STRUCTURAL AND BREEDING CHARACTERISTICS OF SHEEP FARMS IN UZUNDERE DISTRICT OF ERZURUM PROVINCE

Yıl 2025, Cilt: 14 Sayı: 2, 74 - 90, 25.12.2025

Hakan Gökmener , Ayhan Öztürk

Öz

This study was carried out to determine the structural and growing characteristics of the sheep farms in Uzundere district of Erzurum. For this purpose, a survey was conducted in 45 sheep farms. All of the businesses are family businesses and 48 % of the family members are women and 52 % are men. The average age of the breeders is 31.2, their education is at secondary and high school level with 55.5 % and at primary school level with 40 %. The average land assets of the enterprises are 286 decares, 52 % of which is irrigable. The most commonly grown breed is morkaraman, and the average number of sheep assets of the enterprises is 128. 55.5 % of the shelters are closed and 42.43 % are semi-open corrals. 17.8 % of the breeders are also engaged in non-agricultural works. In the enterprises, 40 % straw, 24.5 % dry clover and 49 % factory feed are used as roughage. 66.67 % of the enterprises produce their own feed. The need for shepherds is met by the family with a rate of 66.66 %. Ram mating is mostly (77.77 %) done in freestyle. Sheep are not usually milked. The rate of milking enterprises is 17.78 %. Most of the farms (93.33%) are disinfected in autumn with powdered lime and pesticides. It has been concluded that sheep breeding in enterprises is generally carried out in traditional methods.

Anahtar Kelimeler

Breeding Characteristics , Erzurum , Sheep Breeding , Structural Characteristics , Uzundere

Erzurum İli Uzundere İlçesi Koyunculuk İşletmelerinin Yapısal Özellikleri

Öz

Bu çalışma Erzurum’un Uzundere ilçesindeki koyunculuk işletmelerinin yapısal ve yetiştiricilik özelliklerini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Bu amaçla 45 adet koyun işletmesinde anket yapılmıştır. İşletmelerin tamamı aile işletmesi olup, aile bireylerinin % 48’i kadın, % 52’si erkektir. Yetiştiricilerin yaş ortalaması 31.2, eğitimleri % 55.5 oranında ortaokul ve lise, % 40 oranında da ilkokul düzeyindedir. İşletmelerin arazi varlığı ortalaması 286 dekar olup, bunun % 52’si sulanabilir niteliktedir. En çok yetiştirilen ırk morkaraman olup, işletmelerin ortalama koyun varlığı sayısı 128’dir. Barınakların % 55.5’i kapalı, % 42.43’ü yarı açık ağıl şeklindedir. Yetiştiricilerin % 17.8’i tarım dışı işlerle de uğraşmaktadır. İşletmelerde kaba yem olarak % 40 saman, % 24.5 oranında da kuru yonca, kesif yem olarak ise % 49 oranında fabrika yemi kullanılmaktadır. İşletmelerin % 66.67’si kendi yemini kendisi üretmektedir. Çoban ihtiyacı % 66.66 oranla aile içinden karşılanmaktadır. Koç katımı çoğunlukla (% 77.77) serbest usulde yapılmaktadır. Koyunlar genellikle sağılmamaktadır. Sağım yapan işletmelerin oranı % 17.78’dir. İşletmelerin çoğunluğunda (% 93.33) toz kireç ve pestisit ile sonbaharda dezenfeksiyon yapılmaktadır. İşletmelerde yetiştiriciliğin genel olarak geleneksel usullerde yapıldığı sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Erzurum , Koyun Yetiştiriciliği , Uzundere , Yapısal Özellikler , Yetiştiricilik Özellikleri

Teşekkür

Bu çalışmanın gerçekleştirilmesinde, iki yıl boyunca değerli bilgilerini bizlerle paylaşan, yol gösterici olan, saygıdeğer danışman hocam, Prof. Dr. Ayhan ÖZTÜRK’e, çok teşekkür ederim. Ayrıca yardımlarını esirgemeyen meslek büyüklerime, arkadaşlarıma, tüm zorlukları benimle göğüsleyen, hayatımın her evresinde bana destek olan canım aileme ve değerli eşim Hatice GÖKMENER’e teşekkürlerimi sunarım.

Kaynakça

• Akçapınar, H. (2000). Koyun yetiştiriciliği (2. baskı). İsmat Matbaacılık.
• Anonim, (2022). Türkiye İstatistik Kurumu, Merkezi Dağıtım Sistemi 2021 yılı hayvan sayıları. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?locale=tr Erişim tarihi: 06.09.2022
• Anonim, (2022a). Tarım ve Orman Bakanlığı, Erzurum/Uzundere İlçe Müdürlüğü, Hayvan Bilgi Sistemi kayıtları.
• Aydın, M.K., Keskin, M. (2018). Muğla ilinde küçükbaş hayvan yetiştiriciliğinin yapısal özellikleri. Mediterranean Agricultural Sciences, 31(3), 317-323.
• Bakır, G., Mikail, N. (2019). Siirt ilindeki küçükbaş hayvancılık işletmelerinin yapısal durumu. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 50(1), 66-74.
• Behrem, S. (2011). Kilis ilinde keçi yetiştiriciliğinin mevcut durumu (Yüksek lisans tezi). Mustafa Kemal Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Hatay.
• Bilginturan, S., Ayhan, V. (2009). Burdur ili damızlık koyun ve keçi yetiştiriciler birliği üyesi işletmelerinin yapısal özellikleri ve sorunları üzerine bir araştırma (Yüksek lisans tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Zootekni Anabilim Dalı, Isparta.
• Bostancı, M. (2006). Kırıkkale ilinde koyun yetiştiriciliğinin yapısal ve yetiştiricilik özellikleri (Yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Zootekni Anabilim Dalı, Ankara.
• Ceyhan, A., Şekeroğlu, A., Ünalan, A., Çınar, M., Serbester, U., Akyol, E., Yılmaz, E. (2015). Niğde ili koyunculuk işletmelerinin yapısal özellikleri ve sorunları üzerine bir araştırma. KSÜ Doğa Bilimleri Dergisi, 18(2), 60-68.
• Cevger, Y., Aral Y., Demir, P., Sarıözkan, S. (2008). Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi intern öğrencilerinde hayvansal ürünlerin tüketim durumu ve tüketici tercihleri, Ankara Üniv Vet Fak Derg, 55(3), 189- 194.
• Çilek, S., Tekin, M.E. (2005). The environmental factors affecting milk yield and fertility traits of Simmental cattle raised at the Kazova State Farm and phenotypic correlations between these traits. Turkish Journal of Veterinary and Animal Science, 29(4), 987-993.
• Çilek, S. (2015). Effective factors on survival rate of Malya lambs (11/16 Akkaraman × 5/16 Deutsches Merinofleischschaf). Indian Journal of Animal Sciences, 85(10), 1112-1116.
• Elmaz, Ö., Ağaoğlu, Ö.K., Akbaş, A.A., Saatçi, M., Çolak, M., Metin, M. (2014). The current situation of small ruminant enterprises of Burdur province. Eurasian Journal of Veterinary Science, 30(2), 95-101.
• Eser, B.Y., Terzi H (2008). Türkiye'de işsizlik sorunu ve Avrupa istihdam stratejisi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, sayı: 30.229- 230.
• Gezer, O.N. (2010). Sivas ili koyunculuk işletmelerinin yapısal özellikleri (Yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Zootekni Anabilimdalı, Konya.
• Gül, S., Oflaz, N., Keskin, M., Behrem, S. (2022). Aksaray ilinde koyun yetiştiriciliğinin yapısal özellikleri. Erciyes Tarım ve Hayvan Bilimleri Dergisi, 5(2), 1-11.
• Günaydın, G. (2009). Koyun yetiştiriciliğinin ekonomi politiği. Türkiye Koyunculuk Kongresi Bildiri Kitabı. 12-13 Şubat, İzmir-Türkiye
• Karagöz, S. (2019). Konya ili Karapınar ilçesi koyunculuk işletmelerinin yapısal ve yetiştiricilik özellikleri (Yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Karakuş, F., Akkol, S. (2013). Van ili küçükbaş hayvancılık işletmelerinin mevcut durumu ve verimliliği etkileyen sorunların tespiti üzerine bir araştırma. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 18(1-2), 9-16.
• Karaman, S., Ulutaş, Z., Şirin, E., Aksoy, Y. (2012). Tokat yöresindeki ağılların yapısal ve çevre koşulları yönünden durumu ve geliştirme olanakları üzerine bir araştırma. Journal of Agricultural Faculty of Gaziosmanpaşa University (JAFAG), 2012(2), 29-41.
• Kaya, E., Bozkurt, M. (2017). Hayvan Barınma Sistemleri ve İklim Etkileri. Journal of Agricultural and Biological Sciences, 4(1), 34-42.
• Keskin, M., Bebek, M. (2018). Mersin ilinde koyun yetiştiriciliğinin mevcut durumu bazı verim ve yapısal özellikleri. Mustafa Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 23(2), 315-323.
• Kızıloğlu, S., Karakaya, E. (2014). Bingöl ilinde küçükbaş hayvan işletmelerinin yapısal durumu, sorunları ve çözüm önerileri. Ulusal Tarım Kongresi, 3(5), 584-595.
• Koyuncu, E., Pala, A., Savaş, T., Konyalı, A., Ataşoğlu, C., Daş, G., Ersoy, E., Uğur, F., Yurtman, İ., Yurt, H. (2006). Çanakkale koyun ve keçi yetiştiricileri birliği üyesi keçicilik işletmelerinde teknik sorunların belirlenmesi üzerine bir araştırma. Journal of Animal Production 47(1), Çanakkale.
• Köseyaman, A., Şeker, İ., Kul, S., Karaca, M. (2022). Sürü yapısının ve yetiştiricilik uygulamalarının araştırılması: Elazığ ilindeki koyunculuk işletmeleri. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi, 25(Ek Sayı 2), 555-565.
• Mathews, P.G. (2004). Design of Experiments with MINITAB. Quality press.
• Özkan, İ., Torun, O. (2009). Viranşehir ilçesinde geleneksel üretim yapan koyunculuk işletmelerinden elde edilen verilerin değerlendirilmesi (Yüksek lisans tezi). Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Zootekni Anabilimdalı, Adana.
• Özyürek, S., Türkyılmaz, D., Dağdelen, Ü., Esenbuğa, N., Yapsak, M. (2018). Erzincan ili koyunculuk işletmelerinin yapısal özellikleri ve sorunlarının işletme büyüklüğüne göre incelenmesi üzerine bir araştırma. Akademik Ziraat Dergisi, 7(2), 219-226.
• Paksoy, S., Atılgan, A., Akyüz, A., Kumova, Y. (2006). Kahramanmaraş yöresi koyunculuk işletmelerinin yapısal yönden mevcut durumları ve geliştirilmesi üzerine bir araştırma. Ziraat Fakültesi Dergisi, 1(2), 17-27.
• Taşkesti, B. (2021). Ankara ili Çamlıdere ilçesi koyun yetiştiricilerinin yapısal ve yetiştiricilik özellikleri (Yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Tavşancıl, E. (2010). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Tüfekci, H. (2020). Yozgat ili küçükbaş hayvan yetiştiriciliğinin yapısal durumu ve geliştirme olanaklarının belirlenmesi. Journal of Animal Production, Yozgat.
• Yerebakan, S.B. (2017). Antalya ili merkez ilçelerinde damızlık koyun ve keçi yetiştiricileri birliği üyesi olan koyunculuk işletmelerinin yapısal özellikleri üzerine bir araştırma (Yüksek lisans tezi). Akdeniz Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Zootekni Anabilimdalı, Antalya.
• Yıldız, A., Aygün, T. (2021). Van ili merkez ilçede küçükbaş hayvancılık faaliyetleri ve genel sorunlar: işletmelerin yapısal özellikleri. Hayvan Bilimi ve Ürünleri Dergisi, 4(1), 23-36.