Effects of Different Sowing Dates on Yield, Yield Component and Quality of Some Winter Safflower Cultivars

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 1, 21 - 28, 16.06.2020

Şükran Aslantaş Fikret Akınerdem

Öz

This research was carried out to determine the effects of different sowing dates (September 14, October 14, 2016 and March 27, 2017) on yield, yield components and quality of some winter safflower cultivars (Balcı, Linas, Göktürk) and genotypes (Ayaz, İran) under ecological conditions of Konya on Prof. Dr. Abdülkadir AKÇİN’s trial fields of Agricultural Faculty of Selcuk University in 2016 and 2017 years. The experimental was designed as “Split Plots in Randomized Complete Blocks” with three replications. In this research; plant height (cm), the number of branches per plant, head diameter, the number of heads per plant, 1000 seed weight (g), seed yield (kg ha-1) and crude oil yield (kg ha-1) properties were found an important statistically (p <0.01). In addition to, observed crude oil content (%), the number of seeds per head were found an important statistically (p <0.05).
The product could not be obtained due to the frost damage in the first planting period of the research. According to the average of two years, the highest seed yield was obtained from II. sowing dates (October 14, 2016) (839 kg ha-1 ), while the lowest seed yield was obtained from III. sowing dates (March 27, 2017) (423 kg ha-1) in terms of the sowing dates. The highest seed yield was obtained from Linas, Balcı ve Göktürk cultivars and II. sowing dates (1066, 971, 907 kg ha-1respectively), while the lowest seed yield was obtained from Ayaz genotypes and III. sowing dates (145 kg ha-1) in terms of interactions of the sowing dates and cultivars.

Anahtar Kelimeler

Safflower, Carthamus tinctorius L, the sowing dates, cultivars

Bazı Kışlık Aspir Çeşitlerinde Farklı Ekim Zamanlarının Verim, Verim Unsurları ve Kalite Üzerine Etkileri

Öz

Bu araştırma, Konya şartlarında bazı kışlık aspir (Carthamus tinctorius L.) çeşit ve genotiplerinin farklı ekim zamanlarının verim, verim unsurları ve kalite üzerine etkilerini belirlemek amacıyla 2016-2017 üretim döneminde S.Ü. Ziraat Fakültesi Prof. Dr. Abdülkadir AKÇİN deneme tarlalarında yürütülmüştür. Araştırmada üç farklı aspir çeşidi (Balcı, Linas, Göktürk) ve iki farklı genotip (Ayaz, İran) materyal olarak kullanılmıştır. Araştırma; üç farklı ekim zamanında (14 Ekim, 14 Kasım 2016 ve 27 Mart 2017) "Tesadüf Bloklarında Bölünmüş Parseller Deneme Deseni"ne göre üç tekerrürlü olarak kurulmuştur. Araştırmada; bitki boyu, bitki başına dal sayısı, tabla çapı, bitki başına tabla sayısı, bin tane ağırlığı, tohum verimi, ham yağ oranı ve ham yağ verimi incelenmiştir. Araştırma sonucunda; ekim zamanları bakımından bitki boyu, bitki başına dal sayısı, tabla çapı, bitki başına tabla sayısı, bin tane ağırlığı, tohum verimi ve ham yağ verimi arasındaki farklılıklar istatistiksel olarak önemli (p <0.01) bulunmuştur. Ayrıca, incelenen ham yağ oranı ve tablada tohum sayısı arasındaki farklılıklar da istatistiksel olarak önem (p <0.05) arz etmiştir.
Araştırmanın ilk ekim zamanında don zararı sebebiyle ürün elde edilememiş olup, iki yıllık ortalamalara göre ekim zamanları arasında en yüksek tohum verimi 83.9 kg/da ile 14 Kasım 2016 tarihindeki II. ekim zamanından alınırken; en düşük tohum verimi ise 42.3 kg/da ile 27 Mart 2017 tarihindeki III. ekim zamanından elde edilmiştir. Ekim zamanı x çeşit interaksiyonu bakımından, en yüksek tohum verimi II. ekim zamanında ekilen ve aynı grupta yer alan Linas, Balcı ve Göktürk çeşitlerinden (sırasıyla 106.6, 97.1, 90.7 kg/da) alınırken, en düşük tohum verimi 14.5 kg/da ile III. ekim zamanında ekilen Ayaz genotipinden elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Aspir, Carthamus tinctorius L., ekim zamanı, çeşit

Kaynakça

• Adalı, M. (2016). Konya koşullarında bazı aspir (Carthamus tinctorius L.) çeşit ve hatlarında verim, verim unsurları ve kalite özelliklerinin belirlenmesi, Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Tarla Bitkileri Anabilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi. 44 s. Konya.
• Akınerdem, F. (2011). Stratejik ve ekonomik değeri yüksek bir tarım alanı: Yağ bitkileri ve üretim politikaları. Gübretaş‟la Verim Dergisi. Sayı:24 / Mart-Nisan 2011.
• Anonim, (2018). Türkiye İstatistik Kurumu. http://www.tuik.gov.tr.
• Arıoğlu, H. H., Kolsarici, Ö., Göksu, A. T., Güllüoğlu, L., Arslan, M., Çalışkan, S., Söğüt, T., Kurt, C., Arslanoğlu, F.. (2010). Yağ bitkileri uretiminin artirilmasi olanaklari. Ziraat Muhendisligi VII. Teknik Kongresi. 17: 361-376.
• Atam, Y. (2010). Farklı ekim zamanlarının aspir (Carthamus tinctorius L.) çeşitlerinin verim ve verim unsurlarına etkisi. Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi 33s. Erzurum.
• Aydın, E. (2012). Bazı aspir çeşitlerinin samsun ekolojik koşullarında verim, verim unsurları ve kalite kriterlerinin belirlenmesi. (Yüksek Lisans Tezi),Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
• Babaoğlu, M. (2007). Aspir ve tarımı. Trakya Tarımsal Araştırmalar Enstitüsü, Edirne. https://arastirma.tarimorman.gov.tr/ttae/Sayfalar/Detay.aspx?SayfaId=59.
• Baydar, H., Erbaş, S. (2007). Türkiye’de yemeklik yağ ve biyodizel üretimine uygun aspir islahı. I. Ulusal Yağlı Tohumlu Bitkiler ve Biyodizel Sempozyumu. (28-31 Mayıs) 322-330, Samsun.
• Çelikoğlu, F. (2004). Eskişehir koşullarında geliştirilen aspir (Carthamus tinctorius L.) hatlarında verim kriterlerinin belirlenmesi. Ankara Ü. Fen Bil. Enst. Tarla Bitkileri ABD Y. Lisans Tezi. 76 s. Ankara.
• Dalgıç, H. (2011). Farklı bitki sıklığı ve yabancı ot mücadelesi uygulamalarının aspirde verim ve kaliteye etkisi. Selçuk Üniv. FBE Yüksek Lisans Tezi, 50 s. Konya.
• Dinlersöz, E. (1995). Bazı aspir çeşitlerinde farklı ekim sıklığının verim ve verim öğelerine etkisi. A.Ü. Fen Bilimleri Enst. Tarla Bitkileri Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi (Yayınlanmamış). 38 s. Ankara.
• Ekiz, E. ve Bayraktar, N., (1986). Kendilenmiş aspir (Carthamus tinctorius L.) hatlarından açıkta tozlanmasıyla elde edilen melezlerin kuru tarım bölgelerinde adaptasyonu üzerine araştırmalar, Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Grubu Proje No. TOAG KBTBAÜ-19.
• Geçgel, Ü. (2004). Değişik ekim ve hasat dönemlerinin aspir (Carthamus tinctorius L.) yağının bazı fiziksel, kimyasal ve oksidatif özellikleri üzerine etkileri. Trakya Ü. Fen Bil. Ens., Gıda Mühendisliği Doktora Tezi 35 s.
• Gencer, O., Sinan, N. S., Gülyaşar, S. (1987). Çukurova’da sulanamayan alanlarda yetiştirilebilecek aspir (Carthamus tinctorius L.)’de uygun sıra aralığının saptanması üzerine bir araştırma. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, 68 s. Adana.
• Karaaslan, D., & Hakan, M. (2007). Diyarbakır koşullarında aspir için en uygun yazlık ekim zamanının ve çeşitlerinin belirlenmesi. Paper presented at the Türkiye VII. Tarla Bitkileri Kongresi, Erzurum.
• Keleş, R. (2010) Bazı aspir (Carthamus tinctorius L.) çeşitlerinde farklı ekim zamanlarının verim, verim unsurları ve kalite üzerine etkileri. Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü. Tarla Bitkileri Anabilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi. 109 s. Konya.
• Kızıl, S. (1997). Diyarbakır ekolojik kosullarında aspir (Carthamus tinctorius L.)’de uygun ekim zamanının saptanması ve bitkisel boyar madde elde edilmesi üzerine bir çalışma. (Yüksek Lisans Tezi), Dicle Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Diyarbakır.
• Koç, H., Gümüşçü, G., Üstün, A., Ülker, R., Güneş, A., Kaya, Y., & Şahin, M. (2009). Konya Şartlarında Aspir Ekim Zamanının Belirlenmesi. Paper presented at the Türkiye VIII. Tarla Bitkileri Kongresi, Hatay.
• Öztürk, Ö., Ada, R., Akınerdem, F. (2009). Bazı aspir çeşitlerinin sulu ve kuru koşullarda verim ve verim unsurlarının belirlenmesi. Selçuk Üniv. Selçuk Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi 23 (50) 16-27.
• Öztürk, E., Özer, H., Polat, T. (2008). Growth and yield of safflower genotypes grown under irrigated and non irrigated conditions in a highland environment. Plant Soil Environ., 54 (10): 453–460.
• Öztürk, Ö. (1994). Konya ekolojik koşullarında bazı aspir (Carthamus tinctorius L.) çeşitlerinde verim ve verim unsurlarının tespiti. S.Ü. Fen Bilimleri Enst. Tarla Bitkileri Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi (Basılmamış), 69 s. Konya.
• Tunçtürk, M. (1998). Van ekolojik koşullarında sıra aralığı, azot ve fosfor uygulamalarının aspir (Carthamus tinctorius L.)’de verim ve verimle ilgili bazı özellikler üzerine etkileri. Doktora Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü. Tarla Bitkileri Anabilim Dalı,124 s. Van.
• Uslu, N., Akın, A. ve Halitligil, M. B., (1998). Cultivar, weed and row spacing effects on some agronomic characters of safflower (Carthamus tinctorius L.) in spring planting, Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 22, 533-536.
• Uysal, N. (2006). Isparta populasyonunda geliştirilen aspir (Carthamus tinctorius L.) hatlarının tarımsal ve teknolojik özelliklerinin belirlenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi 32 s. Isparta.
• Weiss, E. A. (2000). Safflower. In: Oilseed Crops, Blackwell Sci. Ltd., Victoria, Australia. 93-129 pp.
• Yılmaz, A. H., Güllüoğlu, L. (1999). Kahramanmaras koşullarında bazı aspir (Carthamus tinctorius L.) çeşit ve hatlarının verim ile kimi tarımsal karakterlerinin belirlenmesi. Harran Üniv. Zir. Fak. Derg. 3 (3-4): 73-86.
• Yılmazlar, B. (2008). Konya şartlarında farklı ekim zamanlarının bazı aspir çeşitlerinde önemli tarımsal karakterler üzerine ve verime etkisinin belirlenmesi. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Doktora tezi 40s.
• Paşa C. (2008). Kışlık ve yazlık ekimin aspir (Carthamus tinctorius L.) bitkisinin verimi ve bitkisel özelliklerine etkisi. Namık Kemal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi, 76s.