TÜRKİYENİN İHRACAT VE İTHALAT KOMPOZİSYONUNUN DIŞ TİCARET DENGESİ ÜZERİNE ETKİSİ: AB-15 ÜLKELERİ İÇİN İKİ YÖNLÜ PANEL ANALİZİ

Yıl 2020, Cilt: 23 Sayı: 44, 887 - 909, 31.12.2020

Memduh Alper Demir

https://doi.org/10.31795/baunsobed.731693

Öz

Literatürde yer alan birçok çalışmaya göre gelir ve döviz kurunun dış ticaret dengesinin temel belirleyicileri oldukları görülmektedir. Ancak, sadece gelir ve kurun değil, ayrıca bir ülkenin ihracat ve ithalat kompozisyonları da o ülkenin dış ticaret dengesini etkileyebilmektedir. Bu çerçevede çalışmada, gümrük birliği sonrası dönemde Türkiye’nin ihracat ve ithalat kompozisyonun Avrupa Birliği-15 (AB-15) ülkeleri ile olan iki yönlü dış ticaret dengesine etkisi incelenmiştir. Çalışmada ihracat kompozisyonu, Türkiye’nin AB-15 ülkesinden herhangi birine yaptığı tekstil, giyim eşyası, deri ve ilgili ürünler, gıda ürünleri, içecekler ve tütün mamulleri ihracatının o ülkeye yaptığı toplam ihracat içindeki payıdır. İthalat kompozisyonu ise Türkiye’nin AB-15 ülkelerinden herhangi birinden yaptığı orta ve orta-yüksek AR-GE yoğun ürün ithalatının o ülkeden yaptığı toplam ithalat içindeki payıdır. Ayrıca, geleneksel teoriye uygun olarak döviz kuru ve gelir değişkenleri modele ilave edilmiştir. Panel regresyon teknikleri sonuçlarına göre ihracat kompozisyonu dış ticaret dengesini negatif, ithalat kompozisyonu ise pozitif etkilemektedir. Ayrıca, Kónya panel nedensellik testleri sayesinde ülke bazlı ihracat kompozisyonundan ve ithalat kompozisyonlarından dış ticaret dengesine doğru nedensellik incelenerek katsayı ve işaret sonuçları ortaya konulmuştur. Panel regresyon ve nedensellik sonuçlarına göre politika önerileri ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İhracat Kompozisyonu, İthalat Kompozisyonu, Dış Ticaret Dengesi

The Effect of Turkey's Export and Import Composition on its Foreign Trade Balance: Bilateral Panel Analysis for EU-15 Countries

Öz

According to many studies in the literature, income and exchange rate
are the main determinants of the foreign trade balance. However, not only
income and exchange rates, but also the export and import compositions of a
country can affect the foreign trade balance of that country. In this
framework, this study have been examined the effect of export and import
composition of Turkey on bilateral trade balance with European Union- 15
(EU-15) countries post custom union period. In this study, export composition
of Turkey is the ratio of textiles, wearing apparel, leather and related
products plus food products, beverages and tobacco export to total export for
selected country. Import composition of Turkey is the ratio of high and medium-high
R&D intensive products to total export for selected country. Also, in
accordance with the traditional theory, the exchange rate and income variables
are added to the model. According to the results of the panel regression
techniques, the export composition affects the foreign trade balance negatively
and the import composition positively. Moreover, owing to Kónya panel
causality tests, the country-based export composition and import compositions
to the foreign trade balance, causality was examined and the results of the
coefficient and sign were revealed. Policy suggestions were tried to be put
forward according to panel regression and causality results.

Anahtar Kelimeler

Export Composition, Import Composition, Trade Balance

Kaynakça

• Akın, T. ve Güneş, S. (2018). İhracatın Niteliğindeki Artışın Dış Ticaret Haddine Etkisi: Türkiye Analizi. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 19(2), 448-462.
• Akkaya, O. (2018). Türkiye ve Türkiye’nin Dış Ticaret Partnerleri Arasındaki İki Yanlı J Eğrisi: 1996-2006 Dönemi İncelemesi. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(1), 328-338.
• Ari,A., Cergibozan R. ve Cevik E. (2019). J-curve in Turkish Bilateral Trade: A Nonlinear Approach. The International Trade Journal, 33(1), 31-53.
• Bahmani-Oskooee, M. ve Durmaz, N. (2019). Asymmetric Cointegration and the J-Curve: Evidence from Commodity Trade Between Turkey and EU. Empirica. 1-36.
• Bal, H. ve Demiral, M. (2012). Reel Döviz Kuru ve Ticaret Dengesi: Türkiye'nin Almanya ile Ticareti Örneği (2002.01-2012.09). Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(2), 45-64.
• Beck, N., ve Katz, J. N. (1995). What To Do (And Not To Do) With Time-Series Cross-Section Data. The American Political Science Review, 89(3), 634-647.
• Breusch, T. ve Pagan, A. (1980). The Lagrange Multiplier Test and its Application to Model Specifications in Econometrics. The Review of Economic Studies, 47(1), 239–253.
• Carrasco, C.A. ve Tovar-Garcia, E.D. (2020). Export Composition and the Eurozone Trade Balance in Manufacturing Goods. Romanian Journal of Economic Forecasting, 23(1), 134-150.
• Çelik, S. ve Kaya, H. (2010). Real Exchange Rates and Bilateral Trade Dynamics of Turkey: Panel Cointegration Approach. Applied Economics Letters, 17(8), 791-795.
• Dedeoglu, D. ve Ogut, K. (2017). Asymmetric Cointegration with Threshold Adjustment Model of Exchange Rates and the Trade Balance in Turkey. The Journal of International Trade & Economic Development, 26(2), 174-194.
• Demiral, M. (2016). Currency Depreciation, Trade Balance and Intra-Industry Trade Interactions in Turkey’s OECD Trade. International Journal of Economics and Finance, 8(4), 8-22.
• Durmaz, N. (2015). Industry Level J-Curve in Turkey. Journal of Economic Studies, 2(4), 689-706.
• Erataş-Sönmez, F. ve Sağlam, Y. (2019). Gelişmekte Olan Ülkeler İçin Finansal Gelişim ile Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: Panel Nedensellik Analizi. Sosyoekonomi, 27(42), 87-106.
• Galindo-Rueda, F. ve Verger, F. (2016). OECD Taxonomy of Economic Activities Based on R&D Intensity. (Working Paper No.2016/04). Paris: OECD Science, Technology and Industry Working Papers.
• Gümüştekin, B. (2012). The J-curve At The industry level: An Examination of Bilateral Trade Between Turkey and Germany, Doktora Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Güriş, S. (2015). Panel Veri ve Panel Veri Modelleri. S. Güriş (Ed.), Stata İle Panel Veri Modelleri içinde (ss.1-38). İstanbul: Der Yayınları. Jaloudi, M. ve Harb, O. (2019). Determinants of Jordan-Turkish Bilateral Trade Balance. Journal of Economics Finance and Accounting, 6(1), 32-40.
• Kim,Y. (1996). Income Effects on the Trade Balance. The Review of Economics and Statistics, 78(3), 464-469.
• Kónya, L. (2006). Exports and Growth: Granger Causality Analysis on OECD Countries with a Panel Data Approach. Economic Modelling, 23(6), 978-992.
• Nargeleçekenler, M. (2009). Makroekonomik ve Finansal Serilerin Ekonometrik Analizi: Panel Veri Yaklaşımı, Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Öngör Horata, E. (2019). The J-curve Analysis: Evidence From The Bilateral Trade Between Turkey and Euro Area, Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Parks, R. W. (1967). Efficient Estimation of a System of Regression Equations When Disturbances are both Serially and Contemporaneously Correlated. Journal of the American Statistical Association, 62(318), 500-509.
• Pesaran, M.H. (2007). A Simple Panel Unit Root Test in the Presence of Cross-Section Dependence. Journal of Applied Economics, 22(2), 265-312.
• Pesaran, M. H. ve Yamagata, T. (2008). Testing Slope Homogeneity in Large Panels. Journal of Econometrics, 142(1), 50-93.
• Pesaran, M. H., Ullah, A., ve Yamagata, T. (2008). A Bias‐Adjusted LM Test of Error Cross‐Section Independence. The Econometrics Journal, 11(1), 105-127.
• Sachs, J.D. , Cooper, R.N. ve Fischer, S. (1981). The Current Account and Macroeconomic Adjustment in the 1970s. Brookings Papers on Economic Activity, 1981(1), 201-282.
• Tatoğlu, F. Y. (2018). Panel Zaman Serileri Analizi. İstanbul: Beta Basım Yayım.
• Torres-Reyna, O. (2007). Panel Data Analysis: Fixed and Random Effects Using Stata. Erişim Adresi: https://www.princeton. edu/~otorres/Panel101.pdf, (1 Mayıs 2020).
• Tovar-Garcia, E.D. ve Carrasco, C.A. (2019) . Export and Import Composition as Determinants of Bilateral Trade in Goods: Evidence from Russia. Post-Communist Economies, 31(4), 530-546.
• Tovar-Garcia, E.D. (2018). Does the Share of Crude Petroleum and Natural Gas in Exports Increase Total Exports? The Russian Case. МИРОВАЯ ЭКОНОМИКА И МЕЖДУНАРОДНЫЕ ОТНОШЕНИЯ, 62(6), 30-35.
• Tütüncü, A. ve Pata, U.K. (2017). Yüksek İnsani Gelişmişlik Düzeyine Sahip Ülkelerde Demokrasinin Ekonomik Büyüme ve Dışa Açıklığa Etkisi. I. Uluslararası Ekonomi, Finans ve Ekonometri Öğrenci Sempozyumu, 17-18 Mayıs 2017, Sakarya, 214-221.
• Tütüncü, A . (2020). Gelişmekte Olan Ülkelerde Demokrasinin Ekonomik Büyümeye Etkisi. Sosyoekonomi, 28 (44) , 27-40.
• Ün, T. (2015). Stata ile Panel Veri Analizi. S. Güriş (Ed.), Stata İle Panel Veri Modelleri içinde (ss. 40-80). İstanbul: Der Yayınları.
• Wierts, P., Van Kerkhoff, H. ve De Haan, J. (2014). Composition of Exports and Export Performance of Eurozone Countries. JCMS: Journal of Common Market Studies, 52(4), 928-941.