Soğancı Kayısı Çeşidinde Meyve Gelişimi Sırasındaki Fiziksel, Kimyasal ve Renk Değişimlerinin Belirlenmesi

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 1, 64 - 74, 27.06.2021

Mehmet Özelçi Rafet Aslantaş Duygu Özelçi , Erdoğan Çöçen

Öz

Meyvelerin büyüme ve gelişme dönemlerindeki fiziksel ve kimyasal değişimlerin bilinmesi, kültürel uygulamaların zamanında yapılması bakımından önemlidir. Pazar isteklerine uygun ürün elde edilmesi için meyvelerin doğru zamanda hasat edilmesi gerekir. Kayısı Türkiye’de yetiştirilen ekonomik öneme sahip meyve türlerinden biridir. Bu çalışmada Soğancı kayısı çeşidinde meyve gelişim dönemindeki fiziksel, kimyasal ve renk değişimlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Çalışmada çiçeklenme sonundan hasada kadar geçen 110 günlük sürenin ilk bir aylık periyodunda, hasattaki meyve boyunun yaklaşık %75’ine, meyve genişliği ve kalınlığının ise %50’sine ulaşıldığı görülmüştür. Meyve ağırlığındaki artışın yaklaşık %50’sinin son bir aylık periyotta gerçekleştiği, meyve iriliği ve renklenmesinin ise hasada yaklaştıkça arttığı saptanmıştır. Kimyasal analizlerde; meyve olgunluğu arttıkça suda çözünür kuru madde miktarı (SÇKM), pH ve toplam şeker içeriğinin arttığı, buna karşılık titre edilebilir asit miktarı (TEA) değerinin ise düştüğü belirlenmiştir. Yetiştiricilikte kaliteli ve verimli ürün alınması için meyve gelişim döneminde gerekli bakım koşulları yerine getirilirken, hasat için meyvelerin iyice olgunlaşması beklenmelidir.

Anahtar Kelimeler

Prunus armeniaca L., meyve kalitesi, kayısı, pomoloji, Malatya

Determination of Physical, Chemical and Color Changes of Soğancı Apricot Cultivar During Fruit Development

Öz

To know the physical and chemical changes in the growth and development periods of the fruit are important for timely cultural practices. For obtaining products suitable for market demands, fruits must be harvested at the right time. Apricot is one of the economically important fruit species grown in Turkey. This study was carried out to determine physical, chemical and color changes of Soğancı apricot cultivar in fruit development period. In the study, it was observed that in the first one month period of the 110 days period from flowering to harvest, approximately 75% of the fruit length, 50% of the fruit width and thickness. It was determined that approximately 50% of the increase in fruit weight occurred in the last one month period, and fruit size and coloration increased as the harvest approached. In chemical analyzes; it was determind that the increase in fruit maturity, amount of water soluble dry matter (TSS), pH and total sugar content increased, while titratable amount of acid (TA) value decreased. In order to obtain a quality and productive product in breeding, while the necessary maintenance conditions are fulfilled during the fruit development period, the fruits should be expected to mature well for harvest.

Anahtar Kelimeler

Prunus armeniaca L., fruit quality, apricot, pomology, Malatya

Kaynakça

• Abacı, Z. T. (2007). Kayısı meyvesinde erken ve geç olgunlaşma üzerine etki eden biyokimyasal faktörlerin araştırılması. (Yüksek lisans tezi). İnönü Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 85 s. Malatya.
• Altan, A. (1989). Laboratuvar Tekniği. Çukurova Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Ders Kitabı No:36, s. 172, Adana.
• Anonim, (1992). TS 1466, Domates Salçası. Türk Standartları Enstitüsü, Ankara.
• Anonim, (2007). Konica Minolta Precise Color Communication, https://www.konicaminolta.com/instruments/knowledge/color/pdf/color_communication.pdf (Erişim tarihi: 20.12.2020).
• Aslantaş, R. (2016). Bahçe Bitkilerinin Biyolojik ve Fizyolojik Esasları. Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Ders Notu, Erzurum.
• Aslantaş, R., Angın, İ., Karakurt, H., Köse, M. (2010). Vegetative and pomological changes of sour-cherry as affected by sewage sludge application. Bulg. J. Agric. Sci.,16: 740-747.
• Asma, B. M, Öztürk, K., Zengin, Y., Ünal, M. (1999). Yerli ve yabancı bazı kayısı çeşitlerinin Malatya ekolojik koşullarındaki fenolojik ve pomolojik özelliklerinin saptanması. 3 Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 46-51, 14-17 Eylül, Ankara
• Asma, B. M. Öztürk, K. (2005). Analysis of morphological, pomological and yield characteristics of some apricot germplasm in Turkey. Genetic Resources and Crop Evolution 52: 305–313.
• Asma, B. M. (2007). Malatya: World’s Capital ofApricot Culture. Chronica Horticulturae, 47(1), 20-24.
• Asma, B. M. (2011). Her Yönüyle Kayısı. Uyum Ajans, Ankara.
• Bolat, İ., Pırlak, L. (1998). Erzurum koşullarında yetiştirilen Kütahya vişne çeşidinde bazı biyolojik özelliklerin ve meyve gelişiminin incelenmesi. Atatürk Üniv. Ziraat Fak. Derg. 29(1), 1-11.
• Bolat, İ., Sahin., M., Uslu, S., Demirtaş, M. N., Asma, B. M., Pektekin, T. (2004). Hacıhaliloğlu ve Kabaaşı kayısı çeşitlerinde derim kriterlerinin ve optimum derim zamanının saptanması. TÜBİTAK TOGTAG/TARP-2573-11, Şanlıurfa.
• Bostan, S. Z., İslam, A., Kurt, H. (1997). Mahalli elma çeşitlerinde bazı meyve özelliklerinin hasada kadar olan değişimi ve uygun hasat zamanının belirlenmesi üzerine bir araştırma. Yumuşak Çekirdekli Meyveler Sempozyumu, 2-5 Eylül 1997, 259-266, Yalova.
• Cangi, R., Saraçoğlu, O., Uluocak, E., Kılıç, D., Şen., A. (2011). Kazova (Tokat) yöresinde yetiştirilen bazı şaraplık üzüm çeşitlerinde olgunlaşma sırasında meydana gelen kimyasal değişmeler. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 1(3), 9-14.
• Cemeroğlu, B. (1992). Meyve ve Sebze İşleme Endüstrisinde Temel Analiz Metotları. Biltav Yayınları, 380 s. Ankara.
• Cemeroğlu, B. (2007). Gıda Analizleri. Gıda Teknolojisi Derneği Yayınları No: 34, Ankara.
• Çöçen, E., Canbay, A., Özelçi, M., Sarıtepe, Y., Bayındır, Y., Özelçi, D. (2019). “Levent” kayısı çeşidinin döllenme biyolojisinin belirlenmesi. Uluslararası Doğu Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Dergisi, 2(2), 25-35.
• Eşitken, A. (1992). Erzincan’da yetiştirilen Hasanbey, Şalak, Şekerpare kayısı çeşitlerinin gelişme dönemlerinde meyvede meydana gelen fiziksel ve kimyasal değişimler ile hasat kriterlerinin saptanması üzerine bir araştırma. (Yüksek lisans tezi). Atatürk Üniv. Fen Bil. Enstitüsü, Erzurum.
• FAO, (2020). BM Gıda ve Tarım Örgütü. http://www.fao.org/home/en/. (Erişim tarihi: 08.05.2020).
• Femenia, A., Sánchez, E. S., Simal, S., Rosselló, C. (1998). Developmental and ripening‐related effects on the cell wall of apricot (Prunus armeniaca) fruit. Journal of the Science of Food and Agriculture, 77(4), 487-493. DOI: 10.1002/(SICI)1097-0010(199808)77:4<487::AID-JSFA70>3.0.CO;2-T.
• Gülcan, R., Mısırlı, A., Eryüce, N., Sağlam, H., Demir, T. (2001). Apricot Production (in Turkish). TARP Press, Ankara.
• Güleryüz, M., Ercişli, S., Erkan, E. (2001). Erzincan ovasında yetiştirilen bazı elma çeşitlerinin meyve gelişimi dönemlerinde meydana gelen fiziksel ve kimyasal değişimler ile bunlar arasındaki ilişkiler. Atatürk Üniv. Ziraat Fak. Derg. 32(1): 51-59.
• Gündüz, O., Aslan, A., Ceyhan, V., Bayramoğlu, Z. (2020). Malatya Kuru Kayısı Üreticiliği Ekonomisi. Nobel Bilimsel Eserler, 143 s. Ankara.
• Kadıoğlu, R. (1977). Dona mukavim geç çiçek açan kayısı çeşitlerinin aranması, çeşitli tarımsal araştırma kuruluşlarında yapılmış bazı çalışmalar. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Ege Bölge Zirai Araştırma Enstitüsü Matbaası, 142-150, İzmir.
• Kafkas, E., Koşar, M., Paydaş, S., Başer, K. H. C. (2002). Çilek meyvelerinde olgunlaşma dönemi boyunca şeker ve organik asit içerikleri. 14. Bitkisel İlaç Hammaddeleri Toplantısı. 29-31 Mayıs 2002, (Başer, K. H. C., Kirimer, N. Eds), 14, 212-219, Eskişehir.
• Kan, T. (2005). Yöresel olarak yetiştirilen kayısı çeşitlerine ait meyvelerdeki yapısal değişimlerin incelenmesi. (Yüksek lisans tezi). İnönü Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 86 s. Malatya.
• Karaçalı, İ. (1990). Bahçe Ürünlerinin Muhafazası ve Pazarlanması. E.Ü.Z.F. Yay. No: 494. E. Ü. Basımevi, Bornova-İzmir.
• Karlıdağ, H. (1998). Hekimhan’da farklı rakımlarda yetiştirilen bazı kayısı çeşitlerinde meyvenin fiziksel ve kimyasal özelliklerindeki değişimin incelenmesi. (Yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Köksal, A. İ., Yılmaz, H. (1992). Bazı elma ve armut çeşitlerinin gelişme ve olgunlaşmaları sırasında fiziksel ve kimyasal değişimler. Doğa Türk Tarım ve Ormancılık Dergisi, 16: 669-686.
• Nigam, V. N., Sharma, S. D. (1987). Changes in the sugar content in developing apricot fruits cv, Newcastle (Prunus armeniaca L.). Hort. Abst., 58(10)-6472.
• Özdemir, A. E., Ağar, İ. T., Kaşka, N. (1994). Bazı önemli elma yörelerinde yetiştirilen elma çeşitleri ve bu çeşitlerin optimal derim zamanlarının saptanması konusunda çalışmalar. III. Ulusal Soğutma ve İklimlendirme Kongresi Bildiri Kitabı, 04-06 Mayıs 1994, 415-424. Adana.
• Özdemir, A. E., Çelik, M., Çandır, E. E., Dilbaz, R. (2008). Venüs nektarinlerinin meyve büyümesi sırasında kalite parametrelerindeki değişimlerin derim olumuyla ilişkilendirilmesi. Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi 1(1), 19-24, 2008.
• Özelçi, M,, Aslantaş, R., Özelçi, D., Çöçen, E. (2021). ‘Hacıhaliloğlu’ kayısı çeşidinde meyve gelişimi sırasındaki fiziksel ve kimyasal değişimlerin belirlenmesi. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri, 8(1), 58-65.
• Toplu, C., Kaplankıran, M., Özdemir, A. E., Yıldız, E., Demirkeser, T. H., Çandır, E. (2011). Meyve et rengi kararlı ve buruk olmayan bazı trabzon hurması çeşitlerinde meyve gelişim sürecindeki değişimler ve derim olumu. Türkiye VI. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 4-8 Ekim 2011, 909-916, Şanlıurfa.
• Toplu, C., Özdemir, A. E., Çandır, E., Yıldız, E. (2020). Doğu Akdeniz koşullarında yetiştirilen bazı trabzon hurması çeşitlerinin meyve büyümesi süresince kalite parametrelerindeki değişimler. Alatarım, 19(1), 24-33.
• TUİK, (2020). Türkiye İstatistik Kurumu, https://biruni.tuik.gov.tr (Erişim tarihi: 08.05.2020).
• Yanar, M. (2016). Bazı kayısı çeşit ve genotiplerinin fenolojik, morfolojik, pomolojik ve moleküler karakterizasyonu. (Yüksek lisans tezi). Mustafa Kemal Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 110 s. Hatay.
• Yılmaz, B., Bostan, S. Z. (2018). Giresun koşullarında yetiştirilen 'Hayward' kivi çeşidinde meyve gelişim sürecinde fiziksel özelliklerin değişimi. Ordu Üniv. Bil. Tek. Derg., 8(2), 174-186.
• Yılmaz, K. U. (2008). Bazı yerli kayısı genotiplerinin fenolojik, morfolojik ve pomolojik özellikleri ile genetik ilişkilerinin ve kendine uyuşmazlık durumlarının moleküler yöntemlerle belirlenmesi. (Doktora tezi). Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, 382 s. Adana.