Comparative examination of depreciation transactions in case of cattles within the scope of TPL and TAS and accounting applications according to the draft chart of accounts

Yıl 2023, Cilt: 26 Sayı: 50, 695 - 716, 31.12.2023

Abitter Özulucan Şaban Merdane

https://doi.org/10.31795/baunsobed.1337864

Öz

As in the whole world, in Turkey, both the whole of agricultural activities and cattle breeding in this whole, especially in terms of meat and milk production, are of great importance for the survival of humanity and for economic reasons. For this reason, in this study, the subject of depreciation in cattle in agricultural activities is discussed. In the study, firstly, general information on cattle breeding and depreciation was given, then depreciation and accounting transactions in cattle kept for use in milk production and breeding business were examined theoretically and practically in terms of Tax Procedure Law (TPL) and Turkish Accounting Standards (TAS). In the selection of the examples, the frequently asked questions encountered in practice were taken into account. In the following parts of the study, a table has been prepared in order to compare the depreciation processes of tangible fixed assets (therefore, bovine animals kept for use in business activities) in terms of (TPL) and TAS. Thus, the perspective, similar and different aspects of both regulations on depreciation have been tried to be expressed clearly. In the last part of the study, period and end-of-period accounting records were made for exemplary accounting practices according to VUK and TMS in an agricultural enterprise engaged in cattle breeding, especially in order to set an example for those who practice. In accounting transactions, Uniform Chart of Accounts (THP) is insufficient in accounting for agricultural activities (for example, the absence of an appropriate account in the accounting of valuation differences that will arise in the case of recording biological assets and subjecting them to net fair valuation), as in many other issues, so its implementation in our country in the future. The Plan of Accounts Draft in accordance with the Financial Reporting Standards, which was planned, was used.

Anahtar Kelimeler

Agricultural Accounting, Livestock Animal Assets, Cattle Breeding, TAS 41 Agricultural Activities Standard, TAS 16 Tangible Fixed Assets

Büyükbaş hayvanlarda amortisman işlemlerinin VUK ve TMS kapsamında karşılaştırmalı olarak incelenmesi ve taslak hesap planına göre muhasebe uygulamaları

Öz

Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de hem tarımsal faaliyetlerin bütünü hem de bu bütün içerisinde büyükbaş hayvan yetiştiriciliği, özellikle et ve süt üretimi açısından, insanlığın yaşamını idame ettirebilmesi ve ekonomik nedenlerle dikkate değer biçimde önem göstermektedir. Bu sebeple bu çalışmada tarımsal faaliyetler içerisinde büyükbaş hayvanlarda amortisman konusu ele alınmıştır. Çalışmada öncelikle büyükbaş hayvan yetiştiriciliği ve amortisman konusunda genel bilgiler verilmiş, daha sonra süt üretimi ve damızlık olarak işletmede yararlanılmak üzere bulundurulan büyükbaş hayvanlarda amortisman ve muhasebe işlemleri Vergi Usul Kanunu (VUK) ve Türkiye Muhasebe Standartları (TMS) açısından teorik ve uygulamalı olarak irdelenmiştir. Örneklerin seçiminde uygulamada karşılaşılan ve sıkça sorulan sorular dikkate alınmıştır. Çalışmanın ilerleyen bölümlerinde ise, maddi duran varlıklarda (dolayısıyla işletme faaliyetlerinde kullanılmak üzere tutulan büyükbaş hayvanlarda) amortisman işlemlerinin VUK ve TMS açısından karşılaştırılabilmesi için tablo düzenlenmiştir. Böylece her iki düzenlemenin amortisman konusuna bakış açısı, benzer ve farklı yönleri net olarak ifade edilmeye çalışılmıştır. Çalışmanın son bölümünde ise, özellikle uygulama yapan kişilere örnek teşkil etmesi açısından büyükbaş hayvan yetiştiriciliği yapan bir tarım işletmesinde VUK ve TMS’ye göre örnek muhasebe uygulamalarına yönelik dönem içi ve dönem sonu muhasebe kayıtları yapılmıştır. Muhasebeleştirme işlemlerinde Tekdüzen Hesap Planı (THP)’nın birçok konuda olduğu gibi tarımsal faaliyetlerin muhasebeleştirilmesi (örneğin, canlı varlıkların kayıtlanması ve net gerçeğe uygun değerlemeye tabi tutulması durumunda ortaya çıkacak değerleme farklarının muhasebeleştirilmesinde uygun bir hesabın olmaması gibi) konusunda da yetersiz olması nedeniyle gelecekte ülkemizde uygulanması planlanan Finansal Raporlama Standartlarına Uygun Hesap Planı Taslağı’ndan yararlanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tarım Muhasebesi, Hayvansal Canlı Varlıklar, Büyükbaş Hayvan Yetiştiriciliği, TMS 41 Tarımsal Faaliyetler Standardı, TMS 16 Maddi Duran Varlıklar

Kaynakça

• Deran, A.ve Yakupçebioğlu N. S.(2006). Türk Vergi Mevzuatı’nda amortisman muhasebesi. Mevzuat Dergisi, 9 (104). https://www.mevzuatdergisi.com/2006/08a/01.htm
• Doğan, Z. (2004). Türkiye Muhasebe Standartları, Sermaye Piyasası Kanunu ve Vergi Usul Kanunu açısından amortisman muhasebesi. Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, 4 (12), 3.
• Hatipoğlu, A. G. (2012). Maddi duran varlıklarda amortisman işlemlerinin muhasebe standartları ile vergi mevzuatı açısından incelenmesi ve finansal tablolar üzerindeki etkisinin değerlendirilmesi. Selçuk Üniversitesi İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 12 (24), 185-216.
• Gökgöz, A. (2013). Tarımsal Faaliyet Muhasebesi. Ekin Kitabevi.
• KGK. (2019a). Maddi duran varlıklar (TMS 16). https://www.kgk.gov.tr/Portalv2Uploads/files/Duyurular/v2/TMS_TFRS_Setleri/2023/Mavi_Kitap/TMS/TMS%2016.pdf
• KGK. (2019b). Borçlanma maliyetleri (TMS 23). https://www.kgk.gov.tr/Portalv2Uploads/files/Duyurular/v2/TMS_TFRS_Setleri/2023/Mavi_Kitap/TMS/TMS%2023.pdf
• KGK. (2019c). Tarımsal faaliyetler (TMS 41). https://www.kgk.gov.tr/Portalv2Uploads/files/Duyurular/v2/TMS_TFRS_Setleri/2023/Mavi_Kitap/TMS/TMS%2041.pdf
• Nergiz, M. (2013). Tarımsal faaliyetler ve canlı hayvan yetiştiriciliği konularıyla iştigal eden işletmelerde stoklar, muhasebe ve maliyet muhasebesi uygulamaları [Yüksek lisans tezi], Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi.
• Okutmuş, E. ve Kural, U. (2015). Bir tarım işletmesinde canlı varlıkların muhasebeleştirilmesi. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 15 (25), 252-281.
• Özkan, A. ve Aksoylu, S. (2012). "TFRS’ye Göre Tarım Sektöründe Gerçek Değer Muhasebesi (TMS-41): Hayvancılık Örneği- Bir Yanılgı Uyarısı-1," Yaklaşım Dergisi, s.132-136.
• Özulucan, A. (2008). Vergi Usul Kanunu ve Tarımsal Faaliyetler Standardı çerçevesinde devamlı olarak ürününden yararlanmak amacıyla edinilen küçük ve büyükbaş hayvanların amortisman işlemleri ve muhasebeleştirilmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 11 (1-2), 157-182.
• Özulucan, A. (2021). Genel Muhasebe İlkeleri ve Uygulamaları. Dizgi Ofset.
• Özulucan, A. ve Deran, A. (2008). 41 No.lu Türkiye Muhasebe Standardı (TMS 41), Vergi Usul Kanunu ve Tekdüzen Hesap Planı açısından küçük ve büyükbaş canlı varlıkların muhasebeleştirilmesi ve değerleme işleminde karşılaşılan güçlükler ve çözüm önerileri. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1 (25), 1-22.
• Sevilengül, O. (2016). Genel Muhasebe (18. Baskı). Gazi Kitabevi.
• Taştan, H. (2013). Büyükbaş Canlı Varlık İşletmelerinde Muhasebe Düzeni. Ankara: Detay.
• Taştan, H. (2014). Türkiye Muhasebe Standartları (TMS) ve Vergi Usul Kanununa (VUK) göre büyükbaş canlı varlıklar için amortisman ayrılmasının karşılaştırmalı incelenmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11 (1), 175-184.
• Tokay, S. H. ve Deran, A. (2006). Tarımsal faaliyetlerin muhasebeleştirilmesinde Türk Vergi Mevzuat ile Sermaye Piyasası Kurulu tarafından getirilen düzenlemelerin karşılaştırılması-I. Yaklaşım Dergisi, 157, 16-19.
• Tunçez, H. A. (2011a). Tarımsal Faaliyetlerin Muhasebeleştirilmesinin Türkiye Muhasebe Standardı-41 Çerçevesinde İncelenmesi: Bir Tarım İşletmesinde Örnek Uygulama. Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Tunçez, H. A. (2011b). Tarımsal Faaliyetlerin Muhasebeleştirilmesinin Türkiye Muhasebe Standardı-41 Çerçevesinde İncelenmesi: Bir Tarım İşletmesinde Örnek Uygulama. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 14 (1-2), 311- 328.
• Turan, Z., Şanver, D. ve Öztürk, K. (2017). Türkiye’de hayvancılık sektöründen süt inekçiliğinin önemi ve yurt içi hasılaya katkısı ve de dış ülkelerle karşılaştırılması. Ömer Halis Demir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10 (3), 60-74.
• Usul, H. ve Top. T. (2010). TMS-41’e göre büyükbaş hayvancılık faaliyetlerinin muhasebeleştirilmesi ve değerlemesi. Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, 31, 65-76.
• Yılmaz, M. (2019). Duran varlıklarda amortisman uygulamalarının vergi mevzuatı ve Türkiye Muhasebe Standartlarına göre karşılaştırmalı olarak incelenmesi ve muhasebeleştirilmesi [Yüksek lisans tezi], Ömer Halisdemir Üniversitesi.