla oluşan mevcut tuzluluk ve drenaj sorunları önemli oranlarda artma eğilimine girmiştir. Bugün ovada GAP sulamaları sonucunda yaklaşık 30.000 hektar tarım arazisinde çeşitli derecelerde tuzlanma ve drenaj sorunları ortaya çıkmıştır. Ovada yaptığımız arazi incelemelerinde tarım alanlarının bir kısmı aşırı tuzlanmadan dolayı tarımsal üretim dışı kaldığı gözlenmiştir

Anahtar Kelimeler

Sulamalı Tarım, Yetersiz Drenaj, Hatalı Sulama, Çiftçi Eğitimi, Toprak Tuzlanması.

A NEW EXAMPLE INCREASING SOIL SALTINES OF PLAINS LOWLANDS : HARRAN PLAIN

Öz

This study includes salting and being salted problems in the Harran Plain because of irrigatory agriculture. The plain , in the project of South Eastren Anatolian Project SEAP is the most important irrigating agricultural area. Since 1995, the plain has been opened to be irrigated by using water of The Atatürk Dam. Today the range of area opened to irrigatory agriculture is 120.000 hectar. By coming water into the Harran Plain, the irrigation has been used for some products that need much water have been grown much, cotton is an example. Dry agriculture has changed into the irrigatory agriculture and the agricultural production and productivity have come out after the irrigatory agriculture. These problems have started by means of local landowners with inaduqate experince or without experience in irrigatory experince - have irrigated soil either by full of mistakes or more than enough, topoghrapic structures of the plain and its soil features, climatic conditions and inaduqate drainage, tn the middle and south sections of the Harran plain the present salt rate and drainage problems caused by irrigation with the water coming from underground before SEAP irrigation have tended to incrase. Today in the plain after SEAP irrgation, salting and drainage problems in different degrees have come out in about 30.000 hectar of the soil. At our observation over soil conditions some agricultural sections have been out of use in doing agriculture because tehy have been salted extremely

Anahtar Kelimeler

Irrigatory Agriculture, Inaduquate Drainage, Irrigation in a worng, Farmer Education, Salted Soil.

Kaynakça

• Ağca, Necat. (1999), Topraklarda Çoraklaşma ve Sürdürülebilir Tarım, Şanlıurfa, GAP I. Tarım Kongresi, s. 198.
• Ağca, Necat, Şerif Ergezer. (1995), Harran Ovası Topraklarında Drenaj, Tuzluluk ve Alkalilik Sorunları, Şanlıurfa, Harran Üniv. Ziraat Fak. Derg. Cilt:l, Sayı:3.s.43.
• Çullu, Mehmet Ali. (1998), GAP'ta Tuzlaşma ve Harran Ovasının Durumu, İstanbul, TEMA Vakfı Yayını, No:30.
• Dinç, Uğur, Selim Kapur, ve Diğerleri, (1988), Güneydoğu Anadolu Bölgesi Toprakları (GAP) I. Harran Ovası, Şanlıurla.J'ÜBİTAK Tarım ve Ormancılık Araştırma Grubu Güdümlü Araştırma Projesi Kesin Raporu , Proje No: TOAG-534 .
• Devlet Su İşleri, (1972), Harran Ovası Hidrojeolojik Etüt Raporu, Ankara ,DSİ Yayını.
• Devlet Su İşleri, (2001), Şanlıurfa-Harran Ovası Drenaj ve Tuzluluk Sorunları İnceleme Raporu , Şanlıurfa.
• Ergene, Abdüsselam. (1963), Güneydoğu Anadolu'da , Urfa , Gaziantep ve Hatay tilerinin Toprakları, Ankara.
• Göney, Süha. (1987), Türkiye Ziraati'nin Coğrafi Esasları - I, İstanbul, İstanbul Üniversitesi. Yayın No:2600.
• Göney, Süha. ( 1975), Büyük Menderes Bölgesi, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Yayını.
• Kaya, Cengiz. ( 1999), Yüksek Tuz Konsantrasyonunun Bitkilerin Fizyolojik Gelişmesine ve Beslenmesine Olumsuz Etkileri , GAP I. Tarım Kongresi, Şanlıurfa, s.211.
• Köyişleri Bakanlığı. (1966), Türkiye'de Drenaj ve Çorak Islahı Problemleri ve Çözüm Yolları, Ankara , Topraksu Genel Müdürlüğü. Topraksu Dergisi :23, s.46.
• Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü. (1995), Türkiye Çorak Islahı Rehberi , Ankara.
• Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü. (1990), Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Sulama , Drenaj , Toprak Verimliliği , Araştırma Konularına İlişkin Teknik Rapor, Şanlıurfa Araştırma Enst. Müd. Yayın No:58.
• Özkutlu , Faruk. İnce, Faruk. (1999), Harran Ovasının Mevcut Tuzluluğu ve Potansiyel Yayılma Alanı, Şanlıurfa,GAP 1. Tarım Kongresi, s. 112.
• Sevgilioğlu, Mustafa. (1986), Harran Ovası Tuzlu Sodyumlu Toprakların Islahı İçin Gerekli Jips , Yıkama Suyu Miktarı ve Süresi, Şanlıurfa, Köy Hizmetleri Şanlıurfa Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Genel Yayın No:31, Rapor Serisi No:22.
• Soykan, Abdullah. (2000), Türkiye Toprakları ve Koruması, Balıkesir, Balıkesir Üniversitesi Necatibey Eğitim Fakültesi. Ders Notlan Yayınlan No:2000/4.
• Tarım Ve Köyişleri Bakanlığı. (1998), Sulama ve Toprak Muhafaza , Ankara.
• Taş, İsmail , Hali Kırnak. (2001), Harran Ovası Sulanmasında Karşılaşılan ve Karşılaşılması Muhtemel Sorunlar ve Çözüm Önerileri, Şanlıurfa, GAP II. Tarım Kongresi, Cilt: 1, s. 126.
• Topraksu. (1969), Topraksu Çiftlik İçi Su Developmanı, Demonstrasyon ve Eğitim Çalışmaları, Ankara, Topraksu Genel Müdürlüğü Yayını.
• Yenmez, Necati. ( 1997), Hilvan Çevresinde Ziraat Hayatı , Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yenmez, Necati. (2003), Güneydoğu Anadolu Projesi'nde Fırat Bölümü'nün
• Ziraat Coğrafyası, Yayımlanmamış Doktora Tezi , İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.