Foundations of Kepsud Nahıye from the XVIth to the XIXth century

Yıl 2024, Cilt: 27 Sayı: 51-1 - 2024 Yılı Özel Sayısı, 171 - 181

Serkan Sarı

https://doi.org/10.31795/baunsobed.1506264

Öz

As one of the institutions that constitute the identity of Turkish-Islamic civilization, the foundation institution and its functioning are important in shaping the Ottoman social structure. The sense of cooperation and solidarity developed by Islamic culture was institutionalized in a systematic and continuous manner and the needs of the Islamic society were met by these institutions for many years. It is possible to say that the Ottoman period was the period in which the foundation institution was developed in the most functional and systematic way in Islamic history. The study will be about the foundations in Kepsud Nahiye from the classical period of the Ottoman Empire until the 19th century. The basis of the study will be Ottoman archival resources. When the records are examined, although the mentioned time period is taken as a basis, traces of earlier periods will also be seen in the records. When the archival documents are examined, the foundations found in Kepsud Nahiye are grouped as Medina-i Munevvere foundations, sultanete foundations and public foundations and analyzes are made about the mentioned foundations. The primary sources for this study are Ottoman archival documents, and information regarding the foundations of Kepsut Nahiye has been revealed, examined, and analyzed based on the mentioned documents. It will be possible to interpret the social, economic, and administrative structure of Kepsut Nahiye during the Ottoman period based on the information found in the documents related to these foundations.

Anahtar Kelimeler

Foundation, Kepsut, Balıkesir, Nahiye.

XVI. yüzyıldan XIX. yüzyıla Kepsud Nahiyesi Vakıfları

Öz

Türk-İslam medeniyetinin kimliğini oluşturan müesseselerden birisi olarak vakıf müessesesi ve işleyişi Osmanlı toplum yapısının şekillenmesinde önem arz etmektedir. İslam kültürünün geliştirdiği yardımlaşma ve dayanışma duygusunun, sistemli ve devamlılık arz eder bir şekilde müesseseleştirilerek uzun yıllarca İslam toplumunun ihtiyaçları bu müesseseler tarafından karşılanmıştır. İslam tarihi içerisinde vakıf müessesesinin en işlevli ve sistemli olarak geliştirildiği dönem Osmanlı Dönemi olmuştur demek mümkündür. Osmanlı devlet yapısı içerisinde vakıf müessesesinin işleyişi ve devamlılığı özellikle dikkat edilen ve özen gösterilen bir husus olarak dikkati çekmektedir. Vakıfların oluşturulması, sınırlandırılması, hangi şartlarla işleyeceği, faydalanacak hedef kitle ve vakfın nasıl idare olunacağı kayıt altına alınarak hem işleyişle ilgili problemlerin önüne geçilmiş hem de uzun soluklu olmaları sağlanmıştır. Çalışma, Osmanlının klasik döneminden XIX. Yüzyıla kadar Kepsud Nahiyesinde bulunan vakıflarla ilgili olacaktır. Çalışmanın temelini Osmanlı arşiv kaynakları oluşturacaktır. Kayıtlar incelendiğinde bahsedilen zaman aralığı temel alınmış olmakla birlikte, kayıtlarda daha önceki dönemlerin izleri de görülecektir. Arşiv belgeleri tetkik edildiğinde Kepsud Nahiyesinde ulaşılan vakıflar, Medine-i Münevvere vakıfları, selatin vakıfları ve amme vakıfları olarak gruplandırılmış ve bahsedilen vakıflarla ilgili tahliller yapılmıştır. Çalışmanın temel kaynakları olarak Osmanlı arşiv kaynakları temel alınmış ve bahsedilen belgelerde Kepsut Nahiyesi vakıfları ile ilgili bilgiler ortaya çıkartılarak tetkik ve tahlil edilmiştir. Bahsedilen vakıflarla ilgili belgelerde bulunan bilgilerden hareketle Osmanlı dönemi Kepsud Nahiyesinin toplumsal yapısı, iktisadi ve idari yapısı ile alakalı yorumlamalara gitmek mümkün olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Vakıf, Kepsut, Balıkesir, Nahiye

Kaynakça

• Barkan, Ö. L. (1943). XV. ve XVI. Asırlarda Osman İmparatorluğu’nda Ziraî Ekonominin Hukuki ve Mali Esasları, I, Kanunlar. Fey Vakfı Yayınları.
• Barkan, Ö. L. (1988). Hüdavendigar Livası Tahrir Defterleri, C. I. TTK Yayınları.
• Çam, M. ve Pantık, R. (2022). Bursa Selatin Vakıfları. Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Genç, M. (2014 ). Klasik Osmanlı Sosyal-İktisadi Sisteminde Vakıflar. Vakıflar Dergisi, Aralık 2014, Sayı: 42, 1-18.
• Genç, M. (2014 ). Vakıf ve İktisat. Vakıf ve İktisat Sempozyumu, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• İnalcık, H. (1959 ). Osmanlılarda Raiyyet Rüsumu. Belleten, XXIII, 575-609.
• Koçak, Z. (2019). XVI. Yüzyıl Tapu Tahrir Defterlerine Göre Bitlis Camileri ve Mescitleri. Vakıflar Dergisi, Haziran 2019, Sayı: 51, 73-98.
• Öz, M. (1997). XVI. Yüzyıl Anadolu’sunda Köylülerin vergi yükü ve Geçim Durumu Hakkında Bir Araştırma. Osmanlı Araştırmaları-The Journal of Ottoman Studies, XVII, 77-90.
• Sevim, S. (1999). XIV.-XVI. Yüzyıllarda Balıkesir Bölgesinde İdari Yapılanma. I. Balıkesir Kültür Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, 1-2 Haziran 1998, Balıkesir, 1999, s. 505-527.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Osmanlı Arşivleri, Tapu Tahrir Defteri, No: 44, 111, 166, 176, 531, 1033, 1136, MAD 1289.
• Tanoğlu, A. (1954). İskân Coğrafyası, Esas Fikirler, Problemler, Metod. TM, XI, İstanbul, 1-3.
• Taşkın, O. (2021). XIX. Yüzyıl Başında Haremeyn Vakıfları ve Bir Yıllık Gelir Gideri. Asia Minor Studies, 9(1), 2021, ss. 713-734.
• Yıldız, B. (2003). XVIII. Yüzyılda Türkiye’de Vakıf Müessesesi. Türk Tarih Kurumu Basımevi.