BALIKESİR VE ÇEVRESİNDEKİ YATIRLARI FONKSİYONLARI AÇISINDAN BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2000, Cilt: 3 Sayı: 4, 337 - 354, 01.05.2000

Ali Duymaz

Öz

Türk kültüründe yatırlar etrafında gerçekleştirilen bazı uygulama ve inanışlar dikkati çekmektedir. Balıkesir yöresinde de dede, baba vs. adlarla anılan ziyaret yerleri vardır. Yöre halkının bu yatırlara gidip uygulamalarda bulunduğu görülmektedir. Bütün yatırlarda olduğu gibi Balıkesir yöresi yatırlarında da önemli fonksiyonlar vardır. Çoğu zaman genel tarzda olan bu fonksiyonlar, özel konularda da olabilmektedir. İncelemede Balıkesir yöresinde bulunan 55 yatır üzerinde durulacaktır. Bu yatırların fonksiyonlarının yanı sıra, etraflarındaki uygulamalardan da bahsedilecektir. Uygulamalarda Şamanizm'den günümüze ulaşmış olan unsurlar hakkında tespitler yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Balıkesir, Yatır, Dede, Baba, Doğum, İnanış, Adak

AN ASSESSMENT OF "ENTOMBED SAINTS" WITH THEIR FUNCTIONS IN BALIKESİR AND SURROUNDINGS

Öz

Some religious performances done around the entombed saints in Turkish culture have gathered attention. In Balıkesir province, the entombed saints are visited under the name of "grandfather" or 'father". It is observed that the people from this province come and visit these entombed saints to perform their prayers. Like all other entombed saints, those around Balıkesir province have some essential features which have both special and general significances. Among them, birth, marriage, and curing diseases can be mentioned. In this study, we will deal with fifty-five entombed saints found around Balıkesir province. Besides their functions, their religious performances will also be discussed. The performances coming from shamanism until our present time will be examined as well

Anahtar Kelimeler

Balıkesir, Entombed Saints, Grandfather, Father, Birth, Belief, Vow

Kaynakça

• Acıpayamh, Orhan. (1974), Türkiye'de Doğumla İlgili Âdet ve İnanmaların Etnolojik Etüdü, Ankara 1974.
• Akpınariı, Kerim Kani. (1945), Yatırlarımız, Kaynak, 11 (145), Şubat, 408-412.
• Akpınarlı, Kerim Kani. (1973), Balıkesir'de Yatırlar Hasan Baba ve Diğer Türbeler I, Balıkesir.
• Arkın, Ramazan Gökalp. (1935), Şeyh Bedreddin Simavi ve İvrindi, Kaynak, 3 (35), Aralık, 887-888.
• Ataman, Sadi Yaver. (1941), Kazdağı'ndaSarıkız, Varlık, 12 (203), Aralık 1941,251-255.
• Ataman, Sadi Yaver. (1958), Kazdağı'nda Sarıkız, Türk Folklor Araştırmaları (TFA), 5 (112), Kasım, 1790-1791; TFA, 5 (118), Mayıs 1959,1910-1912.
• Ataman, Sadi Yaver. (1986), Folklor Araştırmaları Bakımından Bölgelerimiz-10-, Türk Folkloru, 80-81, Mart-Nisan, 32-36.
• Balcıoğlu, Tahir Harimi. (1937), Tarihte Edremit Şehri, Balıkesir.
• Bayn, Mehmet Halit. (1938), Balıkesir'de Kısırlığa Dair Âdetler ve İnanmalar, Halk Bilgisi Haberleri (HBH), 7 (76), Şubat, 73-76.
• Bayn, Mehmet Halit. (1939), Halk Âdet ve İnanmaları, İstanbul.
• Boratav, Pertev Naili. (1984), 100 Soruda Türk Folkloru, İstanbul.
• Burcuoğlu, K. F. (1937), Kılavuz Dede, Kaynak, 5 (56), Eylül, 224-225.
• Cömert, Piyale-Servisimin. (1973), Edremit Körfezinde Değişik Köklerden Gelen Köylüler ve Sarı Kız Efsanesi, Folklora Doğru, 3 (28), Mart-Nisan, 5-9.
• İnan, Abdülkadir. (1986), Tarihte ve Bugün Şamanizm, Ankara.
• Kurç, Sıdıka. (1982), Balıkesir Mehmetalan Köyü Folkloru, Erzurum, Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi bitirme tezi.
• Kerim, Niyazi. (1934), Balıkesir'deki Yatırlar, Kaynak, 2 (16-17-18), Mayıs-Haziran- Temmuz, 386-388.
• Örnek, Sedat Veyis. (1979), Geleneksel Kültürümüzde Çocuk, Ankara.
• Örnek, Sedat Veyis. (1981), Sivas ve Çevresinde Hayatın Çeşitli Safhalanyla İlgili Batıl İnançların ve Büyüsel İşlemlerin Etnolojik Etüdü, Ankara.
• Özer, Kemal. (1935), Balıkesir'de Halk Âdet ve İnanmaları, Balıkesir.
• Özer, Kemal. (1957), Tarihte Balıkesir, Balıkesir.
• Sadi, Ruhi. (1930), Balıkesir'deHıdırellezMerasimi, HBH, 1 (11), Eylül, 13-15.
• Sadi, Ruhi. (1933), Balıkesir'de Halk İnanmaları, HBH, 2 (21-22), Mayıs, 208-211.
• Sakaoğlu, Saim. (1989), 101 Anadolu Efsanesi, Ankara.
• Salman, Mustafa. (1957), Balıkesir Tarih ve Coğrafyası, Balıkesir.
• Su, Kâmil. (1937), XVII. ve XVIII. Yüzyıllarda Balıkesir Şehir Hayatı, İstanbul.
• Tan, Nail. (1977), Türkiye'de Evlenemeyen Kızların Kısmetlerini Açma Pratikleri, Türk Folklor Araştırmaları Yıllığı 1976, Ankara, 213-246.
• Tanyu, Hikmet. (1967), Ankara ve Çevresinde Adak ve Adak Yerleri, Ankara.
• Tanyu, Hikmet. (1987), Türklerde Taşla İlgili İnançlar, Ankara.
• Turan, M. Orhan. (1978), Pamukçu Köyü (Balıkesir) Folklorundan Örnekler, Erzurum, Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi bitirme tezi.
• Uysal, Ahmet Edip. (1987), Erdek'te Seyitgazi Tepesi (Dilek Tepesi)Üzerinde Bazı Gözlemler, HI. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri IV. C. Gelenek- Görenek ve İnançlar, Ankara, 423-424.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. (1925), Karesi Vilayeti Tarihçesi, İstanbul.
• Yasa-Korkut,Muammer - Halim. (1935), Balıkesir'de Yatırlar, Kaynak, 3 (31), Ağustos, 718-719-3 (40), Mayıs 1936, 135-138 (Bu yazı serisi 32, 33, 34, 35, 36, 37, 38 ve 39. sayılardadır).