Identification and analysis of texts regarding the Turkish language published in the Karesi newspaper (1886-1888)

Yıl 2024, Cilt: 27 Sayı: 52, 267 - 276, 30.12.2024

Ekrem Sakar

https://doi.org/10.31795/baunsobed.1508357

Öz

The article provides valuable insights into the cultural environment of Balıkesir in the 19th century, particularly regarding language and literature. The examination of texts published in the Karesi newspaper sheds light on the cultural developments of that time. The establishment of the provincial printing house and the publication of the Karesi newspaper as the official publication of the province marked significant milestones in the cultural progress of Balıkesir. The newspaper served as a platform for intellectuals, writers, and poets to express their ideas and contributed to the cultural discourse of the province. Additionally, it offered an opportunity to observe the evolution of the Turkish language through the writings of local poets and writers, reflecting the rapid changes in the language during the 19th century. Overall, the texts published in the newspaper play a crucial role in identifying the literary figures of Balıkesir and preserving their contributions to the cultural heritage of the region.

Anahtar Kelimeler

Karesi, Balıkesir, Newspaper, Tanzimat

Karesi gazetesinde (1886-1888) yayımlanan Türk diline dair metinlerin tespiti ve incelemesi

Öz

Bu çalışmada, Karesi gazetesinde Türk diline dair yayımlanmış ve edebiyat alanında neşredilmiş metinlere toplu bir bakış suretiyle Balıkesir'in dil özelinde 19. yüzyıldaki kültür ortamı incelemeye alınmıştır. Balıkesir'in Karesi adıyla 1881 yılında yapılan idarî bir düzenlemeyle müstakil bir vilayet olarak teşkilinden sonra kültür alanında atılan en önemli adımlardan biri, vilayet matbaasının kurulmasıdır. Balıkesir’in vilayet olması ve matbaanın kurulmasıyla birlikte vilayetin resmî yayın organı olarak Karesi gazetesi yayın hayatına atılmıştır. Karesi gazetesinin ilk dönemi 17 Mart 1886 tarihinde başlamış, 11 Nisan 1888 tarihinde çıkan 105 no’lu sayıyla sona ermiştir. Gazetenin en büyük işlevi, Balıkesir'de ikamet eden şairlerin, yazarların ve aydınların muhtelif konulardaki fikirlerini yazıya geçirmelerine ve vilayetteki okur yazar kesimle paylaşmalarına olanak yaratmasıdır. Bu yönüyle gazete, Balıkesir'in kültürel geçmişine dair somut veriler sunmaktadır. Ayrıca 19. yüzyılın ikinci yarısına tekabül eden bu tarih diliminde, Türk dilinde gözlemlenen hızlı değişimin ve dönüşümün Balıkesirli şair ve yazarların kalemlerinde nasıl gerçekleştiğini ve dile bakış açılarını nasıl etkilediğini müşahade etme imkanı sağlamıştır. Gazetede neşredilen metinler, yazıları perakende kalmış şairleri ve yazarları tespit etmenin yanı sıra müstakil bir eseri olmadığı halde kalem oynatmış kimselerin saptanması açısından önemli bir role sahiptir.

Anahtar Kelimeler

Karesi, Balıkesir, Gazete, Tanzimat, Edebiyat

Kaynakça

• (01 Eylül 1886). Cülûs-ı meyâmin-menûs-ı hazret-i pâdişâhî. Karesi. 1.
• (13 Ekim 1886). Vilâyet evkâf muhasebeciliğinden. Karesi. 4.
• 505. (08 Aralık 1886). Bir zât tarafından gelen varakadır. Karesi. 2-3.
• 505. (22 Aralık 1886). Edebiyyât bendinden mâbaddir. Karesi. 2-3.
• 505. (29 Aralık 1886). Edebiyyât bendinden mâbaddir. Karesi. 2-3.
• 505. (18 Ocak 1887). Bir zât tarafından gönderilmiştir. Karesi. 2.
• A. Haydar (13 Nisan 1887). Gazel. Karesi. 3.
• Akyüz, K. (1979). Modern Türk edebiyatının ana çizgileri: 1860-1923. (3. Bs.). Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi.
• Bakır, S. K. (2005). Karesi gazetesindeki (1916-1917) edebi ve kültürel muhteva üzerine bir inceleme. (1-52 sayıları). [Yüksek lisans tezi]. Balıkesir Üniversitesi.
• Bayyiğit, M. ve Polat, M. (Ed.) (2022). Karesi Balıkesir'in ilk resmi gazetesi 1. dönem (1886-1888) – 1-2-3. Balıkesir Büyükşehir Belediyesi Kent Arşivi Yayınları.
• Birisi. (07 Mart 1888). Şükrân ve tenkîd. Karesi. 2.
• Enginün, İ. (2012). Yeni Türk edebiyatı Tanzimat’tan Cumhuriyet’e (1839-1923). (6. Bs.). Dergah Yayınları.
• Ervant Agaton Efendi. (02 Haziran 1886). İpek böceklerine dâir olan risâleden mâbad, usûl-i cedîd yanî Pastör usûlünce tohum tehiyyesi. Karesi. 2-3.
• Hacı Eminağazade Nuri. (7 Mart 1888). Manzume. Karesi. 2.
• Hüseyin Vecdî. (27 Ekim 1886). Sûret-i varaka. Karesi. 2.
• Hüseyin Vecdî. (03 Kasım 1886). Hüseyin Vecdî imzâlı varakadan mâbad. Karesi. 3-4.
• Hüseyin Vecdî. (17 Kasım 1886). Hüseyin Vecdî imzâlı varakadan mâbad. Karesi. 3.
• Hüseyin Vecdî. (24 Kasım 1886). Hüseyin Vecdî imzâlı varakadan mâbad. Karesi. 2-3.
• İskender, S. (2005). Karesi gazetesindeki edebî ve kültürel muhteva üzerine bir inceleme (1886-1888). [Yüksek lisans tezi]. Balıkesir Üniversitesi.
• İsmet. (04 Nisan 1888). Müdâfaa. Karesi. 1-2.
• Kaplan, D. Karesi gazetesinde yayımlanan Farsça şiirlerin muhtevası üzerine. Mehmet Bayyiğit vd. (Ed.), Geçmişten günümüze Balıkesir'in kültürel mirası 2 içinde (4-12). Palet Yayınları.
• Lane-Poole, S. (1888). Turkey. (2nd ed.). T. Fisher Unwin Ltd.
• Lane-Poole, S. (1999). Osmanlı edebiyatı. Mehmet Kalpaklı (Ed.). Osmanlı divan şiiri üzerine metinler içinde (41-47). Yapı Kredi Yayınları.
• Mehmed Alî. (28 Mart 1888). b.y. Karesi. 1-2.
• Polat, M. (2022). Balıkesir’in basın tarihinin dibacesi: Karesi gazetesi. M. Bayyiğit vd. (Ed.), Karesi Balıkesir’in İlk Resmi Gazetesi 1. Dönem (1886-1888) - 1 içinde (11-20). Balıkesir Büyükşehir Belediyesi Kent Arşivi Yayınları.
• Receb Efendi. (29 Şubat 1888). Gazel. Karesi. 2.
• Receb Efendi. (21 Mart 1888). Biga sancağı tahrîrât müdîri muâvini rif’atlü Receb Efendi’den gelen varaka-i cevâbiyyedir. Karesi. 1.
• Sakar, E. (2023). Karesi gazetesi örneğinde tanzimat dönemi edebiyat anlayışının Balıkesir'deki yansımaları. M. Bayyiğit vd. (Ed.). Cumhuriyet'in 100. yılında Balıkesir'in kültürel birikimi edebî hayat içinde (53-71). Palet Yayınları.
• Yazıcı, N. (1997). Karesi gazetesi penceresinden Balıkesir'de dini hayat üzerine bazı gözlemler (1916-1917). Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 37(3-4), 105-130.