Ekonomiye dair yazdığı kitapları doğrultusunda Ahmet Mithat Efendi’nin iktisat düşüncesi

Yıl 2024, Cilt: 27 Sayı: 52, 571 - 587, 30.12.2024

Kenan Demir

https://doi.org/10.31795/baunsobed.1480984

Öz

19. yüzyılda Osmanlı Devleti’nde uygulanan iktisat politikaları Batı kaynaklı düşünceler doğrultusunda şekillenmiştir. 1838’de imzalanan serbest ticaret anlaşması nedeniyle liberal iktisat düşüncesinin girişi hızlanmış ve bu düşüncenin yayılmasını sağlayan iktisatçılar ortaya çıkmıştır. 1840’lardan 1880’lere kadar öğretilen ve propagandası yapılan tek iktisat düşüncesi, liberal iktisat olmuştur. İktisat kitapları, gazeteler ve eğitim kurumları aracılığıyla bu düşünce yaygınlaşmış, ülkenin iktisat politikalarını ve zihin dünyasını şekillendiren tek iktisat düşüncesi haline gelmiştir. Ahmet Mithat Efendi, ülkedeki bu tek sese karşı çıkarak alternatif bir iktisat önermiş ve klasik iktisadın ülkenin iktisadi gerçeklerine uymadığını vurgulamıştır. Bu doğrultuda dört kitap yazmış ve bu kitaplarıyla Osmanlı Devleti’nde yeni bir iktisat düşüncesinin girişini ve gelişimini sağlamıştır. Ahmet Mithat Efendi’ye göre her ülke, kendi şartlarının gerektirdiği iktisat politikalarını uygulamalıdır. Bu yaklaşımına Merkantilistleri ve Fizyokratları örnek olarak göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Himaye Düşüncesi, Ahmet Mithat Efendi, Ekonomi, Çalışma, İş Bölümü

Ahmet Mithat Efendi's economic thought based on his books on economic

Öz

In the 19th century, the economic policies of the Ottoman Empire were shaped according to Western ideas. Due to the free trade agreement signed in 1838, the introduction of liberal economic thought in the country accelerated and economists emerged to spread this idea in the country. From 1840s to 1880s, the only economic thought that was taught and propagated in the country was liberal economic thought., it was introduced in economic books, newspapers and educational institutions, and this thought was the only economic thought that shaped the country's policies and mind world. Ahmet Mithat Efendi opposed this single voice in the country and proposed an alternative economic thought and emphasized that classical economic thought did not fit the economic realities of the country. In this direction, he wrote four books, which led to the introduction of a new economic thought in the country. According to Ahmet Mithat Efendi, each country should implement the economic policies required by its own conditions. He cited Mercantlilists and Pyhsiocrats as examples of this approach.

Anahtar Kelimeler

Ahmet Mithat Efendi, Thought of Protection, Economics, Work, Division of Labor

Kaynakça

• Ahmet Mithat. (1879a/h.1296). Ekonomi politik. Kırkanbar Matbaacılık.
• Ahmet Mithat. (1879b/h.1296). Teşrik-i mesai ve taksim-i mesai. Kırkanbar Matbaacılık.
• Ahmet Mithat. (1879c/h.1296). Sevdayı say u amel. Kırkanbar Matbaacılık.
• Ahmet Mithat. (1890/h.1307). Hall u ukad. Kırkanbar Matbaacılık.
• Akyiğitzade Musa. (1896). İlm-i iktisat ve ilm-i servet azadegi-i ticaret ve usul-i himaye. Karabet Yayınları . Berkes, N. (1975). 100 soruda Türkiye iktisat tarihi. Gerçek Yayınları.
• Çakmak, D. (2011). Osmanlı iktisat düşüncesinin evrimi. Libra Yayıncılık
• Çankaya, A. (1969). Mülkiye tarihi ve mülkiyeliler 1. Mars Yayıncılık.
• Demir, K. (2017). Hürriyet gazetesine göre Osmanlı ekonomisinin sorunları ve çözüm önerileri (1868-1870). Turkish Studies. 12/31, 71-83.
• Demir, K. (2018a). Namık Kemal’in economic thought. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 11/3, 2000-2008.
• Demir, K. (2018b). Hadika gazetesi ve milli ekonomi: ittihad-ı efkâr-ı milliye. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilim Dergisi. 57, 94-104.
• Demir, K. (2018c). İktisat dergilerine göre Osmanlı Devleti’nin iktisadi durumu (1857-1923). Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi. 8/15, 81-98.
• Demir, K. (2020). II. Abdülhamid dönemi basınında himaye düşüncesi ve sanayileşme tartışmaları. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 22/2, 465-490.
• Erdem, Ç. (2010). Mehmet Sadık Rıfat Paşa ve 19. yüzyıl Osmanlı imparatorluğuna batılılaşma bağlamında Kameralizm’in girişi. GÜ İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 12/2, 182-190.
• Fındıkoğlu, Z. F. (1946). Türkiye’de iktisat tedrisatı tarihçesi ve iktisat fakültesi teşkilatı, İstanbul: İsmail Akgün.
• Georgeon, F. (2006). Osmanlı-Türk modernleşmesi 1900-1930. Yapı Kredi Yayınları.
• Hocaoğlu, D. (1997). Demokrasi, kameralizm ve Osmanlı’daki etkileri. Yeni Türkiye Sivil Toplum Özel Sayısı 3/18, 374-382.
• Karaoğlu, Ö. (2013). Osmanlı iktisat ve maliyesine yerli bir yaklaşım örneği: Mizan Gazetesi. Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi. 8/2, 190-208.
• Koloğlu, O. (1998). Osmanlı basının doğuşu ve Blak bey ailesi. Müteferrika Yayınları.
• Koloğlu, O. (2010). Osmanlı dönemi basının içeriği. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları.
• Kurdakul, N. (1997). Tanzimat dönemi basınında sosyo-ekonomik fikir hareketleri. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Lewis, B. (1970). Modern Türkiye’nin doğuşu. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Mardin, Ş. (1990). Siyasal ve sosyal bilimler. İletişim Yayınları.
• Mardin, Ş. (1991). Türk modernleşmesi, İletişim Yayınları.
• Mardin, Ş. (1996). Yeni Osmanlı düşüncesinin doğuşu. İletişim Yayınları.
• Özçelik, T. (2009). Ceride-i Havadis’te ziraat, ticaret ve sanayi tartışmaları. İstanbul Üniversitesi Sosyal Siyaset Konferanslar Dergisi. 56, 470-510.
• Sayar, A. G. (2000). Osmanlı iktisat düşüncesinin çağdaşlaşması. Ötüken Yayınları.
• Sayar, A. G. (2001). Osmanlı’dan 21. yüzyıla ekonomik kültürel ve devlet felsefesine ait değişmeler. Ötüken Yayınları.
• Sungu, İ. (1940). Tanzimat ve yeni Osmanlılar, Tanzimat 1. Maarif Yayınları.
• Şener, A. (1994). Osmanlı mali düşüncesinin çağdaşlaşması. Tanzimat’ın 150. yıldönümü uluslararası sempozyumu 31 Ekim-3 Kasım 1989. Türk Tarih Kurumu Yayınları. 220-245.
• Tanpınar, A. H. (2013). 19. asır Türk edebiyatı tarihi. Dergâh Yayınları.
• Yurdaydın, H. G. (1988). Düşünce ve bilim tarihi (1600-1839). Akşin, Ş. Türkiye Tarihi 3. Cem Yayınları, 240-295.